Nga triển khai tên lửa không đối không tầm xa K-77M: Thách thức mới với Ukraine

Một chiếc Su-35S của không quân Nga được trang bị tên lửa R-77, cùng với tên lửa R-27T chặn một máy bay tuần tra biển P-8 của Hải quân Mỹ. Ảnh: Lực lượng hải quân Mỹ ở châu Âu và châu Phi (eucom.mil)

Trong bối cảnh xung đột đang diễn ra với Ukraine, Nga vừa mới triển khai một loại tên lửa không đối không tầm xa mới, được biết đến với nhiều tên gọi như Izdelie 180 (K-77M hoặc R-77M). Theo công ty truyền thông và tư vấn về công nghiệp quân sự, quốc phòng và an ninh quốc gia Defense Express có trụ sở tại Kiev, đây là phiên bản cải tiến đáng kể từ tên lửa R-77 thời Liên Xô, được thiết kế để trang bị cho các máy bay chiến đấu hiện đại như Su-35 và Su-57, và đang đặt ra một thách thức ngày càng lớn trên không phận Ukraine. Các nguồn tin từ Ukraine đã xác nhận việc sử dụng loại tên lửa này, với bằng chứng là các mảnh vỡ tên lửa thu được tại hiện trường.

K-77M có nguồn gốc từ R-77 (còn gọi là RVV-AE, Izdelie 170 hoặc K-77), một tên lửa ban đầu được Cục Thiết kế Vympel của Liên Xô phát triển vào những năm 1980 nhằm đối trọng với tên lửa AIM-120 AMRAAM của Mỹ. Đặc điểm nổi bật của R-77 nguyên bản là dẫn đường bằng radar chủ động và các cánh điều khiển dạng lưới độc đáo. Việc phát triển R-77 gần như hoàn tất vào những năm 1990, với tầm bắn hạn chế khoảng 70-80 km.

Tuy nhiên, chính những cánh vây dạng lưới này lại bộc lộ nhược điểm. Mặc dù được thiết kế để tối ưu hóa việc triển khai khi thực hiện các chuyến bay, kinh nghiệm thực tế và hình ảnh cho thấy cơ chế này không đáng tin cậy. Thay vì cải thiện hiệu suất, chúng lại làm tăng lực cản khí động học và tăng tiết diện phản xạ radar của tên lửa, cũng như của máy bay phóng.

Nhận thấy những hạn chế này, vào năm 2003, Nga bắt đầu phát triển phiên bản cải tiến, định danh là R-77-1 (RVV-SD, Izdelie 170-1 hoặc K-77-1). Quá trình thử nghiệm kéo dài đến đầu những năm 2010. Phiên bản này được nâng cấp đáng kể với radar dẫn đường mạnh hơn, tầm phát hiện xa hơn và một kênh dẫn đường thụ động bổ sung để chống nhiễu điện tử. Thân tên lửa cũng được thiết kế lại để cải thiện hiệu suất khí động học.

Izdelie 180: Bước nhảy vọt về công nghệ

Sự phát triển của Izdelie 180 (K-77M/R-77M) bắt đầu vào những năm 2010, đặc biệt dành cho máy bay chiến đấu tàng hình Su-57 thế hệ tiếp theo. Điểm khác biệt lớn nhất của phiên bản này là việc loại bỏ hoàn toàn các cánh vây dạng lưới. Điều thú vị là, bất chấp sự thay đổi này, các nguồn tin Nga vẫn ca ngợi các cánh vây ban đầu, cho rằng chúng đã giúp giảm kích thước tổng thể của tên lửa – một yếu tố quan trọng cho việc mang vũ khí bên trong khoang. Tuy nhiên, hình ảnh công khai duy nhất về tên lửa được lắp trên Su-57 lại cho thấy nó được gắn vào giá treo ngoài dưới cánh, dù thông tin hiện có khẳng định tên lửa được thiết kế để lắp vừa bên trong khoang vũ khí của Su-57.

Theo tuyên bố của Nga, K-77M có tầm bắn mở rộng đáng kể, được cho là lên tới 190 km. Thành tựu này đạt được nhờ động cơ nhiên liệu rắn mới. Tầm hoạt động này chủ yếu áp dụng cho các cuộc giao tranh chống lại các mục tiêu tầm xa. Tên lửa cũng được trang bị hệ thống dẫn đường mới với radar mảng pha quét điện tử chủ động (AESA), cho phép tăng phạm vi phát hiện và cải thiện độ tin cậy của việc khóa mục tiêu.

Truyền thông nhà nước Nga đã liên tục đưa tin về quá trình phát triển K-77M từ đầu những năm 2020. Hiện tại, có vẻ như loại vũ khí này đã đạt đến giai đoạn triển khai hoạt động hạn chế. Ngoài Su-57, K-77M còn được cho là tương thích với Su-35, với một bức ảnh chụp chiếc Su-35 được trang bị tên lửa này gần đây đã xuất hiện trong các nguồn tin của Nga.

Với chiến thuật không chiến hiện tại của Lực lượng Không quân Vũ trụ Nga (VKS), đặc biệt là hoạt động tuần tra tầm cao, bất kỳ tên lửa không đối không tầm xa nào cũng đều gây ra mối đe dọa đáng kể với Ukraine. Trước đây, mối lo ngại chính là R-37, một loại tên lửa cũng có tầm bắn mở rộng, dù không đạt đến tầm 400 km như tuyên bố từ phía Nga. Giờ đây, K-77M lại mang đến một thách thức mới, bổ sung vào năng lực tấn công từ xa của không quân Nga.

Điều quan trọng cần lưu ý là tầm bắn hiệu quả thực tế của bất kỳ tên lửa không đối không nào đều là một thông số rất biến động, tùy thuộc vào cấu hình bay của cả máy bay phóng và mục tiêu – bao gồm độ cao, tốc độ và hướng. Như thường lệ, đặc biệt trong các báo cáo của Nga, các số liệu về tầm bắn được công bố thường phản ánh các điều kiện lý tưởng và thông số phóng tối đa.

Bất kỳ cải thiện nào về tầm bắn hiệu quả của tên lửa từ Nga đều làm phức tạp các lựa chọn chiến thuật của đối phương và gia tăng thách thức đối với máy bay chiến đấu của họ. Hơn nữa, việc triển khai tên lửa được trang bị hệ thống dẫn đường thế hệ mới có thể đòi hỏi phải nâng cấp hệ thống tác chiến điện tử (EW) trên máy bay chiến đấu của Ukraine để đối phó hiệu quả. K-77M không chỉ là một vũ khí mới mà còn là một yếu tố thay đổi tiềm năng trong các cuộc đối đầu trên không.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc