Ngành năng lượng Nigeria 'cải cách táo bạo'

Ông Bashir Bayo Ojulari, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Nigeria (NNPC) - Ảnh: AFP

Hội nghị với chủ đề “Xây dựng trung tâm lọc dầu châu Phi - Triển vọng và thách thức” quy tụ nhiều chuyên gia hàng đầu trong khu vực và quốc tế. Tại đây, ông Ojulari thẳng thắn chỉ ra rằng châu Phi cần nhanh chóng tháo gỡ những nút thắt mang tính cấu trúc, nếu muốn thúc đẩy quá trình chuyển dịch công bằng, củng cố ngành hạ nguồn và gia tăng giá trị kinh tế.

Thông điệp ông đưa ra rất rõ ràng: Khát vọng phải đi kèm hành động. Theo ông, chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ, các khoản đầu tư táo bạo cùng một tầm nhìn lãnh đạo nhất quán, châu Phi mới có thể vượt qua thách thức và nắm bắt cơ hội phát triển mang tính bước ngoặt.

Từ lời nói đến hành động

Ông Ojulari không chỉ là người nói hay, mà còn là người làm. Với hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành dầu khí toàn cầu, ông từng dẫn dắt nhiều dự án hàng tỷ USD tại châu Phi, châu Âu và Trung Đông. Trước khi đảm nhận vai trò hiện tại, ông là Giám đốc điều hành Shell Nigeria Exploration and Production Company (SNEPCO). Nhờ nền tảng kỹ thuật vững vàng cùng khả năng lãnh đạo xuất sắc, ông được xem là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất trong ngành năng lượng Nigeria.

Thúc đẩy cải cách mạnh mẽ

Kể từ khi được Tổng thống Bola Tinubu bổ nhiệm làm Tổng Giám đốc NNPC hồi tháng 4, ông Ojulari đã khởi động hàng loạt cải cách quyết liệt. Mục tiêu của ông rất rõ: Tái định vị NNPC thành một tập đoàn hiệu quả, minh bạch, sẵn sàng hợp tác và dẫn dắt quá trình xây dựng hệ sinh thái lọc dầu bền vững, cạnh tranh tầm quốc tế.

Chính phủ của Tổng thống Tinubu cũng đồng thời thúc đẩy các biện pháp hỗ trợ để lấy lại niềm tin từ nhà đầu tư. Tháng 5 vừa qua, ông ký một sắc lệnh hành pháp mới nhằm giảm chi phí dự án, khuyến khích đầu tư và tăng nguồn thu cho ngành dầu khí. Trước đó, tháng 2/2024, ba sắc lệnh khác cũng được ban hành để tối ưu chi phí, rút ngắn tiến độ và thúc đẩy nội địa hóa theo chuẩn quốc tế.

Những bước đi này đã mang lại kết quả tích cực. Chỉ trong 7 tháng, từ tháng 12/2024 đến tháng 7/2025, sản lượng dầu thô của Nigeria tăng thêm 400.000 thùng/ngày, từ mức 1,4 triệu lên 1,8 triệu thùng/ngày. Trong thành công này, dấu ấn của ông Ojulari là rất rõ rệt - và ông đang tiếp tục lên kế hoạch để mở rộng quy mô khai thác mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Phát biểu tại lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Hiệp hội Các nhà Thăm dò Dầu khí Nigeria ở Lagos, ông Bashir Bayo Ojulari nhấn mạnh: Sự tăng trưởng ấn tượng của ngành trong thời gian qua là kết quả của tinh thần hợp tác toàn ngành và những bước tiến về hạ tầng. Một minh chứng rõ ràng là đường ống Trans-Niger, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ông, đã vận hành 100% công suất lần đầu tiên sau nhiều năm.

Không dừng lại ở đó, NNPC đang triển khai chương trình tối ưu chi phí với mục tiêu tiết kiệm tới 4,5 tỷ USD vào cuối năm 2025. Đây là một phần trong kế hoạch quốc gia do Tổng thống đề ra nhằm thu hút 30 tỷ USD vốn đầu tư mới trong hai năm tới, và nâng lên 60 tỷ USD vào năm 2030.

Theo ông Ojulari, khí đốt chính là chìa khóa của quá trình chuyển đổi năng lượng - vừa đóng vai trò là nguồn nhiên liệu công nghiệp, vừa là giải pháp thay thế hiệu quả cho dầu mỏ. Tầm nhìn này phù hợp với sáng kiến “Thập kỷ Khí đốt” của chính quyền Tổng thống Tinubu, hứa hẹn tạo thêm hàng nghìn việc làm và giảm chi phí năng lượng.

Một trong những dự án nổi bật là tuyến đường ống khí Ajaokuta-Kaduna-Kano (AKK), hiện đang được đẩy nhanh tiến độ. Khi hoàn thành, tuyến ống này sẽ cung cấp tới 2,2 tỷ feet khối khí/ngày cho các nhà máy điện tại Abuja, Kaduna và Kano. Ông Ojulari gọi đây là “huyết mạch” của tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và tăng cường kết nối quốc gia.

Song song với đó, để thúc đẩy sử dụng khí nén (CNG) trong giao thông - vừa giảm chi phí nhiên liệu, vừa cắt giảm khí thải - NNPC đã trao tặng 35 xe buýt CNG cho Sáng kiến CNG của Tổng thống. Theo ông Ojulari, đây là bước đi thiết thực giúp giảm gánh nặng chi phí cho người dân, đồng thời mở ra con đường rõ ràng hướng tới an ninh năng lượng gắn liền với phát triển bền vững cho Nigeria.

Tái định vị NNPC - Bài học từ Ả Rập Xê-út

Cải tổ ngành dầu khí Nigeria chắc chắn không tránh khỏi những va vấp ban đầu - từ sự phản kháng của các nhóm lợi ích cho tới những rào cản mang tính hệ thống. Gần đây, tin đồn về việc ông Bashir Bayo Ojulari “từ chức”, cùng các tranh cãi quanh công tác kiểm toán NNPC những năm trước, càng khiến dư luận sôi nổi.

Nhiều chuyên gia nhận định đây chỉ là “đòn phản công” từ các nhóm từng hưởng lợi từ tình trạng cũ; trong khi một số khác nhấn mạnh rằng các cải cách đang âm thầm nhưng chắc chắn tạo ra thay đổi. Lịch sử đã chứng minh, mọi nỗ lực cải cách thể chế đều vấp phải kháng cự, ngay cả khi kết quả tích cực đã bắt đầu lộ rõ.

Tính đến tháng 7 vừa qua, Saudi Aramco vẫn là công ty năng lượng giá trị nhất thế giới với vốn hóa khoảng 1.620 tỷ USD - thành quả của nhiều thập kỷ tích lũy. Một trong những yếu tố làm nên thành công ấy chính là hệ thống quản trị minh bạch, hiệu quả và tích hợp sâu.

Dù Nigeria khác xa Ả Rập Xê-út - từ sản lượng dầu chỉ bằng 1/9 cho tới mức độ phụ thuộc vào biến động giá dầu - NNPC vẫn có thể học hỏi nhiều bài học quý giá: Đa dạng hóa danh mục đầu tư, tái đầu tư liên tục, chú trọng công nghệ và hạ tầng, đồng thời mở rộng hợp tác toàn cầu. Con đường để NNPC đạt tầm vóc “nghìn tỷ USD” còn dài, nhưng ông Ojulari đã bắt đầu đặt những viên gạch đầu tiên.

Hiện tại, ông tập trung vào 4 trụ cột chính: Ứng dụng công nghệ, giảm chi phí vận hành, tích hợp khí đốt, và quan trọng hơn cả là điều chỉnh văn hóa doanh nghiệp theo chuẩn mực quốc tế. Theo ông, giám sát các tập đoàn quốc doanh là cần thiết, nhưng những cáo buộc thiếu cơ sở có thể làm lu mờ bức tranh cải cách rộng lớn hơn.

Mục tiêu của ông Ojulari rất rõ ràng: Đáp ứng nhu cầu năng lượng trong nước, thúc đẩy công nghiệp hóa, tạo việc làm và đưa Nigeria trở thành cường quốc năng lượng. Ông từng chia sẻ: “Chúng ta không chỉ xây dựng nhà máy lọc dầu, mà đang dựng lên những trụ cột mới cho thời đại công nghiệp ở châu Phi. Chúng ta không chỉ tinh chế dầu thô, mà còn định hình tương lai của cả khu vực. Những hành động hôm nay phải phản ánh khát vọng trường tồn của các thế hệ mai sau”.

Tất nhiên, Nigeria vẫn đối mặt với nhiều thách thức dai dẳng: Nạn trộm dầu, phá hoại hạ tầng, rào cản pháp lý, hay các nhà máy lọc dầu hoạt động kém hiệu quả. Đây là những vấn đề không thể giải quyết trong ngày một ngày hai, mà cần cải cách thể chế, chính sách nhất quán và sự kiên trì lâu dài.

Điểm đáng chú ý là sứ mệnh cải tổ NNPC của ông Ojulari gắn liền với chương trình cải cách kinh tế rộng hơn của Tổng thống Bola Tinubu - hướng tới nâng cấp cả ngành năng lượng lẫn nền kinh tế Nigeria. Nếu giữ vững quỹ đạo này, những nỗ lực hiện tại không chỉ giúp NNPC tăng trưởng nhanh hơn, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho an ninh năng lượng quốc gia trong nhiều thập kỷ tới.

Nh.Thạch

AFP