Ngành niken Indonesia chịu áp lực kép từ thương mại toàn cầu và môi trường

Ngành niken Indonesia chịu áp lực kép từ thương mại toàn cầu và môi trường. Ảnh minh họa: A.N/BNEWS

Theo tờ Kompas ngày 10/6, ngành công nghiệp niken của Indonesia đang đóng vai trò ngày càng lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, với sự phát triển mạnh của các nhà máy chế biến và định hướng chuyển đổi năng lượng. Tuy nhiên, đằng sau những nỗ lực mở rộng này, ngành công nghiệp chiến lược vẫn đang đối mặt với áp lực gia tăng liên quan đến phát triển bền vững, cùng xung đột kinh tế – môi trường ngày càng rõ nét.

Indonesia hiện sở hữu trữ lượng niken lớn nhất thế giới, khoảng 72 triệu tấn, chiếm hơn 50% tổng trữ lượng toàn cầu. Trong năm 2024, nước này sản xuất 1,8 triệu tấn niken, tương đương một nửa sản lượng toàn cầu. Sản lượng khai thác được đưa vào xử lý tại 54 nhà máy tinh chế hoặc luyện nấu, tăng mạnh so với chỉ 4 nhà máy cách đây một thập kỷ. Hoạt động chế biến sâu hướng tới việc gia tăng giá trị, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu pin xe điện toàn cầu gia tăng.

Vai trò ngày càng lớn trong kiểm soát thương mại niken toàn cầu

Dù các sản phẩm hạ nguồn của Indonesia chưa thể cạnh tranh với châu Âu hay Trung Quốc, nước này vẫn nắm lợi thế nhờ kiểm soát sản lượng khai thác – từ đó chi phối thị trường, kể cả giá cả. Tuy nhiên, đà tăng cung không đi cùng nhu cầu khiến thị trường niken lâm vào trạng thái dư thừa kéo dài.

Giá niken toàn cầu tiếp tục xu hướng giảm. Theo số liệu Ngân hàng Thế giới (WB), giá trung bình năm 2022 ở mức 25.834 USD/tấn, giảm còn 21.521 USD năm 2023 và tiếp tục rơi xuống 16.814 USD/tấn trong năm 2024. Đến tháng 6/2025, giá giao dịch niken giảm sâu còn 15.490 USD/tấn – phản ánh lo ngại về cung vượt cầu, chủ yếu từ nguồn cung dồi dào của Indonesia.Ông Rizal Kasli, Trưởng phòng Cơ quan nghề khai khoáng thuộc Hiệp hội Kỹ sư Indonesia, nhận định ngành niken đang chịu sức ép lớn từ mất cân đối cung – cầu và những căng thẳng địa chính trị. “Cuộc chiến thương mại do Mỹ thúc đẩy đã gây biến động giá hàng hóa, ngoại trừ vàng”, ông nói.Dưới tác động đó, nhiều doanh nghiệp trong nước của Indonesia đang gặp khó khăn. Tập đoàn thép không gỉ hàng đầu thế giới Tsingshan Holding Group đã tạm dừng hoạt động một nhà máy luyện niken tại Indonesia trong tháng Năm vừa qua.Ông Rizal cho rằng động thái này phản ánh sức ép từ thị trường toàn cầu, yếu tố địa chính trị và những hạn chế trong cung ứng quặng nội địa. Chính phủ Indonesia mới đây đã cắt giảm hạn ngạch sản xuất quặng niken năm 2025 xuống còn 220 triệu tấn, thấp hơn mức 240 triệu tấn của năm 2024. Đồng thời, Bộ Năng lượng và Tài nguyên Khoáng sản đã phê duyệt 292 kế hoạch khai thác niken cho giai đoạn 2024–2026, với phần lớn các mỏ tập trung tại các đảo Sulawesi, Maluku và Papua ở miền đông đất nước.Mối lo về môi trường gia tăngCùng lúc, ngành niken Indonesia cũng đối diện chỉ trích ngày càng lớn về tác động môi trường. Dư luận gần đây đặc biệt lo ngại trước tình trạng môi trường bị hủy hoại tại khu du lịch Raja Ampat (Tây Nam Papua) – một điểm đến sinh thái nổi tiếng thế giới.Greenpeace Indonesia đã công bố báo cáo nêu rõ vi phạm Luật số 1 năm 2014 về quản lý vùng ven biển và đảo nhỏ. Theo báo cáo, việc khai thác niken tại ba đảo Gag, Kawe và Manuran đã phá hủy hơn 500 ha rừng và thảm thực vật bản địa. Tổng cộng, khoảng 26.837 ha rừng đã bị xóa sổ do san lấp mặt bằng phục vụ khai thác tính đến cuối năm 2023.Hoạt động khai thác tại Raja Ampat bị đánh giá là đi ngược lại nguyên tắc phát triển bền vững. Dù Chính phủ khẳng định mọi hoạt động khai khoáng tại khu vực này đều được giám sát chặt chẽ và tuân thủ quy định pháp lý, nhiều tổ chức xã hội dân sự vẫn yêu cầu đánh giá lại.Hiệp hội Công ty Du lịch Lặn biển Indonesia (IDCA) đã gửi thư ngỏ tới Tổng thống Prabowo Subianto, bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc khai thác tại Đảo Kawe – nơi nằm gần Đảo Wayag, biểu tượng du lịch của Raja Ampat. Theo IDCA, các hoạt động khai thác có thể tạo trầm tích biển, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái rạn san hô và môi trường sống của cá đuối manta, đe dọa danh tiếng quốc tế của Indonesia như một điểm đến lặn biển hàng đầu.IDCA đề nghị thu hồi giấy phép khai khoáng tại khu vực này, mở rộng các khu bảo tồn biển, đẩy mạnh kinh tế xanh và tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương vào công tác quản lý tài nguyên.Ông Ebram Harimurti, Chủ tịch IDCA, khẳng định Raja Ampat không chỉ là tài sản quốc gia mà còn là biểu tượng toàn cầu về bảo tồn biển. “Khai thác niken ở đây đi ngược lại mọi giá trị sinh thái của khu vực”, ông nói. Theo số liệu từ IDCA, Raja Ampat tạo ra khoảng 150 tỷ IDR (tương đương 9,4 triệu USD) mỗi năm từ du lịch – một nguồn thu bền vững hơn nhiều so với khai thác khoáng sản.Kêu gọi chiến lược cân bằng giữa khai khoáng và bảo tồnTheo ông Akmaluddin Rachim, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Luật Năng lượng và Khoáng sản, Luật số 1 năm 2014 không cho phép khai thác khoáng sản tại các khu vực đảo nhỏ như Raja Ampat. Việc tồn tại các mỏ niken tại đây đặt ra thách thức pháp lý và môi trường lớn. Ông cho rằng cần đóng băng vĩnh viễn mọi hoạt động khai thác tại khu vực này để bảo vệ vẻ đẹp và đa dạng sinh học vốn đã được quốc tế công nhận.Ngành niken tuy đóng vai trò quan trọng trong xu hướng chuyển đổi năng lượng toàn cầu, nhưng những rủi ro môi trường và áp lực từ dư luận xã hội đang đặt ra yêu cầu ngày càng cấp thiết về phát triển bền vững và quản lý có trách nhiệm. Ông Akmaluddin nhấn mạnh: “Sự phản đối mạnh mẽ từ công chúng sẽ là cơ hội để chính phủ rà soát lại cấp phép khai thác, bảo vệ các đảo nhỏ và gìn giữ di sản thiên nhiên quốc gia”.

Đỗ Quyên/BNEWS/vnanet.vn