Nga công bố danh sách ứng dụng vẫn hoạt động khi ngắt kết nối internet chống drone Ukraine

Những đợt ngắt kết nối internet di động này thường được thực hiện để làm gián đoạn các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (drone) từ Ukraine.

Theo hãng tin Reuters, danh sách mà Nga công bố hôm 5.9 gồm cả dịch vụ chính phủ trực tuyến, sàn giao dịch, hệ thống thanh toán điện tử Mir và ứng dụng nhắn tin VK MAX được nhà nước hậu thuẫn. Đáng chú ý là danh sách này không có các ứng dụng nước ngoài, chẳng hạn WhatsApp và YouTube của Mỹ.

Bộ Phát triển Kỹ thuật số Nga cho biết có một "giải pháp kỹ thuật đặc biệt" để cho phép các ứng dụng nội địa tiếp tục hoạt động. "Biện pháp đó sẽ giảm bớt sự bất tiện cho người dân do việc ngắt kết nối internet di động, vốn cần thiết để đảm bảo an ninh", Bộ này thông báo.

Nga không đề cập cụ thể đến Ukraine hay drone. Các thống đốc ở những vùng biên giới của Nga thường xuyên tuyên bố rằng việc ngắt kết nối internet di động là cần thiết để ngăn chặn các cuộc tấn công sử dụng internet để định vị mục tiêu, ám chỉ drone của Ukraine.

Nga cũng ngày càng mong muốn thúc đẩy các dịch vụ internet nội địa và tăng cường kiểm soát không gian mạng trong nước. Vài năm qua, Nga đã hạn chế các ứng dụng nước ngoài, như một phần trong cuộc đối đầu rộng hơn giữa họ và các nền tảng công nghệ quốc tế, vốn đã leo thang kể từ khi cuộc chiến với Ukraine xảy ra hồi tháng 2.2022.

Reuters đưa tin các dịch vụ giám sát trực tuyến bên thứ ba đã báo cáo sự gia tăng người dùng internet ở Nga phàn nàn khó truy cập WhatsApp và mất kết nối internet di động thường xuyên trong mùa hè năm nay.

Bộ Phát triển Kỹ thuật số Nga cho biết đã lập danh sách này bằng cách xác định các "dịch vụ và trang web của Nga phổ biến, có ý nghĩa xã hội nhất". Việc tập trung vào các ứng dụng nội địa đã loại trừ YouTube của Google và WhatsApp của Meta Platforms.

VK MAX nằm trong danh sách ứng dụng sẽ tiếp tục hoạt động khi Nga ngắt kết nối internet di động - Ảnh: Reuters

Theo dữ liệu từ Mediascope, WhatsApp là ứng dụng được sử dụng nhiều nhất ở Nga vào tháng 7, với 97,6 triệu người dùng.

Đứng thứ hai là Telegram, với 90,9 triệu người dùng, nhưng không có trong danh sách ứng dụng của chính phủ Nga. Telegram là công ty có trụ sở tại Dubai (UAE) do doanh nhân gốc Nga là Pavel Durov sáng lập.

Theo Mediascope, VK Messenger xếp thứ ba với 16,7 triệu người dùng. Đây là ứng dụng nhắn tin do hãng công nghệ VK phát triển.

VK là một trong những công ty internet lớn nhất Nga, do nhà nước kiểm soát, và cũng là chủ sở hữu mạng xã hội VKontakte (thường được ví như “Facebook của Nga”).

VK Messenger được thiết kế để thay thế ứng dụng nhắn tin cũ VK Me, đồng thời tích hợp chặt chẽ với hệ sinh thái dịch vụ của VK như VKontakte, VK Music, VK Video… Ứng dụng này cho phép người dùng gửi tin nhắn văn bản, gọi thoại, gọi video, gửi file và tham gia trò chuyện nhóm, tương tự WhatsApp hay Telegram.

Tuần này, VK MAX cho biết đã có 30 triệu người dùng. Đây cũng là ứng dụng do VK phát triển, hỗ trợ nhắn tin văn bản, gọi thoại, gọi video, chia sẻ file, đồng thời kết nối trực tiếp với các dịch vụ khác trong hệ sinh thái VK và dịch vụ chính phủ điện tử.

Là sản phẩm mới hơn VK Messenger, VK MAX được chính phủ Nga hậu thuẫn mạnh mẽ và coi như lựa chọn thay thế cho các ứng dụng nước ngoài như WhatsApp hay Telegram.

Theo quy định bắt buộc từ năm 2020 về cài đặt ứng dụng nội địa, VK MAX được tích hợp sẵn trên tất cả smartphone và máy tính bảng bán ra tại Nga.

Tác động từ các đợt ngắt kết nối internet di động của Nga

Các đợt ngắt kết nối internet, nhằm phòng thủ trước các drone của Ukraine, đã làm gián đoạn thanh toán qua di động, ứng dụng nhắn tin, dịch vụ giao hàng và các nền tảng gọi xe, qua đó cho thấy tác động đến kinh tế từ biện pháp an ninh thời chiến của Nga.

Người dân Nga rút nhiều tiền mặt hơn từ ngân hàng, một phần do các sự cố mất kết nối internet di động. Theo báo cáo của Ngân hàng Trung ương Nga được công bố giữa tháng 8, lượng tiền mặt lưu thông đã tăng khoảng 200 tỉ rúp (2,5 tỉ USD) trong tháng 6 và lại tăng thêm mức tương tự vào tháng 7.

Ngân hàng Trung ương Nga cho biết nhu cầu tiền mặt năm 2025 “cao hơn một chút so với các năm trước”, một phần do “người dân và doanh nghiệp muốn dự trữ tiền mặt để thanh toán” trong bối cảnh xảy ra các đợt ngắt kết nối internet nhằm gây gián đoạn GPS và mạng di động — các kênh có thể dùng để điều khiển drone, theo trang Insider.

Sự cố mất kết nối internet tăng mạnh những tháng gần đây, từ 69 vụ vào tháng 5 lên 662 trong tháng 6, 2.099 ở tháng 7 và gần 3.000 vào tháng 8, theo nhóm giám sát độc lập Na Svyazi.

Dmitry Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin, hồi tháng 7 từng cho biết động thái ngắt internet di động tại một số khu vực ở Nga là có cơ sở vì lý do an ninh trước nguy cơ các cuộc tấn công nhắm vào các công trình dân sự, theo hãng thông tấn TASS (Nga). Ông nhấn mạnh an ninh là ưu tiên trên hết.

Liên quan đến tin đồn về khả năng thành lập một cơ chế thống nhất về việc ngắt internet di động tại các khu vực, ông Dmitry Peskov nói rằng Điện Kremlin không biết về kế hoạch như vậy. Tuy nhiên, Nga có cơ chế liên quan đến hoạt động chống khủng bố, có ủy ban chống khủng bố và các cơ quan đặc biệt, nên có hệ thống hoạt động liên quan đến vấn đề đó.

Anastasiia Kruope, nghiên cứu viên về châu Âu và Trung Á tại Human Rights Watch, nói với Insider rằng ngày càng nhiều người Nga đăng ký sử dụng internet băng thông rộng thay vì chỉ dựa vào dữ liệu di động vì lo ngại các đợt mất kết nối.

Bà Anastasiia Kruope cho biết các cửa hàng có Wi-Fi vẫn xử lý được thanh toán, nhưng các cửa hàng nhỏ phụ thuộc vào dữ liệu di động thì gặp khó khăn.

Anastasiia Kruope nói thêm rằng tài xế taxi ở một số thành phố của Nga phải đỗ ở những nơi có Wi-Fi để liên lạc với khách hàng và tải sẵn lộ trình trước khi khởi hành.

“Điều này đã trở thành vấn đề lớn với khá nhiều nhà cung cấp dịch vụ vốn phụ thuộc vào khả năng truy cập internet di động”, bà nhấn mạnh.

Nga đang thúc đẩy kế hoạch xây dựng một “internet có chủ quyền”, thử nghiệm hạ tầng cho phép chính phủ ngắt kết nối đất nước khỏi mạng internet toàn cầu và kiểm soát quyền truy cập trực tuyến.

Tháng 5.2019, Tổng thống Nga Vladimir Putin ký thông qua luật “internet chủ quyền”, cho phép chính phủ tạo ra mạng internet quốc gia riêng, tách rời khỏi toàn bộ thế giới. Luật này bắt đầu có hiệu lực kể từ tháng 11.2019.

Làn sóng ngắt kết nối internet di động bắt đầu khi Nga thực hiện việc này ở nhiều khu vực, gồm cả thủ đô Moscow, trong Ngày Chiến thắng 9.5 (kỷ niệm chiến thắng của Liên Xô trước Đức Quốc xã ở Thế chiến II).

Vài tuần sau đó, Ukraine triển khai chiến thuật tấn công bằng drone “mạng nhện”, đưa drone vào Nga bằng xe tải và phóng chúng để gây thiệt hại nặng cho các máy bay chiến đấu đang đậu.

Natalia Krapiva, cố vấn pháp lý cấp cao về công nghệ tại tổ chức phi lợi nhuận Access Now (có trụ sở ở Mỹ), nói kế hoạch dài hạn của Nga với các đợt kết nối internet di động vẫn chưa rõ ràng.

Bà Natalia Krapiva nhận định rằng việc gia tăng kiểm duyệt và kiểm soát internet kể từ khi Nga tấn công Ukraine đã đe dọa tương lai nền kinh tế số và khả năng cạnh tranh của lĩnh vực công nghệ tài chính trong nước này.

Sơn Vân