Ngành gạo Việt Nam ứng phó linh hoạt trước biến động từ thị trường Philippines

Ông Trần Sơn Hà, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam trao đổi với phóng viên.

Thưa ông, Philippines là thị trường nhập khẩu gạo chủ lực của Việt Nam nhưng mới đây Chính phủ Philippines công bố lệnh tạm ngừng nhập khẩu gạo từ ngày 11/9 đến 30/10/2025. Ông có thể phân tích rõ hơn về tầm quan trọng của thị trường này và những tác động ban đầu từ sắc lệnh tạm ngừng nhập khẩu của Philippines đến các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam?

Theo số liệu thống kê sơ bộ của cơ quan Hải quan, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo đạt gần 6,37 triệu tấn gạo với trị giá hơn 3,26 tỷ USD, tăng 3,7% về lượng nhưng giảm 15,4% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2024 – năm xuất khẩu gạo đạt thành tích cao nhất từ trước tới nay.

Philippines là đối tác nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm tỷ trọng đáng kể, khoảng 45-46% tổng sản lượng và kim ngạch xuất khẩu gạo của chúng ta. Trong 8 tháng đầu năm nay, Philippines đã nhập khẩu khoảng 2,9 triệu tấn gạo từ Việt Nam. Hàng năm, con số này thường dao động quanh 4 triệu tấn, ví dụ năm 2024 là 4,2 triệu tấn.

Qua nhận định của Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các doanh nghiệp thành viên, việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu gạo chỉ là tạm thời, không quá lo ngại. Theo sắc lệnh, Bộ Nông nghiệp Philippines có khoảng 30 đến 100 ngày để báo cáo Tổng thống đánh giá lại tình hình và đưa ra chính sách phù hợp. Nếu lệnh cấm nhập khẩu này kéo dài sẽ gây áp lực lên giá tiêu dùng nội địa của họ.

Cùng với đó, Philippines là thị trường lớn, họ rất ưa thích và tiêu thụ gạo Việt Nam, trong hai tháng cuối năm, họ cũng cần nhập khẩu để tạo nguồn cung trong nước trước các lễ tết. Nhu cầu của Philippines như dự báo là cần nhập khẩu khoảng 5 triệu tấn trong năm nay. Họ sẽ nhập khoảng trên 1 triệu tấn từ Việt Nam. Chúng tôi dự đoán Philippines có thể sẽ quay lại thị trường sớm, có thể từ cuối tháng 10 và chắc chắn trong tháng 11, 12 sẽ nhập khẩu gạo của Việt Nam. Thực tế, một số khách hàng của các doanh nghiệp Việt Nam đã tiếp tục đặt mua gạo và có thể giao hàng vào cuối tháng 10, đầu tháng 11.

Đóng gói sản phẩm gạo ở nhà máy của Tập đoàn Lộc Trời (tỉnh An Giang). Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN

Vậy Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các doanh nghiệp hội viên đã có những định hướng và giải pháp gì để ứng phó với tình hình này và duy trì sự phát triển xuất khẩu bền vững, không quá phụ thuộc vào một thị trường duy nhất?

Đối với tình hình hiện nay, Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã hướng dẫn các doanh nghiệp cung cấp đầy đủ thông tin về thị trường Philippines cũng như tình hình sản xuất và xuất khẩu gạo nói chung. Chúng tôi cũng đã yêu cầu các doanh nghiệp trong nước bình tĩnh, thận trọng đánh giá tình hình, tiếp tục mở rộng thị trường. Đặc biệt, chúng tôi đang yêu cầu các doanh nghiệp tăng cường, tích cực thu mua, tạm trữ lúa gạo cho bà con nông dân trong mùa vụ hiện tại và vụ Thu Đông sắp tới. Đồng thời, các doanh nghiệp phải thực hiện nghiêm túc Nghị định 107 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, trong đó có quy định về tỷ trọng dự trữ lưu thông đối với hàng hóa.

Cùng với đó, chúng tôi cũng đang triển khai nhiều giải pháp trọng tâm. Về sản xuất trong nước, chúng tôi chú trọng chuyển đổi sang các giống gạo chất lượng cao, liên doanh liên kết để sản xuất gạo đặc sản, đáp ứng nhu cầu của các thị trường, kể cả Philippines hay các thị trường ngách, khó tính khác.

Đối với các thị trường xuất khẩu, chúng tôi không ngừng tìm kiếm và mở rộng, không phụ thuộc hoàn toàn vào Philippines, dù đây đang là thị trường lớn nhất của Việt Nam. Bên cạnh việc duy trì ổn định thị trường Philippines, các doanh nghiệp đang tích cực xúc tiến sang các thị trường khác. Đơn cử như năm nay, thị trường Châu Phi và Trung Quốc đã tăng cường nhập khẩu gạo Việt Nam với sản lượng lớn hơn năm ngoái. Ngoài ra, các thị trường ngách như EU và Mỹ cũng đang được các doanh nghiệp đặc biệt chú trọng để thúc đẩy sản lượng và kim ngạch xuất khẩu, nhằm duy trì vị thế xuất khẩu gạo của Việt Nam, hướng tới mục tiêu là quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới theo chỉ đạo của Chính phủ và Bộ ngành.

Để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, Hiệp hội có những kiến nghị gì với Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan?

Thay mặt các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Hiệp hội đã có kiến nghị với Chính phủ và các Bộ, ngành nhằm tháo gỡ khó khăn liên quan đến vấn đề thuế và vốn tín dụng.

Về thuế, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024 có hiệu lực từ tháng 7/2025, ban đầu đã gây khó khăn cho hoạt động mua bán lúa gạo và ảnh hưởng đến nguồn vốn tài chính của các doanh nghiệp. Đồng thời, vấn đề hoàn thuế, khấu trừ thuế cũng còn chậm trễ nhất định, ảnh hưởng đến nguồn tài chính trong việc tăng cường sản xuất kinh doanh và thu mua lúa cho bà con nông dân. Chúng tôi đã báo cáo và kiến nghị Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn, Chính phủ xem xét tháo gỡ khó khăn kịp thời.

Về mặt tín dụng, trong thời điểm thị trường biến động hiện tại, các doanh nghiệp rất cần sự hỗ trợ về mặt tài chính. Chúng tôi đã kiến nghị Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại có chính sách tín dụng ưu đãi, có thể là cho vay ngắn hạn trong thời điểm nhất định, gia hạn thời gian trả nợ. Điều này sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp có vốn quay vòng để thu mua và tạm trữ gạo cho bà con nông dân, đồng thời cung cấp cho các hợp đồng trong thời gian tới.

Chúng tôi cũng đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao và các cơ quan đại diện ở nước ngoài hỗ trợ thêm trong việc tìm hiểu các chính sách nhập khẩu, những thay đổi chính sách của các nước liên quan, cũng như tìm kiếm các khách hàng tiềm năng trong quan hệ thương mại song phương.
Những kiến nghị này nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp tiếp tục hoạt động hiệu quả, đảm bảo mục tiêu xuất khẩu và duy trì vị thế quan trọng của ngành gạo Việt Nam trên trường quốc tế.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thu Trang/ Báo Tin tức và Dân tộc (thực hiện)