Nắng nóng thiêu đốt châu Âu, vì sao máy điều hòa vẫn rất hiếm?

Nguyên nhân châu Âu ít sử dụng điều hòa

Các máy điều hòa không khí rải rác bên ngoài một tòa nhà chung cư ở Madrid. Ảnh: Pablo Blazquez Dominguez/Getty Images

Theo kênh CNN, không có mấy biện pháp làm mát ở châu Âu. Điều hòa gần như không phổ biến trong các hộ gia đình ở châu lục này. Nhiều người buộc phải chống chọi với cái nóng bằng quạt điện, túi đá và tắm nước lạnh.

Tuy nhiên, châu Âu không giải quyết vấn đề nắng nóng giống như Mỹ - nơi vốn có khí hậu oi bức hơn trong lịch sử. Trong khi gần 90% hộ gia đình ở Mỹ có điều hòa, thì con số này ở châu Âu chỉ khoảng 20% và một số nước còn thấp hơn nhiều. Tại Anh, chỉ khoảng 5% hộ có hệ thống làm mát mà phần lớn là máy điều hòa di động. Ở Đức, tỷ lệ này là 3%.

Khi biến đổi khí hậu làm gia tăng các đợt nắng nóng kéo dài và xuất hiện sớm hơn, một số người đặt câu hỏi: Vì sao các quốc gia giàu có ở châu Âu dường như ngại sử dụng điều hòa, đặc biệt trong bối cảnh nắng nóng gây thiệt hại ngày càng nghiêm trọng về sinh mạng?

Một phần lớn lý do là nhiều quốc gia châu Âu trước đây không cần đến điều hòa, đặc biệt ở các nước phía Bắc. Dù từng có các đợt nắng nóng, nhưng nhiệt độ hiếm khi kéo dài ở mức cao như hiện nay.

Ông Brian Motherway, Giám đốc Văn phòng Hiệu quả Năng lượng và Chuyển đổi Bao trùm thuộc Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nói: “Ở châu Âu… chúng tôi đơn giản không có truyền thống dùng điều hòa… vì trước đây, đó chưa bao giờ là một nhu cầu cấp thiết”.

Do đó, điều hòa từ lâu được xem là mặt hàng xa xỉ thay vì thiết yếu, nhất là khi chi phí lắp đặt và vận hành khá đắt đỏ. Giá năng lượng ở nhiều nước châu Âu cao hơn Mỹ, trong khi thu nhập thường thấp hơn.

Giá năng lượng còn tăng mạnh sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine năm 2022, khiến Liên minh châu Âu phải giảm phụ thuộc vào dầu và khí đốt của Nga. Dù giá cả đã ổn định kể từ khủng hoảng năng lượng năm 2022, nhưng chi phí vận hành điều hòa vẫn vượt quá khả năng chi trả của nhiều người dân châu Âu.

Ngoài ra, kiến trúc cũng là một yếu tố. Một số tòa nhà ở các nước Nam Âu vốn có khí hậu nóng hơn có kiến trúc chống nắng nóng: tường dày, cửa sổ nhỏ để hạn chế ánh nắng chiếu vào và thiết kế lưu thông gió tốt hơn. Điều này giúp nhà mát hơn và làm giảm nhu cầu sử dụng thiết bị làm mát nhân tạo.

Tuy nhiên, ở những khu vực khác tại châu Âu, nhà cửa không có thiết kế để đối phó với nhiệt độ cao. Ông Motherway nói: “Chúng tôi chưa quen với việc… nghĩ xem làm sao để giữ mát vào mùa hè. Đó thật sự là một hiện tượng tương đối mới”.

Các công trình tại châu Âu thường cũ kỹ, được xây dựng từ trước khi công nghệ điều hòa phổ biến. Ở Anh, nơi vừa trải qua tháng 6 nóng nhất trong lịch sử, cứ 6 ngôi nhà thì có 1 được xây từ trước năm 1900.

Dù việc lắp đặt hệ thống làm mát trung tâm cho nhà cũ có thể khó khăn, nhưng không phải là bất khả thi. Theo ông Richard Salmon - giám đốc một công ty điều hòa tại Anh, đôi khi rào cản lớn hơn lại là các quy định hành chính. Ông cho biết: “Giới chức Anh thường từ chối đơn xin lắp điều hòa vì lý do thẩm mỹ của dàn nóng đặt ngoài trời, đặc biệt tại các khu bảo tồn hoặc công trình được xếp hạng”.

Ngoài ra còn có yếu tố chính sách. Châu Âu cam kết trở thành châu lục “trung hòa khí hậu” vào năm 2050, do đó nếu số điều hòa tăng mạnh thì sẽ khiến mục tiêu này khó đạt hơn.

Điều hòa không chỉ tiêu tốn nhiều điện mà còn thải nhiệt ra ngoài. Một nghiên cứu tại Paris cho thấy điều hòa có thể làm tăng nhiệt độ ngoài trời từ khoảng 2 đến 4°C. Ảnh hưởng này đặc biệt nghiêm trọng ở các thành phố châu Âu vốn có mật độ dân cư cao.

Một số nước đã áp dụng biện pháp hạn chế điều hòa. Năm 2022, Tây Ban Nha ban hành quy định yêu cầu nhiệt độ điều hòa tại các nơi công cộng không được đặt thấp hơn 27°C để tiết kiệm năng lượng.

Điều hòa dần trở thành nhu cầu thiết yếu

Ảnh minh họa: THX/TTXVN

Tuy nhiên, thái độ và nhận thức về điều hòa ở châu Âu đang thay đổi, khi lục địa này trở thành điểm nóng khí hậu, với tốc độ ấm lên gấp đôi phần còn lại của thế giới.

Châu Âu đối mặt với một nghịch lý: chấp nhận điều hòa tiêu tốn năng lượng gây tác động tiêu cực đến khí hậu, hoặc tìm giải pháp thay thế để thích nghi với tương lai ngày càng oi bức.

Bà Yetunde Abdul, Giám đốc Hội đồng Công trình Xanh ở Anh, nhận định: “Nhà cửa của chúng ta không chỉ cần chống lạnh, mà còn phải chống lại cái nóng ngày càng khắc nghiệt”.

Những dấu hiệu rõ ràng cho thấy nhu cầu điều hòa đang tăng lên ở châu Âu, cũng như ở nhiều nơi khác trên thế giới. Một báo cáo của IEA dự báo số lượng máy điều hòa tại Liên minh châu Âu có thể đạt 275 triệu chiếc vào năm 2050, tức hơn gấp đôi so với năm 2019.

Ông Salmon cho biết nhu cầu tại công ty ông đã tăng vọt: “Trong 5 năm qua, số cuộc gọi hỏi về điều hòa cho nhà ở đã tăng gấp ba. Riêng đợt nắng nóng này khiến nhu cầu bùng nổ… Người ta đơn giản không thể hoạt động nổi khi phải chịu cái nóng lúc 3 giờ sáng”.

Một số chính trị gia đang kêu gọi mở rộng sử dụng điều hòa.

Bà Marine Le Pen - chính trị gia cực hữu Pháp - cam kết triển khai một kế hoạch điều hòa quy mô lớn, đồng thời chỉ trích giới tinh hoa Pháp vì khuyên người khác tìm các biện pháp làm mát thay thế, trong khi bản thân họ rõ ràng đang tận hưởng cái mát trong ô tô và văn phòng có điều hòa.

Tuy vậy, các chuyên gia cảnh báo điều hòa chỉ là giải pháp tạm thời cho cái nóng thiêu đốt nhưng lại tiêu thụ lượng lớn năng lượng mà phần lớn vẫn là nhiên liệu hóa thạch.

Bà Radhika Khosla - Phó giáo sư tại Trường Doanh nghiệp và Môi trường Smith thuộc Đại học Oxford - cảnh báo rằng sử dụng điều hòa chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sẽ làm tăng lượng khí thải gây nóng lên toàn cầu, từ đó càng khiến nhiệt độ tăng cao, dẫn đến vòng luẩn quẩn biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng.

Ông Motherway cho rằng quan điểm về điều hòa tại châu Âu chắc chắn sẽ thay đổi, khi nắng nóng cực đoan cùng các hệ lụy sức khỏe ngày càng nghiêm trọng.

Thách thức sẽ là đảm bảo các quốc gia có những quy định chặt chẽ về hiệu suất của hệ thống làm mát, nhằm giảm thiểu tác động khí hậu. Ông nói: “Bởi vì mỗi chiếc điều hòa được bán ra hôm nay sẽ cố định mức tiêu thụ năng lượng và lượng khí thải trong vòng 10 đến 20 năm tới. Nên chúng ta cần làm đúng ngay từ đầu”.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc