Nga và Ấn Độ tăng cường hợp tác chiến lược

Tổng thống Nga Vladimir Putin bắt đầu chuyến thăm Ấn Độ kéo dài hai ngày (4-5/12). Đây là chuyến thăm lần thứ 10 của ông Putin tới Ấn Độ trên cương vị Tổng thống Nga và chuyến thăm đầu tiên kể từ khi xảy ra xung đột Nga-Ukraine vào năm 2022.

Chuyến thăm củng cố lợi ích chiến lược

Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 4/12 đã tới New Delhi trong chuyến thăm cấp Nhà nước kéo dài 2 ngày tới Ấn Độ. Chuyến công du kéo dài 30 giờ của ông Putin trùng với thời điểm căng thẳng trong quan hệ giữa Washington và New Delhi, khi Mỹ trừng phạt Ấn Độ bằng thuế quan và đe dọa trừng phạt vì mối quan hệ lịch sử bền chặt với Nga và sự gia tăng mua dầu thô của Nga trong cuộc chiến tranh Ukraine. Chính vì vậy, chuyến thăm không chỉ thu hút sự chú ý vì là một trong những sự kiện đối ngoại song phương giữa hai cường quốc, mà còn mang ý nghĩa chiến lược sâu rộng trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu nhiều biến động.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đón tiếp Tổng thống Nga Vladimir Putin ngay tại sân bay bằng cái ôm ấm áp, rồi sau đó đi chung xe - cử chỉ vượt mức nghi lễ thông thường. Chuyến thăm của nhà lãnh đạo Nga diễn ra trong bối cảnh Moscow và New Delhi kỷ niệm 25 năm quan hệ đối tác chiến lược. Do đó, chuyến thăm lần này trước hết là lời khẳng định về tính liên tục và độ bền của quan hệ Nga - Ấn trong một giai đoạn mà nhiều mối quan hệ giữa các cường quốc đang phải điều chỉnh sâu. Bất chấp sức ép từ các luồng ý kiến trái chiều phương Tây, Ấn Độ vẫn giữ lập trường rằng quan hệ với Moscow là thành tố chiến lược không thể thiếu trong chính sách đối ngoại lâu dài.

Ở chiều ngược lại, chuyến thăm lần thứ 10 của ông Putin tới Ấn Độ trên cương vị Tổng thống Nga phản ánh mức độ ưu tiên đặc biệt mà Moscow dành cho New Delhi trong chiến lược tái định hình khu vực Á-Âu.

Phát biểu với báo chí trong chuyến thăm Ấn Độ, Tổng thống Putin khẳng định quan hệ Nga - Ấn tiếp tục phát triển mạnh mẽ và mang tính chiến lược trên nhiều lĩnh vực.

“Cả tôi và Thủ tướng Modi, bất chấp những áp lực nhất định từ bên ngoài mà chúng tôi phải đối mặt. Tôi muốn nhấn mạnh là chưa bao giờ sử dụng mối quan hệ hợp tác để chống lại ai đó. Tổng thống Trump có chương trình nghị sự riêng, mục tiêu riêng, trong khi chúng tôi tập trung vào mục tiêu của mình - không chống lại bất kỳ ai, mà hướng đến việc bảo vệ lợi ích của mỗi bên, lợi ích của Ấn Độ và Nga. Trong quan hệ của chúng tôi, chúng tôi không gây hại cho ai khác và tôi tin rằng các nhà lãnh đạo từ các quốc gia khác nên trân trọng điều này”.Tổng thống Nga Vladimir Putin

Tại cuộc hội đàm song phương, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí về chương trình hợp tác kinh tế hướng tới mục tiêu đạt kim ngạch hai chiều lên 100 tỷ USD vào năm 2030. Thương mại song phương đã tăng hơn 5 lần, từ khoảng 13 tỷ USD vào năm 2021 lên gần 69 tỷ USD vào năm 2024-2025, gần như hoàn toàn nhờ vào hoạt động nhập khẩu năng lượng từ Ấn Độ. Tuy nhiên, thương mại song phương giảm xuống còn 28,25 tỷ USD trong giai đoạn tháng 4-8/2025, phản ánh sự sụt giảm trong nhập khẩu dầu thô sau khi Mỹ áp đặt thuế quan trừng phạt đối với hàng hóa Ấn Độ.

“Nâng tầm hợp tác kinh tế lên tầm cao mới là mục tiêu chung của chúng tôi. Để thực hiện điều này, chúng tôi đã thống nhất một chương trình hợp tác kinh tế đến năm 2030. Thông qua đó, thương mại và đầu tư của chúng tôi sẽ đa dạng hóa, duy trì cân bằng và bền vững, đồng thời đạt được những tầm cao mới trong các lĩnh vực hợp tác này”.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi

Giới phân tích nhận định rằng, chuyến thăm Ấn Độ lần này của ông Putin có ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương biến động mạnh và cục diện toàn cầu phân cực sâu sắc dưới áp lực từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Việc Washington áp thuế 50% với hàng hóa Ấn Độ, duy trì sức ép buộc New Delhi phải giảm mua dầu của Nga khiến quan hệ Nga - Ấn Độ - Mỹ trở thành một tam giác chiến lược phức tạp với nhiều biến số. Tuy nhiên, Ấn Độ kiên định duy trì tự chủ chiến lược và không để quan hệ với Moscow bị chi phối.

Chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Nga Vladimir Putin không chỉ mang tính biểu tượng mà còn có ý nghĩa chiến lược sâu rộng đối với tương lai quan hệ song phương trong thời gian tới. Đây cũng được xem là phép thử quan trọng cho năng lực thích ứng của hai bên trước những biến động mạnh mẽ về địa chính trị trên toàn cầu.

Vững vàng trước áp lực từ bên ngoài

Chuyến thăm New Delhi của Tổng thống Nga diễn ra vào thời điểm quan trọng. Trong khi Mỹ gia tăng áp lực nhằm ngăn chặn nguồn cung dầu mỏ của Nga cho Ấn Độ, thì Moscow và New Delhi đang tìm cách tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực khác. Trong tuyên bố chung sau cuộc hội đàm vào ngày 5/12, Tổng thống Putin và Thủ tướng Modi nhấn mạnh quan hệ Nga - Ấn vẫn vững vàng trước áp lực bên ngoài.

Chuyến thăm Ấn Độ lần này của Tổng thống Putin là một cuộc đàm phán về rủi ro, chuỗi cung ứng và cô lập kinh tế. Với dân số gần 1,5 tỷ người, tăng trưởng kinh tế hơn 8%, Ấn Độ là nền kinh tế lớn tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Điều đó khiến Ấn Độ trở thành một thị trường cực kỳ hấp dẫn đối với hàng hóa và tài nguyên của Nga, đặc biệt là dầu mỏ. Ấn Độ là quốc gia tiêu thụ dầu thô lớn thứ ba thế giới và đã mua một lượng lớn dầu từ Nga. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng thế. Trước cuộc xung đột ở Ukraine, chỉ 2,5% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ là từ Nga. Con số đó đã tăng vọt lên 35% khi Ấn Độ tận dụng lợi thế giá dầu Nga giảm do bị áp lệnh trừng phạt và bị hạn chế tiếp cận thị trường châu Âu. Hồi tháng 8, chính quyền Tổng thống Trump đã áp thuế 50% đối với hàng hóa Ấn Độ vì nước này vẫn tiếp tục mua dầu từ Nga. Động thái trên nhằm tạo sức ép khiến New Delhi hạ cấp quan hệ với Moscow.

Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định rằng, việc vận chuyển nhiên liệu sang Ấn Độ sẽ không gián đoạn và Nga là nhà cung cấp dầu, khí đốt, than đá và mọi thứ cần thiết cho sự phát triển năng lượng của Ấn Độ. Đây là tuyên bố táo bạo giữa bối cảnh Mỹ gây sức ép buộc Ấn Độ ngừng mua dầu từ Nga.

“Tôi muốn nói rõ rằng, phái đoàn Nga đến không chỉ để thảo luận về các vấn đề năng lượng, đặt hàng và ký kết hợp đồng cung cấp dầu khí, chúng tôi muốn phát triển quan hệ đa phương với Ấn Độ theo nhiều hướng khác nhau. Thủ tướng Modi đã nhiều lần nhấn mạnh trong các cuộc trò chuyện riêng tư rằng, Ấn Độ có tiềm năng to lớn và đang phát triển trong nhiều lĩnh vực, nhưng cho đến nay, những tiềm năng đó vẫn chưa được khai thác như mong muốn. Và mong muốn này đến từ cả hai phía”.Tổng thống Nga Vladimir Putin

Kể từ khi giành được độc lập từ Anh vào năm 1947, Ấn Độ đã cố gắng tránh bị ràng buộc vào các liên minh chính thức với bất kỳ siêu cường nào, dẫn đầu phong trào không liên kết trong Chiến tranh Lạnh, mặc dù trên thực tế, nước này đã xích lại gần Liên Xô hơn từ những năm 1960. Kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Ấn Độ đã làm sâu sắc thêm quan hệ chiến lược và quân sự với Mỹ trong khi cố gắng duy trì tình hữu nghị với Nga. Tuy nhiên, cuộc xung đột ở Ukraine đã thách thức sự cân bằng đó và chuyến thăm của Tổng thống Nga Putin là dấu hiệu cho thấy Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi dự định cân bằng các mối quan hệ cạnh tranh của New Delhi mà không làm tổn hại đến bất kỳ mối quan hệ nào.

Phát biểu sau cuộc gặp song phương với Tổng thống Putin, Thủ tướng Modi khẳng định, đối thoại vẫn là cách duy nhất để giải quyết xung đột. Đây chính là quyền tự chủ chiến lược của Ấn Độ, thể hiện qua việc ông Modi chiếm một vị trí đặc biệt trong trật tự địa chính trị, nơi ông vừa duy trì quan hệ chặt chẽ với Moscow vừa duy trì mối quan hệ với phương Tây.

“Phúc lợi của thế giới chỉ nằm ở con đường hòa bình. Tất cả chúng ta nên tìm kiếm những con đường hòa bình. Nhìn vào những nỗ lực đã được thực hiện trong những ngày qua, tôi tin chắc rằng thế giới sẽ trở lại con đường hòa bình”.Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi

Quan hệ Ấn Độ - Mỹ đã xuống mức thấp nhất từ trước đến nay trong những tháng gần đây do hai nước không thể giải quyết được bế tắc thuế quan. Trong bối cảnh đó, chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Putin mang ý nghĩa quan trọng hơn bao giờ hết đối với Thủ tướng Modi bởi vì sẽ thử thách quyền tự chủ địa chính trị của Ấn Độ.

Ông Modi muốn chứng minh với người dân Ấn Độ trong nước và trên toàn thế giới rằng, ông vẫn coi ông Putin là đồng minh và không hề chịu áp lực từ ông Trump hay các đồng minh ở châu Âu. Với việc các công ty Ấn Độ đã giảm mua dầu từ Nga để tránh lệnh trừng phạt từ Washington, hai nước đã chọn quốc phòng làm lĩnh vực tiềm năng để thúc đẩy thương mại. Một số nền tảng quốc phòng của Ấn Độ vẫn phụ thuộc rất nhiều vào Nga. Các phi đội không quân của nước này chủ yếu sử dụng máy bay phản lực Sukhoi-30 của Nga. Cuộc xung đột vũ trang hạn chế giữa Ấn Độ và Pakistan vào tháng 5/2025 đã cho thấy vai trò không thể thay thế của các khí tài Nga như hệ thống phòng không S-400 trong lực lượng vũ trang Ấn Độ nhưng đồng thời cũng phơi bày những điểm yếu mà nước này cần khẩn trương khắc phục. Các báo cáo cho thấy, Ấn Độ muốn mua hệ thống S-500 được nâng cấp và tiêm kích thế hệ thứ năm Su-57.

Tín hiệu mới cho trục quyền lực Á - Âu

Sự liên kết sâu sắc hơn, thực chất hơn giữa các cường quốc như Nga và Ấn Độ, thể hiện qua việc tăng cường đối thoại, củng cố hợp tác kinh tế thay vì đối đầu, tạo ra một trục kết nối Á - Âu mới. Trục liên kết này linh hoạt, định hình môi trường an ninh và phát triển, mang lại lợi ích thiết thực và thể hiện cách các nước lớn tự chủ tạo ra sự ổn định trong bối cảnh thế giới bất định.

Giới phân tích quốc tế cho rằng, điểm đáng chú ý nhất trong quan hệ Nga - Ấn không chỉ là khối lượng hợp tác hay số lượng thỏa thuận, mà là khả năng thích ứng của mối quan hệ này trước những thay đổi nhanh chóng của môi trường toàn cầu. Việc Nga và Ấn Độ duy trì đối thoại cấp cao và tập trung vào hợp tác năng lượng, quốc phòng, công nghệ, hạ tầng, tạo ra lợi ích trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp hai nước: từ giá năng lượng ổn định, cơ hội việc làm trong các dự án công nghiệp quốc phòng tới dòng đầu tư mới cho hạ tầng. Thay vì chạy theo các khối đối đầu, các quốc gia chọn cách chủ động xây dựng các liên kết mới, tạo ra một thế đối trọng và ổn định.

Có thể thấy chuyến thăm cấp nhà nước tới Ấn Độ của Tổng thống Vladimir Putin nhân dịp Hội nghị thượng đỉnh thường niên lần thứ 23 không chỉ là một mốc trong quan hệ song phương, mà còn là “tín hiệu liên kết mới trên trục Á - Âu”. Tín hiệu ấy không được thể hiện bằng những tuyên bố ồn ào, mà bằng việc hai bên kiên trì duy trì một cơ chế đối thoại cao nhất, tiếp tục bổ sung các lớp hợp tác vào những trụ cột truyền thống, mở rộng kết nối trên bản đồ năng lượng, hạ tầng và công nghệ. Khi hai nhà lãnh đạo Nga và Ấn Độ thảo luận về các khâu hạ tầng, tài chính và pháp lý của hành lang này, họ cũng đang gửi đi một thông điệp rộng hơn: trục Á - Âu sẽ không chỉ là khái niệm địa lý, mà là không gian liên kết hữu hình với những dòng hàng, dòng vốn và dòng công nghệ cụ thể. Trên tầng nấc rộng hơn, chuyến thăm New Delhi của người đứng đầu Điện Kremlin cũng gắn với những điều chỉnh bên trong các cơ chế hợp tác đa phương mà cả hai bên cùng tham gia, từ BRICS mở rộng đến Tổ chức Hợp tác Thượng Hải.

“Chuyến thăm của ông Putin có ý nghĩa to lớn đối với Ấn Độ về mặt ngoại giao trong bối cảnh New Delhi chịu nhiều áp lực từ chính sách thuế quan của Mỹ. Ấn Độ sẽ tái khẳng định tình hữu nghị với Nga và bức tường thuế quan đặt ra yêu cầu phải định hướng lại các hoạt động ngoại giao với Moscow cho phù hợp với thực tế”.Ông Amitabh Singh, Trung tâm nghiên cứu Nga và Trung Á, Đại học Jawaharlal Nehru, Ấn Độ

Ngay trước khi lên đường tới New Delhi, ngày 2/12, Tổng thống Putin tuyên bố Nga sẽ nâng tầm hợp tác với Trung Quốc và Ấn Độ lên một tầm cao mới về chất nhằm tạo dựng những mối quan hệ ổn định giữa dòng chảy biến động dữ dội của thế giới hiện nay. Tuyên bố này cho thấy rõ ý định chiến lược của Moscow: kết nối và củng cố trục hợp tác Á-Âu nhằm đối phó với áp lực trừng phạt, đồng thời khẳng định Nga không bị cô lập trên trường quốc tế. Trong một thế giới nhiều bất định, khi không ít cầu nối đang bị gián đoạn hoặc xói mòn, việc Nga và Ấn Độ lựa chọn cách tăng cường đối thoại, làm mới liên kết của mình là một thông điệp đáng chú ý về cách các nước lớn có thể chủ động định hình môi trường an ninh - phát triển xung quanh, thay vì chỉ bị cuốn theo các vòng xoáy cạnh tranh.

Dù các chuyến thăm cấp cao Nga-Ấn không phải hiếm nhưng chuyến thăm Ấn Độ lần này của Tổng thống Nga Vladimir Putin là một sự kiện thu hút sự quan tâm đặc biệt khi diễn ra trong bối cảnh trật tự quốc tế biến động sâu sắc và cả Moscow lẫn New Delhi đều chịu sức ép ngày càng lớn từ phương Tây. Chính vì vậy, chuyến thăm còn mang ý nghĩa chiến lược vượt ra ngoài lợi ích song phương, đánh dấu nỗ lực của hai nước trong việc mở rộng hợp tác kinh tế-an ninh, giảm phụ thuộc vào phương Tây và thúc đẩy cấu trúc quyền lực Á-Âu đang định hình trong bối cảnh thế giới đang đang linh hoạt dịch chuyển sang cấu trúc đa cực.

Châu Anh