Nga biến UAV Shahed-136 thành 'bẫy tên lửa bay' trên chiến trường Ukraine

UAV Shahed-136 trang bị tên lửa R-60

Ngày 1/12/2025, cuộc chiến máy bay không người lái bước sang một giai đoạn mới: một máy bay không người lái đánh chặn Sting của Ukraine đã bắn hạ một chiếc Shahed-136 của Nga đang mang theo một tên lửa không đối không R-60 thời Liên Xô. Ukraine cho biết đây là lần đầu tiên nước này bắn hạ loại vũ khí như vậy.

UAV Shahed-136. Ảnh: TASS

Những bức ảnh về xác UAV đã lan truyền trên Telegram chỉ trong vài giờ, do kênh quân sự được theo dõi nhiều nhất của Ukraine là Serhii "Flash” đăng tải. Trong đó có dòng chú thích: "Lần đầu tiên chúng ta được chứng kiến một chiếc Shahed trang bị tên lửa R-60. Nga hiện đang cố gắng bắn hạ máy bay và UAV của Ukraine tham gia đánh chặn máy bay không người lái của họ”.

Chiếc máy bay không người lái nói trên đã bị Tiểu đoàn Darknode thuộc Lữ đoàn Nemesis 412 - một đơn vị thuộc Lực lượng Tác chiến Đặc biệt Ukraine, bắn hạ trước khi nó kịp phóng tên lửa R-60. Video cho thấy rõ tên lửa R-60 được gắn trên một thanh ray tự chế ở phần mũi UAV. Quỹ Cộng đồng Sternenko, một tổ chức phi chính phủ của Ukraine hỗ trợ cung cấp máy bay không người lái cho lực lượng vũ trang nước này cũng công bố video về vụ việc.

Shahed-136 là máy bay không người lái tầm xa, bay cao, được sử dụng trên chiến trường Ukraine từ tháng 9/2022. Lực lượng Vũ trang Nga đã triển khai rộng rãi loại UAV này để tấn công mạng lưới điện, nhà máy điện và các cơ sở hạ tầng quan trọng khác của Ukraine. Nga đã sử dụng chúng để áp đảo hệ thống phòng không của đối phương.

Trước đây, Ukraine phải sử dụng tên lửa Patriot hay NASAMS trị giá hàng triệu USD mỗi chiếc để bắn hạ máy bay không người lái trị giá 30.000 USD. Nhận thấy cách thức này không phù hợp vì tiêu hao kho tên lửa đắt đỏ, Kiev đã tìm cách chế tạo những UAV giá thành phải chăng hơn trong đó có UAV Sting. UAV này bay với tốc độ 200 km/h, có chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với tên lửa đất đối không truyền thống.

Các đơn vị vận hành Sting cho biết đã bắn hạ hàng nghìn UAV Shahed. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên họ phát hiện UAV Shahed-136 mang theo tên lửa tầm nhiệt R-60, loại vũ khí do Liên Xô đưa vào biên chế từ đầu thập niên 1970 và hiện được cả Nga lẫn Ukraine sử dụng.

R-60 có trọng lượng khoảng 44 kg, chiều dài 2,1 m, nhẹ hơn phần lớn các loại tên lửa chống tăng và có thể được tích hợp trên hầu hết các nền tảng bay, giúp việc lắp đặt lên Shahed-136 trở nên thuận tiện. Ukraine cũng đã trang bị tên lửa R-60 cho một số xuồng không người lái (USV).

Ý định của Nga

Theo giới phân tích, việc tích hợp tên lửa R-60 vào UAV Shahed có thể để đối phó với các biện pháp đánh chặn của Ukraine. Ukraine đã nhiều lần bắn hạ UAV Shahed bằng trực thăng Mi-8, Mi-24, bằng tên lửa phóng từ máy bay cánh cố định và máy bay không người lái đánh chặn. Điều này cho thấy mục tiêu của việc nâng cấp mà Nga thực hiện là tăng khả năng sống sót cho UAV Shahed.

Giới chuyên môn nhận định việc nâng cấp này có thể củng cố khả năng phòng thủ cho các bầy đàn UAV Shahed, giúp chúng ngăn chặn hoặc vô hiệu hóa các mối đe dọa trên không. Với tầm bắn 7 đến 8 km và đầu đạn nặng 3,5 kg, R-60 cho phép máy bay không người lái tấn công mục tiêu từ khoảng cách an toàn, biến Shahed thành một dạng “UAV chiến đấu” bán tự động.

Việc triển khai Shahed-136 mang tên lửa không đối không có thể giúp Nga trực tiếp tấn công các mục tiêu giá trị cao, di chuyển chậm như trực thăng Mi-8 và Mi-24, thậm chí cả máy bay cánh cố định của Ukraine.

Theo giới phân tích, Nga có thể triển khai bầy đàn UAV Shahed-136 trang bị tên lửa R-60 như một “bức tường” máy bay không người lái có khả năng tấn công các mục tiêu trên không. Nga hiện có kho dự trữ tên lửa R-60 khá lớn. R-60 có giá thành từ 50.000 đến 100.000 USD mỗi quả, rẻ hơn nhiều so với các tên lửa hiện đại như R-73. Khi tên lửa này kết hợp với UAV Shahed, tổng giá trị của cả 2 hệ thống vào khoảng 20.000 đến 50.000 USD thấp hơn đáng kể so với giá thành của của máy bay có người lái.

Sự kết hợp này có thể tạo ra hiệu ứng răn đe đối với các hoạt động không quân của Ukraine. Ngay cả khi chỉ một số lượng nhỏ Shahed được trang bị vũ khí, phi công Ukraine vẫn phải tăng cường biện pháp an toàn, giữ khoảng cách lớn hơn hoặc phụ thuộc nhiều hơn vào lực lượng đánh chặn mặt đất và máy bay không người lái, như UAV Sting.

Ý tưởng trang bị tên lửa không đối không cho máy bay không người lái đã xuất hiện từ nhiều thập kỷ trước. Năm 2002, một UAV MQ-1 Predator của Không quân Mỹ lần đầu tiên phóng tên lửa tầm nhiệt Stinger vào một tiêm kích MiG-25 của Iraq - sự kiện được xem là dấu mốc trong lịch sử tác chiến của UAV của Mỹ. Đến năm 2017, một chiếc MQ-9 Reaper đã bắn hạ thành công một mục tiêu UAV bằng tên lửa AIM-9X Sidewinder.

Trong bối cảnh chiến trường hiện đại ngày càng phụ thuộc vào UAV, nhiều lực lượng không quân đang phát triển khả năng tác chiến không đối không cho máy bay không người lái. Chẳng hạn Thổ Nhĩ Kỳ gần đây đã thử nghiệm tên lửa Gökdoğan trên UAV phản lực Kizilelma, còn Australia tìm cách tích hợp cho UAV MQ-29 Ghost Bat tên lửa không đối không.

Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo Eurasia Times