Ngày hội An Lạc - đánh thức 'năng lực phục nguyên' bằng khoa học tâm lý hiện đại

Giữa guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, sức khỏe tinh thần đã trở thành một nhu cầu thiết yếu nhưng cũng là một "gánh nặng vô hình" đối với nhiều người trẻ Việt Nam. Trong bối cảnh đó, Healing Day - Ngày hội An Lạc, do TS Lê Nguyên Phương khởi xướng đã diễn ra tại TP.HCM vào ngày 8.11.

Vấn đề sức khỏe tâm thần ở Việt Nam và thế giới

Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có hơn 1 tỉ người trên toàn cầu đang sống chung với các rối loạn sức khỏe tâm thần, trong đó lo âu và trầm cảm là hai tình trạng phổ biến nhất, gây ra tổn thất nghiêm trọng cả về con người lẫn kinh tế.

Mặc dù nhiều quốc gia đã tăng cường chính sách và chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần, WHO nhấn mạnh cần có những hành động và nguồn đầu tư mạnh mẽ hơn để mở rộng dịch vụ, bảo vệ và thúc đẩy sức khỏe tinh thần cho người dân ở quy mô toàn cầu.

Sau đại dịch COVID-19, vấn đề sức khỏe tâm thần được quan tâm

Các rối loạn như lo âu và trầm cảm xuất hiện ở mọi quốc gia, mọi lứa tuổi và tầng lớp xã hội. Đây là nguyên nhân lớn thứ hai dẫn đến khuyết tật dài hạn, làm giảm chất lượng cuộc sống, đồng thời gia tăng chi phí y tế và thiệt hại kinh tế đáng kể cho các cá nhân, gia đình và toàn xã hội.

Cũng theo WHO, tỷ lệ đầu tư vào sức khỏe tinh thần ở các quốc gia vẫn rất thấp, chi tiêu trung bình chỉ khoảng 2% ngân sách y tế ở nhiều nước, và số nhân lực chuyên môn chỉ đạt khoảng 13 người/100.000 dân.

Ở Việt Nam, có khoảng 14.9% dân số (tương đương gần 15 triệu người) đang mắc ít nhất một trong 10 loại rối loạn tâm thần phổ biến. Trong đó, các vấn đề như trầm cảm, lo âu và rối loạn hành vi đang có xu hướng trẻ hóa, lan rộng ở trẻ em, thanh thiếu niên và phụ nữ.

Tại một bệnh viện tâm thần ở Bình Định đã ghi nhận hơn 35.000 lượt khám ngoại trú từ đầu 2025 đến nay chủ yếu vì trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ.

Thực tế cũng cho thấy nhiều người, nhất là các bạn trẻ đang phải đối mặt với căng thẳng, bế tắc, lo âu và trầm cảm do áp lực công việc kéo dài từ sáng tới chiều, thậm chí làm qua đêm.

Tính bức thiết của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần ngày càng rõ rệt, do vậy, Ngày hội An Lạc do TS Nguyên Phương khởi xướng, không là một chương trình hỗ trợ tâm lý miễn phí và tạo môi trường an toàn để mọi người cùng chia sẻ, hướng đến một lối sống hạnh phúc và tinh thần an lạc.

TS Lê Nguyên Phương, người khởi xướng ra Ngày hội An Lạc

"Chữa lành" - vượt qua rào cản kinh tế và định kiến văn hóa

Chia sẻ với Một Thế Giới, TS Lê Nguyên Phương cho biết nhiều năm qua, Việt Nam chúng ta tập trung vào vấn đề vật chất ("cơm áo gạo tiền") nhiều hơn là sức khỏe tinh thần. Điều này dẫn đến những rào cản kép ngăn cản người dân tiếp cận dịch vụ tâm lý.

Thứ nhất là rào cản kinh tế, theo ông, sự thật "phũ phàng" là nhiều bạn trẻ có lương "ba cọc ba đồng", khiến họ "không thể tìm được sự hỗ trợ chuyên môn". Nhiều người vẫn xem các hoạt động tâm lý như những hoạt động xa xỉ. Khó khăn này làm trầm trọng thêm vấn đề, đặc biệt khi có một quan điểm chua xót rằng: "Chữa lành chỉ là dành cho người giàu, còn nghèo thì đành chịu đựng".

Trong tâm lý, viết ra cũng là một cách để "giải phóng năng lượng tiêu cực"

Thứ hai là rào cản văn hóa: Trong một xã hội đề cao nam tính và thứ bậc trên dưới, việc tìm kiếm hỗ trợ tâm lý đôi khi bị xem là biểu hiện của sự yếu đuối. Những người có quyền lực (tài chính, vai vế) thường không muốn bộc lộ sự yếu đuối của mình. Đáng buồn thay, những tức giận, uất ức và khổ sở trong tâm của họ đôi khi lại được giải phóng bằng hành vi bạo hành với người trong gia đình hoặc trong công sở.

Ngày hội An Lạc ra đời nhằm phá vỡ những rào cản này. Ông Bung Trần, Nhà sáng lập AI Education và là tình nguyện viên đồng hành của chương trình chia sẻ: Ngày hội là một không gian xác tín lại những điều căn bản của khái niệm này: quyền được chăm sóc sức khỏe tinh thần, quyền được yêu thương vô điều kiện, quyền được lắng nghe, được chia sẻ và quyền được "lặng yên" của mỗi người. Ông cũng cho rằng hiện nay, khái niệm "chữa lành" đang bị nhiều người hiểu sai và lạm dụng quá mức.

Ông Bung Trần, nhà sáng lập AI Education và là tình nguyện viên đồng hành của chương trình

Đánh thức "năng lực phục nguyên" bằng khoa học hiện đại

Các chuyên gia tâm lý thế giới đã dần bỏ những mô thức bệnh lý cũ, tức là coi vấn đề tâm lý như một căn bệnh và dùng thuốc để giải quyết. Thay vào đó, tập trung vào việc đánh thức năng lực tự chữa lành của chính mỗi người. TS Lê Nguyên Phương và các cộng sự gọi đây là năng lực phục nguyên, khả năng trở về bản chất nguyên thủy nhất và lành mạnh nhất.

Các hoạt động tại Ngày hội An Lạc sử dụng những phương pháp khoa học hiện đại để huy động năng lực phục nguyên này:

Diễn biến tâm lý (Psyche Resonance): Thông qua hoạt động đồng cảm, chia sẻ và lắng nghe, người tham gia sẽ được áp dụng liệu pháp nhận thức (đánh giá lại những quan niệm cứng nhắc về bản thân và cuộc sống) và liệu pháp căn tính tường thuật (hỗ trợ kể lại và viết lại câu chuyện của đời mình). Điều này giúp họ nhìn thấy mình là một chủ thể tích cực có nguồn lực để thay đổi, không còn là nạn nhân thuần túy nữa.

Trải nghiệm hoạt động thể lý (Somatic Experience): Nhấn mạnh sự kết nối giữa tâm lý và thân thể. Các bài tập thở, thiền, yoga, khiêu vũ, hay những động tác tự nhiên như ngáp, đắp khăn lạnh giúp kéo ý thức quay trở về thân xác. Mục đích là để người tham gia trọn vẹn chánh niệm với cơ thể, thay vì bị kẹt trong đầu với những suy nghĩ nhai lại và phê phán chỉ trích chính mình.

Những người tham gia ngày hội

An lạc là hành trình đến với cộng đồng an toàn

Ngày hội An Lạc không chỉ cung cấp công cụ - phương pháp trị liệu đánh thức "năng lực phục nguyên" mà còn xây dựng một mạng lưới hỗ trợ tâm lý và giúp họ thật sự tin tưởng vào năng lực tự chữa lành của chính bản thân.

Và một điều cực kỳ quan trọng, theo TS Lê Nguyên Phương, ở không gian an toàn, mọi người nhận được sự lắng nghe chân thật mà không có sự đánh giá, phê phán. Điều này cho phép người tham gia cảm thấy an toàn để thể hiện và khám phá trạng thái tâm lý bản thân.

Một môi trường an toàn và không phán xét là điều cực kỳ quan trọng để "chữa lành"

Ngày hội lần 4 vào ngày 8.11.2025 tại TP.HCM tiếp tục thực hiện mong muốn của TS Lê Nguyên Phương - đưa chương trình trở thành hoạt động định kỳ, mở rộng quy mô trên toàn quốc. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một cộng đồng có đời sống tinh thần khỏe mạnh và an lạc, đặc biệt là thời kỳ hậu COVID-19.

Nhật Hạ