Nâng mức giảm trừ gia cảnh vẫn còn quá...dè dặt, chưa sát thực tế

Bộ Tài chính vừa gửi Bộ Tư pháp thẩm định dự thảo (mới nhất) Nghị quyết điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân. Theo đó, mức giảm trừ cho người nộp thuế được đề xuất tăng mạnh từ 11 triệu lên 15,5 triệu đồng/tháng; người phụ thuộc từ 4,4 triệu lên 6,2 triệu đồng (tăng khoảng 40,9%).

Dù đây là bước tiến rất tích cực sau nhiều năm chờ đợi, giới chuyên gia vẫn cho rằng cải cách cần đi xa hơn, chạm đến các vấn đề cốt lõi là biểu thuế và khấu trừ chi phí.

Giảm trừ gia cảnh: Tăng nhưng chưa đủ "ấm"

Trong căn hộ đang thuê ở Thủ Đức (TP.HCM), vợ chồng chị Lan, hai kỹ sư phần mềm, mừng rơn khi đọc tin mức giảm trừ gia cảnh có thể được nâng lên 15,5 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế.

"Với tổng thu nhập hai vợ chồng là 60 triệu đồng, sau khi trừ đi hơn 6 triệu đồng tiền bảo hiểm bắt buộc, chúng tôi còn lại 53,7 triệu đồng. Theo đề xuất mới, tổng mức giảm trừ cho cả gia đình bốn người là 43,4 triệu đồng. Như vậy, thu nhập tính thuế chỉ còn 10,3 triệu đồng, và số thuế phải nộp chỉ khoảng 700.000 đồng. Nếu theo mức giảm trừ hiện hành, tổng mức giảm trừ của hai vợ chồng chỉ là 30,8 triệu đồng, thu nhập tính thuế lên tới 22,9 triệu đồng, và số tiền thuế phải đóng khoảng 2,9 triệu đồng.

Qua đó cho thấy nâng mức giảm trừ gia cảnh theo đề xuất của Bộ Tài chính dù chậm nhưng cũng là tin vui cho người làm công ăn lương"- chị Lan nói.

Nhiều ý kiến cho rằng cần nâng mức giảm trừ gia cảnh lên cao hơn khoảng 20 triệu đồng/người/tháng. Ảnh: QH

Tuy vậy, đó là những con số trên lý thuyết. Thực tế thì sao? Chị Lan nhẩm tính: "Tiền thuê chung cư đã ngốn hết 12 triệu đồng. Tiền học cho hai đứa con ở một trường tư gần nhà cũng hết 12 triệu đồng nữa. Rồi tiền ăn uống, điện nước, xăng xe, áo quần... tằn tiện lắm cũng phải gần 20 triệu đồng. Cộng sơ sơ các khoản chi cố định cũng khoảng 45 triệu đồng/tháng cho cả gia đình. Số tiền vợ chồng tôi thực sự còn dư ra để phòng khi ốm đau hay có việc đột xuất chỉ vỏn vẹn hơn 8 triệu đồng. Chính sách vẫn chưa theo kịp chi phí thực tế".

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng tình với dự thảo phương pháp tính toán theo GDP, nhưng mức tăng này vẫn chưa đủ.

Ông phân tích: "Cách tính dựa trên rổ CPI tới 752 mặt hàng là chưa xác đáng, bởi chỉ có khoảng hơn 100 mặt hàng thiết yếu tác động trực tiếp đến chi tiêu của người nộp thuế. Theo tính toán của chúng tôi, chi phí sống thực tế đã tăng gần 50%, do đó mức giảm trừ gia cảnh người nộp thuế phải tương ứng khoảng 16,6 triệu đồng mới hợp lý".

Việc tăng mức giảm trừ gia cảnh hợp lý sẽ kích thích tiêu dùng, thúc đẩy kinh tế và nuôi dưỡng nguồn thu bền vững. Ảnh: Minh Hoàng

Thậm chí, chuyên gia thuế Trần Xoa còn đề xuất nâng mức giảm trừ lên 20 triệu đồng/tháng. Ông không chỉ nhìn vào chi phí hiện tại mà còn viện dẫn các bằng chứng lịch sử để củng cố lập luận của mình. Năm 2013, khi tăng giảm trừ gia cảnh từ 4 triệu lên 9 triệu đồng, và năm 2020 khi tăng lên 11 triệu đồng, đều có lo ngại giảm thu ngân sách. Nhưng thực tế đã chứng minh, số thu thuế thu nhập cá nhân sau đó đều tăng cao hơn năm trước.

"Điều đó cho thấy việc tăng mức giảm trừ hợp lý sẽ kích thích tiêu dùng, thúc đẩy kinh tế và nuôi dưỡng nguồn thu bền vững, không nên quá lo ngại về việc hụt thu trước mắt"- ông Xoa nhấn mạnh.

Cần khấu trừ chi phí thiết yếu cuộc sống

Nếu câu chuyện giảm trừ gia cảnh là nỗi trăn trở về số tiền được "miễn", thì vấn đề biểu thuế và các khoản khấu trừ lại là câu hỏi lớn về sự công bằng.

Gia đình anh Minh Thành và chị Nga (TP.HCM) là một minh chứng. Với tổng thu nhập 70 triệu đồng/tháng, họ được xem là có thu nhập tốt. Nhưng cuộc sống của họ là vòng quay của những khoản chi lớn không thể né tránh. Bốn năm trước, anh chị "gồng mình" vay ngân hàng mua căn chung cư đầu tiên để an cư. Gánh nặng trả nợ cả gốc lẫn lãi mỗi tháng là 15 triệu đồng.

Hơn nữa, mấy năm nay mẹ anh Thành phát hiện bệnh hiểm nghèo, ngoài phần bảo hiểm y tế chi trả, gia đình phải gánh thêm trung bình 12 triệu đồng mỗi tháng cho các loại thuốc đặc trị.

"Cộng lại, hai khoản chi chính đáng, có đủ hóa đơn chứng từ này đã lên tới 27 triệu đồng. Nhưng trớ trêu thay, trong luật thuế hiện hành và cả dự thảo, khoản tiền này không được khấu trừ. Theo tôi, nếu khoản đó được khấu trừ, gia đình tôi sẽ dễ thở hơn biết bao nhiêu. Đó không chỉ là công bằng, mà còn là sự thấu cảm của chính sách với người dân" - anh Thành chia sẻ.

Các ý kiến đề xuất khấu trừ các chi phí thiết yếu khi tính thuế thu nhập cá nhân với người nộp thuế như chi phí điều trị bệnh hiểm nghèo, tiền học, tiền thuê nhà, tiền trả lãi mua căn nhà đầu tiên... Ảnh: QH

Theo chuyên gia thuế Trần Xoa, một trong những điểm bất hợp lý lớn nhất của luật hiện hành mà dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi) vẫn chưa thay đổi chính là các khoản được trừ. Hiện tại, người nộp thuế chủ yếu chỉ được trừ các khoản đóng góp bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc, trong khi các chi phí thực tế cho cuộc sống gần như không được tính đến.

"Nhiều người hay so sánh rằng mức thuế 35% của Việt Nam vẫn thấp hơn mức 40-45% của một số nước. Tuy nhiên, cách so sánh này không đúng bản chất. Ở các nước đó, người nộp thuế được trừ rất nhiều chi phí tiêu dùng thực tế có hóa đơn (như tiền thuê nhà, đi lại, ăn uống...). Phần thu nhập còn lại sau khi đã trừ hết chi phí, tức là phần tiết kiệm, mới bị tính thuế. Do đó, dù thuế suất của họ cao nhưng số thuế thực nộp lại hợp lý" - Luật sư Trần Xoa nói.

Đồng quan điểm, Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa góp ý về việc khấu trừ các chi phí thiết yếu của đa số gia đình mà Nhà nước hoàn toàn có thể khảo sát để đưa ra mức trần khấu trừ.

Ví dụ, chi phí y tế chỉ khấu trừ theo khung giá của bệnh viện công; học phí áp dụng cho các trường tại Việt Nam chứ không phải trường quốc tế; tiền thuê nhà cũng chỉ khấu trừ đến một mức trần trung bình. Việc có quy định rõ ràng sẽ vừa giúp được người dân, vừa đảm bảo công bằng và tránh thất thu thuế.

Người nộp thuế cần được trừ khi tính thuế thu nhập các chi phí tiêu dùng thực tế có hóa đơn như tiền thuê nhà, đi lại, ăn uống... Ảnh: Minh Hoàng

Theo LS Nghĩa, nếu "nút thắt" về khấu trừ chi phí thực tế không được tháo gỡ, mọi điều chỉnh về mức giảm trừ gia cảnh hay số bậc thuế cũng chỉ như sửa chữa phần ngọn. Một chính sách thuế thực sự công bằng và hiện đại phải là chính sách tính trên phần thu nhập mà người dân thực sự có thể dùng để tiết kiệm và tái đầu tư cho tương lai.

QUANG HUY