Năng lực cán bộ, dịch vụ công trở thành thước đo của chính quyền số (kỳ 2)

Chuyển đổi số chỉ thực chất khi nó cắt giảm thời gian, chi phí, công đoạn và trên hết là nâng cao trải nghiệm, sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp vốn là những "khách hàng thực sự" của hệ thống hành chính công. Tất cả những "nếp cũ" trước kia sẽ được xóa bỏ, thay thế bởi nền tảng dịch vụ công trực tuyến, toàn trình, hiện đại bằng công nghệ, chuyển đổi số…

Chấm dứt cát cứ dữ liệu

Cũng tại hội nghị triển khai Kế hoạch số 02 của Ban Chỉ đạo về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mới đây, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã chỉ rõ: "Mục tiêu cao nhất là đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian, giảm chi phí, nâng cao mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp. Các nền tảng kỹ thuật, quy trình điện tử phải phục vụ thiết thực, dễ dùng, dễ tiếp cận".

Những tồn tại cũng được chỉ rõ trong Kế hoạch 02 đó là hiện nay dịch vụ công trực tuyến đã "phổ cập" nhưng chưa thực sự "toàn trình". Phần lớn thủ tục hành chính mới số hóa ở bước tiếp nhận, còn xử lý vẫn là quy trình thủ công. Người dân nộp hồ sơ online, nhưng không ít trường hợp cán bộ vẫn phải in ra để đóng dấu, ký sống, đối chiếu bản giấy. Ở nhiều nơi, "dịch vụ công trực tuyến" vẫn chỉ là một lớp vỏ kỹ thuật phủ lên quy trình cũ tạo cảm giác hiện đại nhưng lại kéo dài thời gian thực hiện.

Với nền tảng VNeID, người dân ở khắp nơi từ thôn, bản, xã phường đều có thể dễ dàng tiếp cận làm các thủ tục hành chính trực tuyến.

Kế hoạch số 02 và Nghị quyết 57-NQ/TW đặt ra yêu cầu rõ ràng: Tái cấu trúc toàn bộ thủ tục hành chính, loại bỏ các bước trung gian, chuẩn hóa quy trình điện tử từ Trung ương tới xã, đảm bảo xử lý, phê duyệt, trả kết quả đều thực hiện số hóa, liên thông, không "nửa số". Không có dịch vụ công toàn trình nếu chính quyền xã chỉ là nơi "tiếp nhận và chuyển tiếp". Không có chính quyền số thực sự nếu cấp xã nơi gần dân nhất không được trao quyền pháp lý và công cụ xử lý hồ sơ ngay tại chỗ.

Chỉ đạo các bộ, ngành Trung ương và chính quyền các địa phương, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng yêu cầu: "Phải đảm bảo mỗi xã có ít nhất hai nhân lực hỗ trợ kỹ thuật, có quyền xử lý trực tiếp hồ sơ trên nền tảng số". Không để địa phương chỉ còn vai trò "chuyển tiếp thông tin", không được ra quyết định. Cùng với đó, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú nhấn mạnh: "Phải đề cao vai trò người đứng đầu cấp ủy, Chủ tịch UBND, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan Trung ương. Không khoán trắng cho bộ phận chuyên môn. Nếu người đứng đầu không vào cuộc thì phân quyền chỉ là hình thức".

Mỗi thủ tục hành chính là một chuỗi quyết định và mọi quyết định đều cần dữ liệu liên thông, thống nhất, dùng chung. Thế nhưng trong thực tế, mỗi bộ, ngành, địa phương lại phát triển phần mềm riêng, quy trình riêng, kho dữ liệu riêng. Kết quả là người dân phải "khai đi khai lại", chính quyền thì "xin - cho dữ liệu" như thể đó là tài sản cá nhân. Mô hình chính quyền hai cấp sẽ chỉ hiệu quả khi dữ liệu vận hành như một dòng chảy xuyên suốt kết nối, chia sẻ, đồng bộ hóa trong thời gian thực. Mỗi lần người dân khai báo là một lần hệ thống cập nhật, sử dụng, phục vụ ngay, tái sử dụng, làm giàu. Mỗi cán bộ xử lý hồ sơ đều nhìn thấy đầy đủ thông tin, không yêu cầu người dân "gõ cửa lại từ đầu".

Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú nhấn mạnh: "Cần chấm dứt tư duy cát cứ dữ liệu. Cơ sở dữ liệu phải được tích hợp, liên thông từ trung ương đến xã, tránh trùng lặp, phục vụ người dân hiệu quả nhất". Vai trò của cấp tỉnh "trung tâm điều phối", "bộ não xử lý dữ liệu". Trong mô hình mới, cấp tỉnh không chỉ là cơ quan quản lý hành chính, mà là trung tâm tích hợp dữ liệu, điều phối hệ thống xã, phường, đảm bảo sự vận hành thống nhất, nhịp nhàng, chuẩn hóa giữa các đầu mối.

Các địa phương cần thiết lập Trung tâm dữ liệu địa phương, tích hợp dân cư, đất đai, bảo hiểm, hộ tịch, thuế... Vận hành Trung tâm điều hành thông minh (IOC) để theo dõi tiến độ xử lý hồ sơ, giám sát công vụ, đánh giá mức độ hài lòng. Thiết lập hệ thống hỗ trợ kỹ thuật 24/7 cho xã, phường, xử lý sự cố phần mềm, hướng dẫn thao tác điện tử, giải đáp vướng mắc của cán bộ cơ sở.

Theo Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh, lãnh đạo Trung ương đang tập trung chỉ đạo liên tục với tinh thần quyết liệt nhất. Với tinh thần đó, TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phải nỗ lực cao hơn, lớn hơn, tranh thủ từng giờ từng phút.

"Trong lúc này, mọi sự chủ quan, thụ động, lơi lỏng, né tránh, chậm trễ, chần chừ, do dự, làm ảnh hưởng đến hoạt động chung đều bị xem xét xử lý nghiêm. Các cấp tăng cường kiểm tra giám sát, hỗ trợ, chia sẻ, uốn nắn và giải quyết những đề xuất kiến nghị nhanh nhất có thể, để đảm bảo chính quyền hai cấp vận hành từ ngày 1-7 suôn sẻ, thông suốt, hiệu quả, để chính quyền gần hơn, chia sẻ kịp thời hơn và giải quyết những công việc người dân, doanh nghiệp nhanh hơn, hiệu quả hơn", Bí thư TP Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên chỉ đạo.

Ngày 25/6 vừa qua, TP Hồ Chí Minh cũng đã "chạy" thử lần 2 đối với chính quyền hai cấp với đánh giá kết quả thử nghiệm đạt tới hơn 95% yêu cầu về giải quyết các thủ tục hành chính. Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh cũng yêu cầu các địa phương, đơn vị chuẩn bị kỹ lưỡng cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, rà soát liên tục để xử lý ngay những trục trặc phát sinh. Lãnh đạo TP Hồ Chí Minh cũng khẳng định trong thời điểm khẩn trương, sẽ không tránh khỏi những sơ suất, khó khăn phát sinh không lường trước, nhưng phải bình tĩnh xử lý nhanh chóng mọi vấn đề, bám sát đúng quy trình, chỉ đạo của cấp trên.

"Chìa khóa số" VNeID mở ra mô hình quản trị mới

Trong tiến trình xây dựng chính quyền số và cải cách thể chế, ứng dụng định danh điện tử VNeID của Bộ Công an không chỉ đơn thuần là một tiện ích công nghệ. Đó là "chìa khóa số", là cửa ngõ quan trọng để công dân bước vào hệ sinh thái dịch vụ công toàn trình, nơi mọi giao dịch hành chính được thực hiện liền mạch không giấy tờ không phải đến trụ sở.

Thông tin với PV, Thiếu tướng Tô Anh Dũng, Giám đốc Công an tỉnh Thanh Hóa cho biết, ngày 24/6 vừa qua, HĐND tỉnh Thanh Hóa đã chính thức thông qua Nghị quyết số 12/2025/NQ-HĐND, với nội dung mang tính đột phá: Miễn toàn bộ phí, lệ phí cho tất cả thủ tục hành chính thực hiện thông qua dịch vụ công trực tuyến.

Thiếu tướng Tô Anh Dũng cũng khẳng định: "Cải cách hành chính, chuyển đổi số không phải việc của riêng ai, mà là sứ mệnh phục vụ nhân dân của lãnh đạo, chính quyền và CBCS lực lượng vũ trang, cán bộ công chức các cấp. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Công an tỉnh Thanh Hóa xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, đồng hành và triển khai hiệu quả những nhiệm vụ được giao trong xây dựng chính quyền hiện đại, thân thiện, hiệu quả, đặc biệt phục vụ chính quyền hai cấp với dấu mốc lịch sử bắt đầu từ 1/7".

Từ việc bố trí lực lượng Công an chính quy ở 100% xã, phường đến việc lập tổ công nghệ cộng đồng, phối hợp với các đơn vị chức năng tổ chức hàng trăm buổi hướng dẫn người dân khai hồ sơ trực tuyến, với VNeID, Công an Thanh Hóa không chỉ xây dựng công dân số, xã hội số mà còn đang cùng cả hệ thống chính trị đưa chính quyền số đến từng người dân, từng thôn bản, từng khu phố. Công an tỉnh Thanh Hóa còn tăng cường hỗ trợ nhóm yếu thế, như người già, người không am hiểu công nghệ, phụ nữ vùng sâu vùng xa, người dân tộc thiểu số, người có hoàn cảnh khó khăn. Các tổ công nghệ số cộng đồng ở thôn, bản, khu phố được kích hoạt, trong đó lực lượng Công an cấp xã giữ vai trò nòng cốt không chỉ đảm bảo an ninh, mà còn làm “cầu nối công nghệ” cho người dân.

Công an tỉnh Hà Nam hướng dẫn người dân sử dụng VNeID.

Còn tại Hà Nam cũng đã triển khai vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại phường Phủ Lý (đơn vị cấp phường mới). Đây là bước chuẩn bị quan trọng trước khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào hoạt động từ 1/7. "Chìa khóa" VNeID đã chứng minh sức mạnh "mở khóa" thủ tục hành chính.

Việc kết nối dữ liệu dân cư của ngành Công an với hệ thống một cửa cấp xã đã giúp địa phương này xử lý gần 2.000 hồ sơ xác thực sở hữu phương tiện chỉ trong hai tuần đầu thí điểm, rút ngắn thời gian từ vài ngày xuống còn vài phút, cắt giảm hàng trăm lượt đi lại của người dân, tiết kiệm chi phí xã hội, nâng cao mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp đối với chính quyền.

Trong Kế hoạch số 02 cũng "định vị" vai trò của VNeID không đơn thuần là ứng dụng định danh điện tử, mà là "chìa khóa số", cửa ngõ để người dân mở Cổng dịch vụ công quốc gia, bước vào Chính phủ số nơi mọi giao dịch hành chính, xác thực, thông báo đều hội tụ trên môi trường trực tuyến. Tương tự, Cổng Dịch vụ công quốc gia sẽ càng phát huy giá trị khi tới đây mỗi xã, phường có quyền tiếp nhận, xử lý, trả kết quả trực tuyến toàn trình. Chính quyền xã từ "một cửa" đến "một chạm" trên các thiết bị thông minh kết nối với Cổng dịch vụ công quốc gia.

Đại tá Vũ Văn Tấn, Cục trưởng Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an đánh giá: Mục tiêu của cải cách hành chính không chỉ là đưa thêm một bước lên mạng, mà là biến cả hành trình giải quyết thủ tục thành trải nghiệm liền mạch, không gián đoạn, không xếp hàng, không giấy tờ trên môi trường số, trực tuyến toàn trình.

Với "chìa khóa số" VNeID, người dân chỉ cần một lần đăng nhập để làm khai sinh, khai tử, nhập hộ khẩu… Một thao tác điện tử để chuyển quyền tài sản, đăng ký BHXH, giấy tờ tùy thân… và một lần khai báo để dùng cho hàng loạt thủ tục khác nhau, ở những lần tiếp theo với những dữ liệu được tái sử dụng và làm giàu ngày càng lớn.

Ở khắp các làng quê, VNeID đã trở nên quen thuộc bởi các tổ công nghệ số cộng đồng tuyên truyền cho người dân.

Còn chính quyền cấp xã nếu được trao đủ quyền, trang bị đầy đủ nền tảng số, kết nối liên thông dữ liệu và có sự hỗ trợ từ cấp tỉnh sẽ đủ khả năng trở thành trung tâm xử lý hành chính thực chất, chứ không còn là nơi "xử lý giấy tờ". Dịch vụ công nếu được thiết kế tốt, vận hành thông minh không chỉ là công việc kỹ thuật, mà là thước đo hiệu quả của bộ máy công quyền, là nơi người dân cảm nhận rõ nhất sự hiện diện với hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả của chính quyền, thái độ vì nhân dân phục vụ của cán bộ, và sự minh bạch của thể chế.

Cấp xã khi đã được phân quyền thực chất sẽ không chỉ là nơi tiếp nhận hồ sơ, mà là nơi đổi mới sáng tạo, dẫn dắt cải cách, kiến tạo niềm tin. Khi nền hành chính được tổ chức như một cơ thể sống nơi dữ liệu là dòng máu, phần mềm là dây thần kinh, cán bộ là trái tim phụng sự thì chính quyền số mới thực sự sống động. Và cải cách thủ tục hành chính không chỉ là gỡ bỏ rườm rà, mà là kiến tạo một phương thức mới để gần dân hơn, minh bạch hơn, hiệu quả hơn.

"Chìa khóa số" VNeID không chỉ là một ứng dụng, mà là biểu tượng của một mô hình quản trị mới nơi Nhà nước chủ động đến với người dân, thay vì để dân phải đi tìm Nhà nước. Chính quyền hai cấp nếu đồng bộ dữ liệu, số hóa toàn trình, phân quyền thực chất sẽ là bước đột phá mạnh mẽ đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới: kỷ nguyên số hóa thể chế, nhân văn hóa bộ máy, hiện đại hóa phương thức phụng sự.

Hoàng Phong