Ngăn gian lận mã vùng trồng: Không để tồn tại 'con sâu làm rầu nồi canh'

Ngay sau khi Bộ Công an hôm 5/11 loan báo bắt 8 giám đốc và khởi tố 9 người khác vì mua bán mã vùng trồng, mua bán giấy kiểm nghiệm để xuất khẩu (XK) sầu riêng sang Trung Quốc, nhiều ý kiến trên các diễn đàn truyền thông đã bày tỏ cần “trừng phạt thật nghiêm khắc để răn đe, cảnh tỉnh”.

Ảnh hưởng nghiêm trọng sầu riêng xuất khẩu

Cho rằng đây là vụ việc nghiêm trọng, làm mất uy tín nông sản Việt, chỉ vì mối lợi riêng mà ảnh hưởng thị trường XK tỷ đô của nông dân và doanh nghiệp (DN), các ý kiến mong muốn cơ quan chức năng trong thời gian tới cần xử lý triệt để tình trạng mua bán, gian lận mã số vùng trồng, bởi vì đó là những “con sâu làm rầu nồi canh”.

Cần mạnh tay xử lý nạn gian lận mã số vùng trồng để không ảnh hưởng tiêu cực đến các đơn vị làm ăn chân chính khi xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc.

Như trong vụ việc mà Bộ Công an vừa triệt phá, cho thấy hành vi mua bán mã vùng trồng, mua bán giấy kiểm nghiệm dẫn đến tình trạng sầu riêng XK không đúng nguồn gốc xuất xứ, không đảm bảo tiêu chuẩn. Điều này ảnh hưởng đến uy tín, giảm sức cạnh tranh của nông sản nói chung, sầu riêng Việt Nam nói riêng trên thị trường Trung Quốc và thế giới.

Cũng nên nhắc lại, trong mùa sầu riêng hồi năm rồi, Công an tỉnh Đắk Lắk đã kiểm tra, phát hiện và xử phạt 327 triệu đồng đối với bốn DN hoạt động thu mua sầu riêng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, tại hiện trường thu giữ gần bốn tấn sầu riêng đã được nhúng dung dịch pha chế từ các chất không rõ nguồn gốc, xuất xứ, tem nhãn ghi chữ nước ngoài, không có nhãn phụ ghi tiếng Việt…

Điều đáng chú ý là Công an tỉnh Đắk Lắk phát hiện các DN này đã có hành vi sử dụng mã vùng trồng, mã đóng gói của các địa phương khác ngoài tỉnh Đắk Lắk để dán lên các thùng sầu riêng chuẩn bị đưa đi tiêu thụ. Số lượng tem, nhãn hàng hóa giả bị xé bỏ là 2.859 tem, nhãn…

Cách đây vài tháng, Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk từng kiến nghị đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cần rà soát, kiểm tra quá trình triển khai cấp, quản lý mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói XK nông sản sang Trung Quốc, xử lý những vi phạm liên quan.

Xét về vấn đề quản lý mã số vùng trồng cây sầu riêng, ở góc độ địa phương, ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng, cho biết việc sử dụng mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói của các tổ chức, cá nhân còn chưa được quan tâm và quản lý chặt chẽ. Công tác thu mua sản phẩm tại vùng trồng đăng ký còn hạn chế.

Chính những điều này, theo ông Phúc, đã ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng sầu riêng Việt Nam cũng như sầu riêng Lâm Đồng trên thị trường quốc tế và sẽ bị phía Trung Quốc cảnh báo cũng như đóng mã số XK.

Ngoài ra, như lưu ý của vị phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng, một số hộ dân, HTX chưa hiểu đúng tầm quan trọng của việc ghi chép nhật ký sản xuất, dẫn đến việc ghi chép, cập nhật nhật ký canh tác còn mang tính chất đối phó, chưa phản ánh được thực tế sản xuất. Từ đó gây khó khăn trong việc xác định nguồn gốc của các loại hóa chất tồn dư trên sản phẩm (nếu có).

Không chỉ vậy việc quản lý, giám sát thường xuyên của chủ thể vùng trồng và cơ sở đóng gói sau cấp mã số còn chưa thực sự được quan tâm. Ông Nguyễn Hoàng Phúc cũng chỉ rõ việc giám sát các DN đã được ủy quyền mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói sầu riêng XK vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là các DN được ủy quyền XK ở ngoài tỉnh.

Chờ chế tài thật nghiêm khắc

Cần nhắc thêm, theo quy định, để XK sang thị trường Trung Quốc, mỗi container sầu riêng XK đều phải được phân tích kiểm soát an toàn thực phẩm Cd, Pb, vàng O...Trong khi đó, việc phối hợp hỗ trợ các DN xuất khẩu còn hạn chế tại một số thời điểm, do hiện nay trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng chưa có đơn vị nào được GACC (Tổng cục Hải quan Trung Quốc) và Việt Nam chỉ định phòng phân tích để kiểm định trước khi XK sầu riêng sang thị trường Trung Quốc.

Không chỉ với sầu riêng, thực tế cho thấy từ năm 2024 đến nay đã xảy ra hiện tượng một số đối tượng có dấu hiệu gian lận, sao chép trái phép mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, thậm chí mạo danh chứng nhận của các DN lớn để XK sang thị trường Trung Quốc.

Hay như trường hợp ở Tiền Giang từng có tình trạng DN ngang nhiên vi phạm các quy định về sử dụng mã số gây ảnh hưởng xấu đến XK trái sầu riêng. Thực tế, sầu riêng các nơi về Tiền Giang cũng rất nhiều, từ đó xuất hiện tình trạng gian lận, giả giấy nhượng quyền sử dụng mã số vùng trồng sầu riêng để XK.

Tình trạng này đã gây hoang mang cho nhiều DN, nông dân ở Tiền Giang. Không chỉ vậy, sau khi tỉnh này có 55 mã số vùng trồng và 44 cơ sở đóng gói sầu riêng bị tạm dừng XK, do không bán được hàng các xe hàng từ Tiền Giang đã chuyển sầu riêng đến các cơ sở còn giữ được mã số ở Đắk Lắk.

Qua những vụ việc gian lận như vậy để thấy các địa phương cần mạnh tay hơn nữa trong việc xử lý gian lận mã số vùng trồng. Nhất là cần có những chế tài thực sự nghiêm khắc, mang tính răn đe cao.

Như ở một địa phương có thế mạnh về XK nông sản như Đồng Nai, gần đây chính quyền tỉnh này đã yêu cầu công an tỉnh chỉ đạo các đơn vị chức năng kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi gian lận mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói theo quy định.

Không những thế, chính quyền tỉnh Đồng Nai yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường thực hiện tạm ngưng, thu hồi mã số đã cấp với các mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói không đáp ứng quy định của nước nhập khẩu hoặc theo yêu cầu của nước nhập khẩu hoặc phát hiện vi phạm quy định về kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm nhiều lần hoặc phát hiện gian lận, tranh chấp trong sử dụng mã số.

Còn về phía tỉnh Lâm Đồng, theo kiến nghị của ông Nguyễn Hoàng Phúc, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần sớm ban hành Thông tư quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đảm bảo minh bạch trong xuất xứ sản phẩm vùng trồng, tránh trường hợp gian lận sử dụng mã số vùng trồng của tỉnh này dán lên hàng hóa cho các tỉnh khác gây khó khăn cho truy xuất sản phẩm, hình ảnh nông sản của tỉnh.

Bên cạnh đó, ông Phúc đề xuất nên đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, thẩm định đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, sơ chế, chế biến để kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm. Điều này cũng nhằm đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm cho nông sản trước khi đưa ra thị trường, tạo sân chơi công bằng, bình đẳng cho các đơn vị.

Thế Vinh