Ngành Tư pháp phát huy vai trò 'nòng cốt' trong tham mưu, kiến tạo thể chế

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Bộ, ngành Tư pháp khẳng định ngày càng rõ nét vai trò là lực lượng nòng cốt tham mưu trong xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật. Ảnh: VGP/DA

Xứng đáng với lời khẳng định "Tư pháp là một cơ quan trọng yếu của chính quyền"

Thưa Bộ trưởng, nhìn lại 80 năm hình thành, phát triển của ngành Tư pháp, Bộ trưởng đánh giá như thế nào về những kết quả Bộ, ngành đã đạt được?

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Ngày 28/8/1945, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh ra tuyên cáo thành lập Nội các quốc gia gồm 13 bộ, trong đó có Bộ Tư pháp do đồng chí Vũ Trọng Khánh làm Bộ trưởng. Trải qua 80 năm hình thành và phát triển, Bộ, ngành Tư pháp đã đi qua những chặng đường đầy thử thách, thăng trầm nhưng cũng rất đỗi vẻ vang, xứng đáng với lời khẳng định của Chủ tịch Hồ Chí Minh "Tư pháp là một cơ quan trọng yếu của chính quyền".

Với chức năng xuyên suốt là xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, Bộ, ngành Tư pháp đã bám sát thực tiễn trong từng giai đoạn lịch sử của đất nước, đoàn kết, đồng cam, cộng khổ, thầm lặng vượt qua mọi khó khăn, thử thách, kịp thời đề xuất, kiến nghị với Đảng, Quốc hội, Chính phủ ban hành các thiết chế pháp luật, tư pháp quan trọng, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo vệ quốc phòng an ninh, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, đóng góp quan trọng vào công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Thứ nhất, Bộ, ngành Tư pháp đã chủ động, sáng tạo, tham mưu, đề xuất những định hướng chính sách lớn, then chốt của Đảng trong phát triển đất nước. Trong đó, Bộ, ngành Tư pháp đã chủ động, tích cực tham gia toàn diện và có nhiều đóng góp lớn về nội dung, quan điểm, định hướng, giải pháp chủ yếu trong quá trình xây dựng Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Chủ trì tham mưu, trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Đây là một trong bốn nghị quyết quan trọng, tạo nên "bộ tứ trụ cột" định hình khung khổ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, là "lời hiệu triệu cho một cuộc cải cách thể chế sâu sắc, nhằm xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, vì nhân dân phục vụ, tạo ra động lực bền vững cho công cuộc xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh trong thế kỷ XXI" như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định.

Thứ hai, Bộ, ngành Tư pháp khẳng định ngày càng rõ nét vai trò là lực lượng nòng cốt tham mưu trong xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, phục vụ đắc lực cho tiến trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng ta lãnh đạo. Bộ, ngành Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương giúp Chính phủ tham gia tích cực vào quá trình xây dựng các bản Hiến pháp, từ bản Hiến pháp đầu tiên năm 1946, Hiến pháp năm 1959 đến các bản Hiến pháp của thời kỳ Đổi mới như Hiến pháp 1992, Hiến pháp năm 2013 và gần đây là sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 nhằm phục vụ việc thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp.

Bên cạnh đó, hoàn thành tốt nhiệm vụ chủ trì, tham mưu xây dựng một số đạo luật quan trọng như: Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Thi hành án dân sự… và nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng khác. Đồng thời, đã chủ động, sáng tạo tham mưu các cơ chế pháp luật đặc thù, đặc biệt góp phần phản ứng chính sách linh hoạt, kịp thời, tháo gỡ nhiều "điểm nghẽn" trong thực tiễn…

Thứ ba, công tác pháp luật quốc tế và hợp tác quốc tế về pháp luật, tư pháp được thực hiện ngày càng hiệu quả, theo đúng chủ trương đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế của Đảng và Nhà nước ta, đáp ứng yêu cầu hội nhập của đất nước trong thời kỳ đổi mới…

Thứ tư, Bộ, ngành Tư pháp đã tham mưu với Chính phủ, chính quyền địa phương các cấp thực hiện nhiều giải pháp đổi mới mạnh mẽ công tác tổ chức thi hành pháp luật, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật. Phát huy vai trò cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo rà soát và tổ chức thực hiện việc xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng Ban, Bộ, ngành Tư pháp đã có đóng góp quan trọng trong việc nhận diện các khó khăn, vướng mắc, bất cập do quy định pháp luật, đề xuất hoàn thiện nhiều VBQPPL, góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trên thực tế, khơi thông điểm nghẽn, huy động mạnh mẽ các nguồn lực phục vụ phát triển. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, truyền thông chính sách được triển khai đồng bộ.

Thứ năm, công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, trợ giúp pháp lý, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa được chú trọng. Bộ, ngành Tư pháp đã thực hiện hiệu quả chủ trương xã hội hóa một số hoạt động tư pháp và bổ trợ tư pháp; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, góp phần phát triển các nghề tư pháp như luật sư, công chứng, trợ giúp pháp lý, trọng tài thương mại, thừa phát lại…, hỗ trợ tích cực cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận pháp luật, quản trị rủi ro và bảo đảm an toàn pháp lý trong đời sống và trong hoạt động kinh doanh.

Thứ sáu, Bộ, ngành Tư pháp đã từng bước xây dựng và phát triển hệ thống cơ quan thi hành án dân sự thống nhất, chuyên nghiệp từ Trung ương đến địa phương, theo hướng gắn việc chuyển đổi mạnh mẽ mô hình tổ chức với cải cách toàn diện phương thức quản lý, hoạt động trên cơ sở nền tảng "thi hành án điện tử"…

Thứ bảy, công tác sắp xếp tổ chức bộ máy và xây dựng ngành được thực hiện theo đúng chỉ đạo của Trung ương và Chính phủ. Bộ, ngành Tư pháp đã hoàn thành việc tổng kết Nghị quyết 18-NQ/TW, triển khai sớm việc sắp xếp, tổ chức bộ máy bảo đảm tiến độ theo quy định, với cách làm dân chủ, tập trung, đồng thuận cao; tập trung chỉ đạo sắp xếp, kiện toàn các đơn vị theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, chuyên nghiệp, giảm đầu mối trung gian, khắc phục tình trạng chồng chéo chức năng, nhiệm vụ - phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước.

Đẩy mạnh chuyển đổi số trong toàn ngành Tư pháp

Giai đoạn sắp tới là thời kỳ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng thực hiện các định hướng chiến lược phát triển đất nước, theo Bộ trưởng, Bộ, ngành Tư pháp sẽ ưu tiên những nhiệm vụ trọng tâm nào đóng góp vào sự phát triển đó?

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, với những thời cơ và thách thức đan xen, hướng tới 2 mục tiêu 100 năm của đất nước: Đến năm 2030 kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng, trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045 kỷ niệm 100 năm thành lập nước, trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao. Trong kỷ nguyên mới, thể chế, pháp luật không chỉ là điều kiện bảo đảm cho hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược, mà cần phải trở thành lợi thế cạnh tranh.

Trước những vận hội mới, Bộ, ngành Tư pháp cần tập trung phát huy vai trò cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật; tập trung tham mưu xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, khả thi, hiệu lực, hiệu quả với cơ chế thực hiện nghiêm minh, nhất quán; xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, ý thức thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội…

Nâng cao chất lượng, hiệu quả thi hành pháp luật, quản lý nhà nước trên các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý như phổ biến, giáo dục pháp luật, kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật, thi hành án dân sự, hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, trợ giúp pháp lý,…

Đồng thời chủ động, nâng cao hiệu quả công tác pháp luật quốc tế và đẩy mạnh và mở rộng hợp tác quốc tế trên bình diện toàn cầu, khu vực và song phương; đàm phán, ký kết, thực hiện hiệu quả các thỏa thuận về lĩnh vực pháp luật và tư pháp; chú trọng hiệu quả công tác hợp tác quốc tế về pháp luật và tư pháp. Chủ động, tích cực tham mưu hoàn thiện pháp luật điều chỉnh mối quan hệ, hài hòa hóa pháp luật Việt Nam với pháp luật quốc tế; xây dựng cơ chế thúc đẩy sự tham gia và hiện diện của chuyên gia pháp luật Việt Nam trong các thiết chế pháp luật quốc tế…

Ngoài ra, tập trung đầu tư nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin để đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ số, chuyển đổi số trong toàn ngành Tư pháp, nhất là ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện các chương trình, kế hoạch công tác.

Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật

Từ những nhiệm vụ trọng tâm nói trên, xin Bộ trưởng cho biết những giải pháp toàn Ngành sẽ triển khai trong thời gian tới?

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Để đạt được các mục tiêu, nhiệm vụ hiệu quả nhiệm vụ trọng tâm đã được xác định, Bộ, ngành Tư pháp cần đoàn kết, phát huy truyền thống kết quả đã đạt được, nỗ lực thực hiện một số giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Quán triệt, nâng cao nhận thức và thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương của Đảng trong Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV, các nghị quyết, chỉ thị của Trung ương; tham mưu thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Đây là cơ sở chính trị quan trọng để Bộ, ngành Tư pháp phát huy vai trò là lực lượng nòng cốt trong tham mưu kiến tạo thể chế phát triển đất nước, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực sự của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Thứ hai, đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển, dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm", đưa thể chế, pháp luật thành lợi thế cạnh tranh; nâng cao chất lượng, tiến độ thẩm định, góp ý dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, rà soát VBQPPL; tăng cường kỷ luật, kỷ cương, phòng chống lợi ích nhóm trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo quy định.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, vận hành hiệu quả Hệ thống tiếp nhận, phản ánh kiến nghị về VBQPPL, Cổng Pháp luật quốc gia, thúc đẩy phát triển Chính phủ số, hướng tới xây dựng một nền hành chính hiện đại, công khai, minh bạch, hiệu quả, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm.

Thứ ba, tiếp tục tham mưu hiệu quả công tác pháp luật quốc tế và đẩy mạnh hợp tác quốc tế về pháp luật và cải cách tư pháp, tăng cường trao đổi, chia sẻ, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với thực tiễn Việt Nam về xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật về các lĩnh vực quản lý nhà nước mà Bộ, ngành Tư pháp được giao.

Thứ tư, tiếp tục đổi mới, quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực thuộc chức năng, nhiệm vụ của Bộ, ngành Tư pháp; tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính gắn với đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Chú trọng cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả công tác cải cách hành chính. Đẩy mạnh ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến, nhất là công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ xây dựng chính sách trong Bộ, ngành Tư pháp.

Thứ năm, tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy Bộ Tư pháp theo hướng tinh gọn, mạnh, hiệu lực, hiệu quả; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; tăng cường thu hút nhân tài và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn kết với nghiên cứu khoa học pháp lý, tập trung vào các vấn đề mới, phức tạp nhằm phục vụ hiệu quả hoạt động của Bộ, ngành và sự nghiệp phát triển đất nước.

Trân trọng cám ơn Bộ trưởng!

Kim Liên