Ngành gỗ tìm cách khắc phục điểm yếu trong khâu nguyên liệu

Các quy định về truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe hơn. Ảnh minh họa: TTXVN phát

Thành công xuất khẩu của ngành gỗ Việt Nam dựa trên một nền tảng chế biến khổng lồ hướng ra thị trường quốc tế. Trong những năm qua, tăng trưởng của xuất khẩu gỗ tiến đều và đã vượt qua nhiều rào cản về quy định truy xuất nguồn gốc, quy chuẩn chất lượng.

Tuy nhiên, các quy định về truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe hơn từ các thị trường có yêu cầu cao bắt buộc ngành gỗ Việt phải luôn nằm trong tình thế giám sát chặt chẽ mới có thể đảm bảo cho các đơn hàng xuất khẩu.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong số nguồn nguyên liệu gỗ phục vụ cho chế biến và xuất khẩu, có tới 60% phải nhập khẩu từ Mỹ, châu Âu, châu Phi và Nam Mỹ. Nguồn cung nguyên liệu trong nước còn rất hạn chế và chủ yếu đến từ rừng trồng trong mấy mươi năm gần đây, trong đó, hơn 80% nguồn gỗ rừng trồng đến từ các hộ gia đình. Trong khi đó, gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam xuất khẩu nhiều nhất sang các thị trường Mỹ và châu Âu. Các thị trường này ngày càng yêu cầu cao trong truy xuất nguồn gốc gỗ nhập khẩu, đồng thời cũng đưa ra nhiều quy định về chống phá rừng.

Các chuyên gia ngành gỗ đánh giá, từ lâu châu Âu đã muốn ngăn chặn gỗ bất hợp pháp vào thị trường. Năm 2003, châu Âu khuyến khích các nước sử dụng gỗ hợp pháp. Quy định về gỗ của EU (EUTR) năm 2010 ngăn cấm nguồn gỗ bất hợp pháp được đưa vào khu vực này. Còn quy định Quy định Chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) tiến xa hơn khi bắt buộc doanh nghiệp phải chứng minh gỗ không liên quan đến phá rừng hoặc suy thoái rừng, bằng dữ liệu không gian và đánh giá rủi ro. Luật này còn áp dụng với cà phê, ca cao, đậu nành, dầu cọ, gia súc và cao su. Nếu không tuân thủ, doanh nghiệp có thể bị phạt tới 4% doanh thu tại châu Âu. Với một nhà xuất khẩu tầm trung của Việt Nam, khoản phạt này có thể "làm mờ" khoản lợi nhuận của năm.

Đây là một thách thức lớn đối với doanh nghiệp. Trong khi đó, Quy định Chống phá rừng của Liên minh châu Âu, áp dụng với các công ty lớn từ tháng 12/2025 và với doanh nghiệp nhỏ hơn từ tháng 6/2026. Thời gian gần kề là sức ép lớn đối với các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ của Việt Nam.

Ngành gỗ Việt cần nhận diện những thách thức. Ảnh minh họa: TTXVN

Theo ông Nguyễn Tuấn Hưng, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), châu Âu là một trong bốn thị trường lớn của ngành gỗ Việt Nam. Do đó, ngành gỗ Việt cần nhận diện những thách thức của quy định EUDR và có các giải pháp thích ứng để tiếp tục phát triển, thời gian không còn dài, chỉ khoảng hơn 4 tháng nữa là quy định EUDR chính thức được thực thi đối với các doanh nghiệp lớn.

Để đáp ứng quy định EUDR, ngành lâm nghiệp Việt Nam đang thực hiện thí điểm mô hình cấp mã số vùng trồng cho 25.000 ha rừng trồng ở 5 tỉnh phía Bắc. Hiệu quả của mô hình này sẽ được nhân rộng trên cả nước để đơn giản hóa việc truy xuất nguồn gốc gỗ nguyên liệu cho hoạt động chế biến gỗ xuất khẩu.

Theo Quyết định 327 của Thủ tướng Chính phủ là trong năm 2025, mục tiêu kim ngạch xuất khẩu của ngành gỗ Việt phải đạt 20 tỷ USD, đến năm 2030 con số này tăng đến 25 tỷ USD. Đây là thách thức lớn của ngành gỗ Việt.

Bởi, trong thời gian tới đây, ngành gỗ sẽ gặp nhiều thách khi quy định EUDR của EU có hiệu lực và thị trường xuất khẩu bị ảnh hưởng bởi xung đột địa chính trị của thế giới. Thêm vào đó, chính sách thuế đối ứng của Mỹ cũng tác động lên ngành gỗ Việt, khi Mỹ là một trong 4 thị trường lớn nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam.

Từ đó, ngành chức năng phân tích lợi thế cạnh tranh của từng địa phương, xác định từng loại gỗ nguyên liệu cho từng loại sản phẩm, ngành gỗ chủ động được hay phải nhập khẩu để tạo ra nhóm riêng. Hiện nay, ngành gỗ phải trang bị tư duy mới để thích ứng với những khó khăn trước mắt. Ngành gỗ cũng không nên thiên lệch quá về thị trường xuất khẩu, mà phải để ý cả thị trường nội địa để phân tán sức ảnh hưởng của các thị trường lên ngành gỗ.

Hồng Nhung/vnanet.vn