'Né' thuế bằng thu tiền mặt vẫn có nguy cơ bị truy theo Nghị định 70

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên báo Tin tức và Dân tộc đã có cuộc trao đổi với Thạc sỹ, Luật sư Vũ Quyết Tiến, Giám đốc Công ty Luật TNHH Kết Nối Toàn Cầu (Globalink Law Firm).

Thưa Luật sư Vũ Quyết Tiến, nhiều hộ kinh doanh hiện nay đang có tâm lý lo ngại việc áp dụng hóa đơn điện tử sẽ dẫn đến việc phải tăng thuế do mọi giao dịch chuyển khoản sẽ bị giám sát chặt chẽ nên đã phản ứng lại bằng cách chỉ nhận tiền mặt; hoặc nếu có chuyển khoản thì sẽ ghi nội dung "chúc mừng sinh nhật", "tiền cà phê", "tiền mượn"... Ông đánh giá thế nào về hành vi này?. Liệu việc từ chối nhận chuyển khoản có thực sự giúp hộ kinh doanh tránh được nghĩa vụ thuế không?.

Việc từ chối nhận chuyển khoản và chỉ nhận tiền mặt là một sự hiểu sai về hệ thống thuế và hóa đơn điện tử. Cơ quan thuế hiện nay sử dụng hóa đơn điện tử và các công cụ giám sát để theo dõi doanh thu của hộ kinh doanh một cách chính xác, bao gồm tất cả các giao dịch bán hàng và cung cấp dịch vụ, không phân biệt giữa thanh toán bằng tiền mặt hay chuyển khoản.

Luật sư Vũ Quyết Tiến, thành viên Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh, Giám đốc Công ty Luật Globalink.

Dù hộ kinh doanh chỉ nhận tiền mặt, sử dụng nhiều tài khoản khác nhau hay thay đổi phương thức thanh toán, cơ quan thuế vẫn có thể đối chiếu và kiểm tra tổng doanh thu. Các công cụ giám sát như dữ liệu từ ngân hàng, sàn thương mại điện tử và các cơ sở dữ liệu điện tử khác sẽ giúp cơ quan thuế theo dõi, đối chiếu các giao dịch này để đảm bảo tính hợp lệ của doanh thu.

Do đó, việc từ chối nhận chuyển khoản và chỉ nhận tiền mặt không giúp hộ kinh doanh né thuế. Cơ quan thuế vẫn có thể xác minh doanh thu thông qua hóa đơn điện tử và các chứng từ hợp pháp. Hành vi này không chỉ tăng nguy cơ bị phát hiện gian lận thuế mà còn có thể dẫn đến các biện pháp xử lý nghiêm khắc. Vì vậy, tuân thủ quy định và kê khai thuế đúng là cách duy nhất giúp hộ kinh doanh tránh được rủi ro pháp lý và bảo vệ quyền lợi của mình.

Ngoài ra, thuế được tính dựa trên doanh thu thực tế, không phân biệt hình thức thanh toán. Việc từ chối nhận chuyển khoản không giúp hộ kinh doanh tránh thuế mà chỉ làm tăng khả năng bị truy thu thuế và xử phạt. Cơ quan thuế sẽ không chỉ giám sát phương thức thanh toán mà còn căn cứ vào chứng từ đầu vào và đầu ra để đối chiếu và xác định tính hợp lý của doanh thu. Khi hộ kinh doanh thực hiện các giao dịch mua bán, cơ quan thuế sẽ đối chiếu chứng từ đầu vào (hoặc hóa đơn mua hàng, chi phí) với giao dịch bán hàng, cung cấp dịch vụ để đảm bảo tính hợp lý và hợp pháp của doanh thu.

Hóa đơn điện tử và các chứng từ hợp lệ sẽ được dùng để xác minh doanh thu thực tế của hộ kinh doanh. Nếu có sự bất thường trong khai báo thuế, cơ quan thuế sẽ tiến hành điều tra và có thể áp dụng các biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật.

Hành vi cố tình trốn thuế sẽ bị xử phạt như thế nào, thưa Luật sư?

Hành vi cố tình trốn thuế thông qua các thủ thuật này sẽ bị xử phạt nghiêm khắc theo các điều khoản của Nghị định 125/2020/NĐ-CP. Cụ thể, nếu hộ kinh doanh khai sai số thuế phải nộp hoặc khai không đúng, họ sẽ bị phạt từ 20% đối với số thuế khai thiếu, theo Điều 16 của Nghị định 125. Nếu hành vi này được phát hiện trước khi cơ quan thuế tiến hành kiểm tra, hộ kinh doanh có thể tự giác khai bổ sung và nộp đủ thuế thiếu để tránh bị xử phạt nặng hơn.

Nếu hành vi trốn thuế được xác định, mức phạt sẽ dao động từ 1 lần đến 3 lần số thuế trốn, tùy thuộc vào tình tiết giảm nhẹ hoặc tăng nặng. Trong những trường hợp nghiêm trọng, mức phạt có thể lên tới 5 lần số thuế trốn theo Điều 17 của Nghị định 125. Các hành vi như không ghi chép sổ sách, không lập hóa đơn hoặc sử dụng hóa đơn không hợp pháp đều có thể bị xử lý nghiêm khắc với mức phạt này.

Các hộ kinh doanh nhỏ lẻ sẽ được hướng dẫn cụ thể cách khai thuế mới theo Nghị định 70. Ảnh: Hoàng Tuyết

Ông có thể giải thích chi tiết về cách tính thuế GTGT và thuế TNCN theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Làm thế nào để doanh nghiệp có thể xác định được mức giá bán hợp lý, đảm bảo sau khi trừ thuế và chi phí, lợi nhuận còn lại đạt 10%?

Để tính thuế GTGT và thuế TNCN cho doanh nghiệp, trước hết cần phải hiểu rõ về tỷ lệ thuế áp dụng cho từng loại hình kinh doanh, theo quy định tại Phụ lục I Thông tư 40/2021/TT-BTC.

Ví dụ, doanh nghiệp nhập hàng trị giá 5 triệu đồng và thuế GTGT áp dụng là 5%. Thuế GTGT = 5.000.000 x 5% = 250.000 đồng. Tổng giá trị sau thuế = 5.000.000 + 250.000 = 5.250.000 đồng

Với cách tính thuế TNCN phải nộp, nếu tỷ lệ thuế TNCN cho ngành này là 0,5%. Thuế TNCN = 5.000.000 x 0,5% = 25.000 đồng.

Để đảm bảo lợi nhuận sau thuế và chi phí là 10%, doanh nghiệp cần tính giá bán sao cho lợi nhuận chiếm 10% của tổng giá bán. Theo đó, chi phí nhập hàng + thuế: Tổng chi phí = 5.000.000 + 250.000 + 25.000 = 5.275.000 đồng.

Như vậy, giá bán cần đạt = 5.275.000/(1 - 10%) = 5.275.000/0,9 = 5.861.111 đồng.

Theo ông, với cách tính thuế mới, liệu doanh nghiệp có thể lợi dụng các thủ thuật như tăng giá để bù đắp thuế không?

Doanh nghiệp không thể lợi dụng việc tăng giá để "bù đắp" thuế mà không bị phát hiện. Dù doanh nghiệp có tăng giá bán hàng, việc áp dụng thuế GTGT và thuế TNCN vẫn phải dựa trên quy định của pháp luật và các chứng từ hợp pháp như hóa đơn điện tử. Các cơ quan thuế sẽ kiểm tra các yếu tố sau: Giá bán thực tế và chi phí hợp lý.

Như vậy, nếu giá bán bị đẩy lên quá cao so với giá trị thực của sản phẩm hoặc dịch vụ mà không có lý do hợp lý, cơ quan thuế có thể yêu cầu giải trình về giá bán, chi phí và các khoản phụ thu.

Ngoài ra, các hóa đơn điện tử sẽ được đối chiếu với doanh thu thực tế, nếu phát hiện có sự chênh lệch giữa giá bán và giá trị thực của sản phẩm, cơ quan thuế sẽ có cơ sở để kiểm tra và truy thu thuế.

Cơ quan thuế và các cơ quan chức năng cũng sẽ theo dõi các doanh nghiệp có dấu hiệu bán phá giá hoặc ép giá để đảm bảo rằng thị trường kinh doanh được duy trì công bằng, không gây thiệt hại cho doanh nghiệp khác.

Theo ông, Nghị định 70/2025/NĐ-CP có ảnh hưởng lớn đến môi trường kinh doanh, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nội không?

Nghị định 70/2025/NĐ-CP thực sự đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ doanh nghiệp trong nước, đặc biệt trong bối cảnh hàng giả và hàng nhái đang tràn lan trên thị trường. Việc áp dụng hóa đơn điện tử không chỉ giúp ngăn chặn hành vi gian lận thuế mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng hơn, giúp các doanh nghiệp chân chính có thể phát triển một cách bền vững.

Thực tế, trong thời gian qua, việc chống hàng giả và hàng nhái đã được các cơ quan chức năng thực hiện mạnh mẽ, không chỉ để bảo vệ các doanh nghiệp nội khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh mà còn tạo nền tảng vững chắc để Nghị định 70 được triển khai hiệu quả.

Theo đó, hóa đơn điện tử giúp doanh nghiệp xác nhận rõ ràng nguồn gốc sản phẩm từ khi nhập vào cho đến khi xuất ra, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và giảm thiểu thiệt hại từ các sản phẩm kém chất lượng. Đồng thời, nó cũng thúc đẩy các doanh nghiệp nội nâng cao sức cạnh tranh và phát triển ổn định hơn trong thị trường hiện đại.

Tuy nhiên,việc triển khai hóa đơn điện tử là hết sức cần thiết nhưng cơ quan thuế cũng cần lắng nghe nguyện vọng, ghi nhận khó khăn của người dân để có hướng dẫn cụ thể và tổ chức tuyên truyền, tập huấn bài bản cho tiểu thương. Điều này không những giúp họ nắm vững quy trình kê khai mới mà còn tránh tạo ra tâm lý lo ngại, bảo toàn động lực kinh doanh trên thị trường hiện nay, nhất là khi hộ kinh doanh đang đóng góp trên 30% GDP, giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế và giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động.

Chính phủ và chính quyền địa phương xem xét xây dựng các gói hỗ trợ theo lộ trình cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nhằm khuyến khích người dân chủ động thích ứng với cách thức kê khai thuế điện tử theo quy định pháp luật.

Thực tế cho thấy, nhiều mô hình kinh doanh hộ gia đình đang gặp khó khăn trong việc chứng minh chi phí đầu vào do thiếu hóa đơn hợp pháp, nhất là khi nguyên liệu được mua lẻ, phân tán tại các chợ địa phương. Việc hỗ trợ về thủ tục, mẫu biểu, cũng như công cụ ghi chép sẽ giúp khắc phục tình trạng này và tạo điều kiện thuận lợi cho tiểu thương tuân thủ pháp luật thuế.

Trân trọng cảm ơn ông!

Hải Yên/Báo Tin tức và Dân tộc (Thực hiện)