Nền tảng cho những điểm đến

Khu du lịch quốc gia Mũi Né

Từ Sa Pa lộng lẫy trong mây trắng đến Mũi Né rực nắng vàng, từ đền Hùng linh thiêng cội nguồn dân tộc đến hồ Tuyền Lâm thơ mộng, mỗi KDLQG không chỉ mang giá trị tự nhiên và lịch sử mà còn là nơi kết tinh chiều sâu văn hóa Việt Nam.

Thiếu một khung thống nhất

Thế nhưng, cùng với những bước tiến về hạ tầng và sản phẩm, vẫn tồn tại một thách thức: Môi trường văn hóa chưa thật sự ổn định và hấp dẫn. Ở nhiều điểm đến, cảnh chèo kéo, “chặt chém”, xả rác nơi công cộng hay ứng xử thiếu thân thiện vẫn còn xuất hiện, làm vẩn đục hình ảnh điểm đến. Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành trung tâm du lịch hàng đầu khu vực, việc xây dựng môi trường văn hóa ở các KDLQG không chỉ là yêu cầu cấp thiết, mà còn là chiến lược nền tảng để phát triển bền vững.

Thực trạng môi trường văn hóa tại một số KDLQG hiện nay cho thấy bức tranh “vừa sáng, vừa tối”. Sa Pa (Lào Cai) sau khi được công nhận là KDLQG đã chứng kiến lượng khách bùng nổ. Tuy nhiên, áp lực hạ tầng chưa theo kịp, rác thải đô thị và giao thông lộn xộn làm du khách mệt mỏi. Nhiều doanh nghiệp lữ hành phản ánh, cảnh chèo kéo bán hàng và giá cả thiếu minh bạch vẫn khiến khách quốc tế e ngại. Chuyên gia du lịch Trần Minh Đức nhận định: “Sa Pa có tiềm năng sánh ngang các điểm đến nổi tiếng của thế giới, nhưng nếu không kiểm soát tốt môi trường văn hóa, sức hút sẽ giảm đi nhanh chóng”.

Tại Tam Đảo (Phú Thọ) với vẻ đẹp mờ sương và khí hậu mát lành đã trở thành lựa chọn cuối tuần của hàng vạn du khách. Nhưng việc chưa có Ban quản lý chuyên trách khiến mùa cao điểm trở nên khó khăn trong quản lý điểm đến; vẫn còn hàng rong, chụp ảnh chèo kéo, vệ sinh môi trường chưa đảm bảo. Đại diện một doanh nghiệp lữ hành chia sẻ: “Tam Đảo hấp dẫn thật, nhưng nhiều khi chúng tôi ngại đưa khách vì lo ngại cảnh chen lấn, ồn ào làm hỏng trải nghiệm của du khách”. Mấy năm trở lại đây, nhiều ngôi nhà, khu đất bỏ hoang khiến Tam Đảo có những góc rất hoang tàn, lạnh lẽo. Một số công trình xuống cấp nghiêm trọng và xây dang dở, cho thấy quá trình phát triển tự phát, thiếu kiểm soát đã làm hỏng kiến trúc tổng thể.

Ở phía Nam, KDLQG Núi Sam (An Giang) nổi tiếng với lễ hội Vía Bà Chúa Xứ, nhưng vẫn chưa có Quy chế quản lý toàn diện. Nhiều du khách phản ánh tình trạng “chặt chém” vào mùa lễ hội. Một chuyên gia văn hóa miền Tây thẳng thắn chia sẻ: “Tín ngưỡng là niềm tin thiêng liêng, nhưng nếu môi trường ứng xử chưa chuẩn mực, hình ảnh linh thiêng cũng dễ bị thương mại hóa”. Mũi Né (Lâm Đồng) được coi là “Thủ đô resort” của cả nước đang khẳng định sức hút nhờ đường cao tốc mới và sân bay sắp đi vào hoạt động. Tuy nhiên, sự bùng nổ cơ sở lưu trú kéo theo áp lực môi trường. Vấn đề rác thải ven biển, xâm thực bờ cát khiến nhiều du khách quốc tế bày tỏ lo ngại. Hay hồ Tuyền Lâm (Lâm Đồng) mang vẻ đẹp hồ nước và rừng thông tạo không gian nghỉ dưỡng lý tưởng, nhưng sự phát triển ồ ạt của dịch vụ tự phát, tình trạng lấn chiếm đất rừng làm mất đi phần nào vẻ nguyên sơ. Tổng thể cho thấy, các KDLQG vẫn thiếu một “bộ khung văn hóa” thống nhất. Sản phẩm nhiều nhưng chưa tinh, dịch vụ nhiều nhưng thiếu chuyên nghiệp. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến ấn tượng của du khách, làm giảm giá trị thương hiệu.

Ông Nguyễn Quý Phương (Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam) cho biết: “Hiện nay chưa có quy định pháp lý riêng về môi trường văn hóa trong lĩnh vực du lịch. Trong khi đó, môi trường văn hóa tại khu du lịch quốc gia sẽ có tác động lớn tới việc lựa chọn điểm đến của du khách, góp phần gây dựng một hình ảnh và thương hiệu trong tâm trí của khách du lịch về điểm đến”. Môi trường văn hóa tốt sẽ tạo ra trải nghiệm du lịch đặc sắc và không gian an toàn cho du khách, thúc đẩy hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương. Một môi trường văn hóa tốt có thể giúp kích thích doanh nghiệp địa phương và tăng thu nhập cho cộng đồng, đảm bảo rằng các di tích lịch sử, văn hóa được bảo tồn và quản lý một cách bền vững.

Hoàn thiện khung pháp lý cho điểm đến

Để khắc phục những bất cập, nhiều chuyên gia du lịch và văn hóa đã đề xuất một loạt giải pháp mang tính khả thi. Cần một quy chế quản lý KDLQG mang tính pháp lý, trong đó quy định cụ thể về môi trường văn hóa: Từ trách nhiệm của chính quyền, vai trò của doanh nghiệp, quyền lợi của cộng đồng đến nghĩa vụ của du khách. Đây sẽ là nền tảng để xử lý tình trạng chèo kéo, gian lận, ứng xử thiếu văn minh.

Cần sớm thông qua và áp dụng Bộ tiêu chí môi trường văn hóa cho KDLQG gồm: Thiết chế và cảnh quan văn hóa: đồng bộ, hài hòa, giữ gìn bản sắc; Bảo tồn phong tục, tập quán: du lịch gắn với di sản, lễ hội, văn hóa bản địa; Quy tắc ứng xử văn minh: Áp dụng tại điểm đến, từ cán bộ quản lý đến người dân; Sản phẩm dịch vụ văn hóa: Khuyến khích sáng tạo nhưng phải tôn trọng bản sắc; Tiêu chí đặc thù: Nhấn mạnh nét riêng của từng KDLQG để tránh đồng hóa. Người dân chính là “chủ thể” của môi trường văn hóa. Cần tạo cơ chế để cộng đồng tham gia vào quản lý, cung cấp dịch vụ và quảng bá. Khi người dân được hưởng lợi, họ sẽ gìn giữ và lan tỏa văn hóa như một niềm tự hào. Các doanh nghiệp lữ hành cũng cho rằng, kỹ năng và thái độ phục vụ mới quyết định trải nghiệm của khách. Vì vậy, đào tạo nhân lực du lịch phải đặt trọng tâm vào ý thức văn hóa, tinh thần hiếu khách và sự chuyên nghiệp.

Ứng dụng công nghệ (camera giám sát, cổng phản ánh trực tuyến, thẻ du lịch số) kết hợp với tiêu chuẩn du lịch xanh sẽ giúp quản lý hiệu quả, đồng thời xây dựng hình ảnh thân thiện với môi trường. Không chỉ quảng bá cảnh đẹp, các chiến dịch truyền thông cần tôn vinh chuẩn mực ứng xử, giá trị văn hóa đặc trưng của từng điểm đến. Đây là cách bền vững để nâng cao vị thế KDLQG trên bản đồ du lịch thế giới. Mỗi KDLQG là một “tấm gương” phản chiếu hình ảnh đất nước. Một khi Sa Pa trong lành, Tam Đảo trật tự, Núi Sam văn minh, Mũi Né sạch đẹp, hồ Tuyền Lâm nguyên sơ, Đền Hùng trang nghiêm, Trà Cổ giàu bản sắc, đó cũng là khi du lịch Việt Nam tỏa sáng trong mắt bạn bè quốc tế.

Xây dựng môi trường văn hóa không phải là việc ngày một ngày hai, mà là quá trình bền bỉ, đòi hỏi sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng và du khách. Chỉ khi coi văn hóa là “chìa khóa vàng”, các KDLQG mới có thể trở thành điểm nhấn vàng trên bản đồ du lịch, góp phần đưa Việt Nam trở thành điểm đến văn minh, bền vững và đầy hấp dẫn.

An Giang xây dựng văn hóa nơi công cộng, lan tỏa hành động đẹp

Văn hóa nơi công cộng không chỉ phản ánh sự hiểu biết, mà còn thể hiện ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với cộng đồng. Tại An Giang, việc xây dựng nếp sống văn minh, ứng xử có văn hóa đang được các cấp, ngành và địa phương quan tâm đẩy mạnh, gắn với nhiều phong trào, cuộc vận động trong trường học, gia đình và xã hội.

Những hành động giản dị như giúp đỡ người già, trẻ nhỏ hay hỗ trợ người khuyết tật qua đường đều góp phần tạo nên môi trường sống nhân ái, văn minh. Đặc biệt, đối với giới trẻ, việc hình thành thói quen ứng xử đúng mực sẽ góp phần bồi đắp nhân cách, lan tỏa lối sống đẹp. Song song với việc khuyến khích và nhân rộng những tấm gương, câu chuyện hay, An Giang cũng chú trọng chế tài xử lý nghiêm các hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức và quy tắc xã hội. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm vừa giáo dục, vừa răn đe, giúp mỗi cá nhân nâng cao ý thức điều chỉnh hành vi. Phường Long Xuyên, tỉnh An Giang đang thực hiện rất tốt việc tuyên truyền và khuyến khích người dân tham gia sâu vào xây dựng môi trường văn hóa nơi công cộng.

Việc lan tỏa các giá trị truyền thống, kết hợp tiếp thu nét văn minh hiện đại đang góp phần xây dựng hình ảnh một An Giang thân thiện, giàu nghĩa tình, hướng đến cộng đồng văn hóa, văn minh trong xu thế phát triển chung của xã hội. HỒNG LIÊN

HOÀNG OANH