Ngành ngân hàng có đủ nhân lực để làm chủ trí tuệ nhân tạo?

Nhân lực là nền tảng quyết định trong ứng dụng AI ngân hàng

Trong kỷ nguyên số, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà đang trở thành yếu tố chiến lược định hình lại toàn bộ ngành tài chính, ngân hàng. Nhưng để AI thực sự phát huy giá trị, điều quan trọng nhất lại không nằm ở công nghệ, mà ở con người, đội ngũ nhân lực được đào tạo, tái đào tạo và phát triển năng lực số một cách toàn diện. Chính họ mới là chủ thể làm chủ công nghệ, để AI không biến thành “ông chủ vô hình” mà trở thành công cụ phục vụ con người.

“Chuyển đổi số về bản chất là câu chuyện của con người, không phải máy móc. AI là công cụ, còn con người phải là chủ thể làm chủ công cụ đó”, PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Ngân hàng (Học viện Ngân hàng) nhấn mạnh tại tọa đàm “Ứng dụng AI trong truyền thông chính sách và sản phẩm, dịch vụ ngân hàng” do Thời báo Ngân hàng tổ chức ngày 20/8/2025.

Tọa đàm “Ứng dụng AI trong truyền thông chính sách và sản phẩm, dịch vụ ngân hàng”. Ảnh: Hoàng Giáp

Theo ông, hiện chưa có một nghiên cứu định lượng nào so sánh trực tiếp về việc đào tạo ứng dụng AI cho nhân sự ngân hàng Việt Nam với quốc tế, nhưng có thể khẳng định các ngân hàng nước ngoài đi trước chúng ta một bước khá xa. Họ đã xây dựng hệ thống đào tạo AI đa tầng, từ cán bộ nghiệp vụ hằng ngày, đội ngũ kỹ sư phát triển hệ thống AI, cho đến lãnh đạo cấp cao hoạch định chiến lược. Nhiều ngân hàng thậm chí thành lập học viện AI nội bộ, liên kết với những trường đại học hàng đầu như: Harvard, MIT để vừa đào tạo chuyên sâu, vừa khuyến khích nhân viên học tập suốt đời và đạt chứng chỉ quốc tế.

Trong khi đó, tại Việt Nam, mới chỉ có một số ngân hàng lớn như: Agribank, VietinBank, VPBank triển khai đào tạo lại nhân sự liên quan đến AI trong vài năm gần đây. Hàng chục nghìn lượt cán bộ được tiếp cận các kiến thức cơ bản và kỹ năng ứng dụng, nhưng phần lớn vẫn dừng ở mức nền tảng.

Một điểm mấu chốt mà PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng đưa ra là mô hình kỹ năng “chữ T”. Chiều dọc là nền tảng chuyên môn sâu về nghiệp vụ cốt lõi của ngành Ngân hàng như tín dụng, thanh toán, thẩm định,… vốn đã được đào tạo bài bản. Trên nền tảng đó, cần bổ sung chiều ngang với các kỹ năng mới của kỷ nguyên số, gồm phân tích dữ liệu, hiểu biết pháp lý và đạo đức trong ứng dụng AI, năng lực đổi mới sáng tạo và tư duy công nghệ. “Chỉ khi kết hợp hài hòa giữa chiều sâu chuyên môn và chiều rộng kỹ năng số, đội ngũ nhân lực ngân hàng mới có thể thực sự làm chủ AI”, ông khẳng định.

PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Ngân hàng (Học viện Ngân hàng) chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Hoàng Giáp

Thực tế, một số ngân hàng Việt Nam đã thử nghiệm ứng dụng AI trong quản trị và kinh doanh như xây dựng mô hình khai thác dữ liệu văn bản nội bộ, triển khai phân tích dữ liệu lịch sử giao dịch để đưa ra gợi ý sản phẩm phù hợp, hỗ trợ nhân viên tiếp cận khách hàng. Những bước đi này chứng tỏ AI có thể trực tiếp cải thiện trải nghiệm khách hàng, tăng năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, nếu không có lực lượng nhân sự đủ năng lực vận hành và phát triển, các ứng dụng sẽ sớm dừng lại ở mức thử nghiệm.

PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng chỉ rõ, bài toán cấp bách hiện nay không phải ở việc đầu tư thêm bao nhiêu hệ thống AI, mà là tái đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Ông dẫn một ví dụ đáng suy ngẫm trong môi trường giáo dục hiện nay:Gỉang viên dùng AI ra đề, sinh viên dùng AI trả lời, rồi giảng viên lại dùng AI để chấm điểm. “Nếu con người chỉ “giao khoán” cho AI thì AI trở thành chủ thể, còn con người biến thành công cụ. Vì vậy, điều cần thay đổi là tư duy coi AI chỉ là công cụ, con người phải làm chủ công cụ đó”, ông nói.

Ở góc nhìn rộng hơn, PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng cho rằng, để đào tạo và tái đào tạo hiệu quả, các ngân hàng Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm quốc tế nhưng đồng thời phải thiết kế lộ trình riêng, phù hợp với thực tiễn trong nước. Chỉ khi đó, đội ngũ nhân sự ngân hàng mới có thể hội tụ đủ năng lực số toàn diện, đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên AI.

Cần dựng hệ thống bảo mật nhiều lớp và hành lang pháp lý rõ ràng

Nếu như PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng nhấn mạnh trọng tâm đào tạo nhân lực, thì ThS. Nguyễn Văn Hào, Giảng viên Viện Báo chí - Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) lại chỉ ra vai trò của AI trong lĩnh vực truyền thông ngân hàng. Ông cho rằng, AI và báo chí đa phương tiện đang trở thành công cụ không thể thiếu, giúp ngân hàng nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

“AI đóng vai trò như một trợ thủ đắc lực, giúp các ngân hàng giải quyết những bài toán truyền thông khó khăn. AI phân tích Big Data để hiểu rõ hành vi khách hàng, cá nhân hóa thông điệp, tự động hóa việc sản xuất nội dung từ viết tin, tạo video đến podcast, tiết kiệm thời gian và nguồn lực. Ngoài ra, chatbot và trợ lý ảo hỗ trợ khách hàng 24/7, trong khi AI giám sát mạng xã hội để phát hiện rủi ro truyền thông”, ThS. Nguyễn Văn Hào phân tích.

ThS. Nguyễn Văn Hào, Giảng viên Viện Báo chí - Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) phát biểu. Ảnh: Hoàng Giáp

Song song với đó, báo chí đa phương tiện mở ra cách tiếp cận mới từ video ngắn, infographic đến podcast, giúp thông điệp trở nên sinh động, dễ lan tỏa, đặc biệt hiệu quả với thế hệ trẻ. Khi kết hợp cùng AI, các nền tảng này có thể gợi ý nội dung dựa trên thói quen người đọc, tối ưu hóa chiến lược truyền thông.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo, việc tự động hóa sản xuất nội dung bằng AI tiềm ẩn nguy cơ mất đi “hơi thở con người”. Nội dung có thể trở nên thiếu sáng tạo, dễ trùng lặp và thậm chí làm giảm uy tín tổ chức nếu phụ thuộc quá mức vào AI. Do đó, cần một chiến lược ứng dụng đúng hướng là sử dụng AI như công cụ hỗ trợ, chứ không thay thế con người. Ông dẫn chứng, các tòa soạn lớn như: AP, BBC hay The Washington Post đã tự động hóa tin tức bằng AI nhưng vẫn giữ vai trò kiểm soát của nhà báo để đảm bảo tính sáng tạo và trung thực.

Ở tầm chiến lược, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, nhấn mạnh rằng, AI không còn là công cụ hỗ trợ đơn thuần mà đã trở thành yếu tố chiến lược, có khả năng định hình lại phương thức hoạt động, quản trị và truyền thông chính sách của hệ thống ngân hàng. Ông khẳng định: “Điều quan trọng nhất là từ Hội đồng quản trị, Ban điều hành phải đưa ra một chiến lược rằng AI hiệu quả, ứng dụng vào hoạt động sẽ giảm chi phí, nâng cao hiệu quả. Có những ngân hàng thì chính Chủ tịch Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc phải trực tiếp vào cuộc”.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đưa ra bốn khuyến nghị quan trọng để ứng dụng AI hiệu quả trong hệ thống ngân hàng. Ảnh: Hoàng Giáp

Theo ông, để tránh nguy cơ rủi ro, đặc biệt trong lĩnh vực gắn liền với tiền bạc và quyền lợi khách hàng, việc xây dựng hệ thống bảo mật nhiều lớp và hành lang pháp lý rõ ràng là bắt buộc. Những nghị quyết, quyết định và nghị định mới đã tạo nền tảng pháp lý, song cần sự thống nhất đồng bộ trong toàn hệ thống ngân hàng để tránh chồng chéo, xung đột.

TS. Nguyễn Quốc Hùng đưa ra bốn khuyến nghị quan trọng là xây dựng khung đạo đức và quản trị AI; tăng cường hợp tác giữa ngân hàng, công ty Fintech, viện nghiên cứu và cơ quan quản lý; ưu tiên đầu tư hạ tầng công nghệ, dữ liệu hiện đại, bảo mật cao; và chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao với chính sách đặc thù để thu hút, giữ chân chuyên gia. Ông nhấn mạnh: “AI chỉ trở thành động lực phát triển bền vững khi có chiến lược toàn diện kết hợp giữa công nghệ, con người và thể chế”.

Nhìn những góc độ chia sẻ của các vị diễn giả tại tọa đàm có thể thấy, chìa khóa để làm chủ AI trong ngành ngân hàng vẫn xoay quanh con người. Công nghệ dù hiện đại đến đâu cũng chỉ là công cụ. Chính chiến lược đào tạo nhân lực, kết hợp với hành lang pháp lý và sự phối hợp toàn ngành, mới là nền tảng để AI phát huy vai trò một cách an toàn, minh bạch và hiệu quả trong kỷ nguyên số.

Ngân Thương