Nâng hạng thị trường: Mở ra 'sân chơi' chuyên nghiệp và năng lực tài chính

Sự kiện là cột mốc ghi nhận những nỗ lực cải cách trong suốt một thập kỷ qua đồng thời mở ra cánh cửa một "sân chơi" lớn hơn, chuyên nghiệp hơn, đòi hỏi năng lực tài chính và chuẩn mực quản lý cao hơn. (Ảnh: Vietnam+)

Vào lúc 3 giờ sáng theo giờ Hà Nội (ngày 8/10), cộng đồng tài chính quốc tế và Việt Nam đã đón nhận một thông tin quan trọng - Tổ chức xếp hạng thị trường FTSE Russell chính thức công bố nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp.

Sự kiện là cột mốc ghi nhận những nỗ lực cải cách trong suốt một thập kỷ qua, đồng thời mở ra cánh cửa một "sân chơi" lớn hơn, chuyên nghiệp hơn, đòi hỏi năng lực tài chính và chuẩn mực quản lý cao hơn. Đây sẽ là khởi đầu cho một giai đoạn phát triển mới, hứa hẹn thu hút dòng vốn đầu tư và đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào bản đồ tài chính toàn cầu.

10 năm cải cách toàn diện

Quyết định nâng hạng của FTSE Russell là kết quả của một hành trình dài và kiên trì. Theo đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước), đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Việt Nam, ghi nhận những nỗ lực cải cách toàn diện trong thời gian qua của toàn ngành Chứng khoán, thực hiện theo chủ trương của Đảng, Nhà nước nhằm phát triển thị trường minh bạch, hiện đại, hiệu quả theo các chuẩn mực quốc tế cao nhất.

Thành quả này có được nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính và sự phối hợp chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước, các bộ, ngành liên quan. Cũng như, sự đồng hành của các Sở giao dịch, VSDC, các thành viên thị trường, cơ quan thông tấn, báo chí cũng như sự hỗ trợ quý báu từ Ngân hàng Thế giới, các chuyên gia của FTSE và các định chế đầu tư toàn cầu.

Trao đổi với Báo Điện tử VietnamPlus, ông Phạm Tuyến, Giám đốc môi giới Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam, nhấn mạnh đây là thành quả xứng đáng với sự chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của Chính phủ Việt Nam, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các cơ quan quản lý thị trường. Việc thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng từ cận biên thành mới nổi thứ cấp là sự ghi nhận nỗ lực trong hơn 10 năm cải cách toàn diện thị trường chứng khoán.

Thực tế, quá trình "lọt vào mắt xanh" của FTSE Russell đã bắt đầu từ tháng 9/2018 khi Việt Nam được đưa vào Danh sách theo dõi để xem xét nâng hạng lên thị trường Mới nổi thứ cấp. Tại thời điểm đó, Việt Nam chưa đáp ứng hai tiêu chí quan trọng: “Chu kỳ thanh toán (DvP)” và “Phương thức - Chi phí xử lý giao dịch thất bại”, cả hai đều bị đánh giá ở mức “Hạn chế (Restricted)”.

Với quyết tâm cải cách, đến tháng 11/2024, cơ quan quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam đã triển khai mô hình giao dịch không yêu cầu ký quỹ trước. Mô hình này cho phép các công ty chứng khoán trong nước đảm bảo nguồn vốn cần thiết hỗ trợ nhà đầu tư tổ chức nước ngoài thực hiện lệnh mua chứng khoán, chính thức loại bỏ yêu cầu ký quỹ trước đối với nhà đầu tư tổ chức nước ngoài - một rào cản lớn trước đây.

Bên cạnh đó, quy trình chính thức để xử lý giao dịch thất bại cũng đã được thiết lập. Những nỗ lực này đã được Hội đồng Quản trị Chỉ số FTSE Russell (IGB) ghi nhận và Việt Nam hiện đã đáp ứng toàn bộ các tiêu chí để được xếp hạng là thị trường Mới nổi thứ cấp.

Quá trình "lọt vào mắt xanh" của FTSE Russell đã bắt đầu từ tháng 9/2018 khi Việt Nam được đưa vào Danh sách theo dõi để xem xét nâng hạng lên thị trường Mới nổi thứ cấp. (Ảnh: TTXVN)

Đặc biệt, ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, chia sẻ về chuyến công tác quan trọng trước đó do Bộ trưởng Bộ Tài chính dẫn đầu. Chuyến công tác đã làm việc trực tiếp với nhà đầu tư và có thêm 100 cuộc gặp gỡ bên lề với nhà đầu tư ngoại. Những cuộc gặp gỡ này đều cho thấy mối quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài đối với thị trường chứng khoán Việt Nam rất lớn. Tại đây, FTSE Russell và Sở giao dịch chứng khoán London đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong tiến trình cải cách thị trường.

Cụ thể, họ nhận định chưa từng có quốc gia nào có sự tham gia trực tiếp từ cấp cao nhất, từ cấp Chính phủ, Bộ Tài chính tham gia vào thực thi, cải cách của thị trường để tạo thuận lợi cao nhất cho nhà đầu tư nước ngoài như Việt Nam. Nỗ lực này đã được ghi nhận trong hơn 1 năm qua. Cả FTSE Russell và Sở giao dịch chứng khoán London đều bày tỏ sự tin tưởng vào lộ trình cải cách thị trường tài chính của Việt Nam.

“Sân chơi” với các tiêu chí chuẩn quốc tế

Việc nâng hạng không chỉ là một danh hiệu, mà còn là sự công nhận Việt Nam đã sẵn sàng tham gia vào một “"sân chơi"” lớn hơn với những quy tắc khắt khe hơn, đòi hỏi sự tuân thủ các tiêu chí chuẩn mực quốc tế. Đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước khẳng định, đây là khởi đầu cho giai đoạn phát triển mới, yêu cầu cải cách ngày càng sâu, rộng hơn nữa để đạt những mục tiêu dài hạn trong tương lai.

Mặc dù đã đáp ứng đa số tiêu chí, FTSE Russell cho biết Hội đồng IGB vẫn đang xem xét kỹ lưỡng ý kiến phản hồi từ các Ủy ban Tư vấn liên quan đến hạn chế về vai trò của các công ty chứng khoán toàn cầu (global brokers) trong hoạt động giao dịch tại Việt Nam. Dù việc sử dụng các "global brokers" không phải là điều kiện bắt buộc để nâng hạng, IGB nhận thấy nhà đầu tư chỉ số cần có khả năng "mô phỏng chỉ số" theo nguyên tắc thứ hai trong Tuyên bố Nguyên tắc. Do đó, việc giải quyết vấn đề vai trò của các công ty chứng khoán toàn cầu là cần thiết để quá trình nâng hạng được triển khai.

Bên cạnh đó, FTSE Russell ghi nhận những nỗ lực hiện nay của cơ quan quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam trong việc xây dựng mô hình cho phép các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài giao dịch thông qua đối tác là các công ty chứng khoán toàn cầu. Nỗ lực này được kỳ vọng sẽ đưa thị trường Việt Nam tiệm cận chuẩn mực quốc tế, giảm thiểu rủi ro đối tác và tăng cường niềm tin của nhà đầu tư thông qua việc thiết lập các mối quan hệ với tổ chức trung gian uy tín.

Theo đó, quyết định nâng hạng Việt Nam lên thị trường Mới nổi thứ cấp sẽ có hiệu lực dự kiến vào thứ Hai (ngày 21/9/2026), cùng với đợt rà soát giữa kỳ diễn ra vào tháng 3/2026. Lịch trình này được đề ra để đánh giá sự tiến triển trong việc mở rộng vai trò của công ty chứng khoán toàn cầu - một yếu tố quan trọng trong việc mô phỏng chỉ số và đáp ứng được các nhu cầu của cộng đồng đầu tư quốc tế.

Ông Phạm Tuyến nhận định thị trường chứng khoán Việt Nam đã vào "sân chơi" lớn buộc các tiêu chí phải đáp ứng chuẩn thông lệ quốc tế cũng như tính minh bạch của thị trường. Các quỹ lớn quốc tế có xu hướng lựa chọn những công ty môi giới có uy tín không chỉ trong nước mà có thể là công ty môi giới ở quốc gia khác mà họ lựa chọn.

"Đây chính là điểm mở ra ‘sân chơi’ rộng lớn hơn, minh bạch cũng như đòi hỏi tính chuyên nghiệp, năng lực tài chính, chuyên sâu và ngày càng khốc liệt. Đối với Chính phủ hay đơn vị quản lý thị trường tôi tin tưởng rằng những đòi hỏi này chúng ta chắc chắn đáp ứng được,” ông nói.

Thị trường có thể có những giao dịch lớn, quy mô thanh khoản lớn với sự tham gia của khối công ty chứng khoán toàn cầu.. (Ảnh: Vietnam+)

Để làm tốt điều đó, ông Tuyến cho rằng cần có các nghị định hướng dẫn thực hiện, thậm chí sẽ luật hóa sao cho phù hợp với thực tiễn nhưng vẫn đáp ứng được tiêu chuẩn của FTSE. Từ đó, thị trường có thể có những giao dịch lớn, quy mô thanh khoản lớn với sự tham gia của khối công ty chứng khoán toàn cầu.

Điều này cũng đòi hỏi các báo cáo của đơn vị niêm yết phải tuân thủ đúng yêu cầu của không chỉ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Sở giao dịch mà còn đáp ứng cả thông lệ quốc tế, mang tính kịp thời, minh bạch với các báo cáo định kỳ, báo cáo tài chính đạt chuẩn quốc tế.

Dòng vốn gia tăng mạnh?

Việc nâng hạng được kỳ vọng sẽ tạo ra một “luồng gió” mới, thu hút mạnh mẽ dòng vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong ngắn hạn, ông Phạm Tuyến dự báo: “Tác động về thông tin nâng hạng sẽ giúp cho thị trường tích cực hơn, có thể là điều kiện để khối ngoại giảm tỷ trọng bán ròng từ đó có thể hình thành một chu kỳ tăng mới hoặc ít nhất thị trường cũng sẽ xác định một mặt bằng giá mới.”

Đối với nền kinh tế nói chung, đây sẽ là tiền đề để thu hút sự chú ý, thậm chí dòng vốn lớn từ các tổ chức, định chế tài chính quốc tế tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam, giúp doanh nghiệp Việt đón được dòng vốn từ những nhà đầu tư mới.

“Ngay sau thông báo nâng hạng này có thể thị trường sẽ đón nhận phản ứng tích cực. Thực tế hiện nay, các quỹ hiện có cũng như các quỹ chờ sẵn ở Việt Nam rất nhiều. Nhiều quỹ sẵn sàng huy động nguồn lực để giải ngân cho từng giai đoạn. Các dòng vốn thụ động trong nước sẽ là nhân tố chính tạo ra ‘sóng’ trên thị trường ở giai đoạn đầu của quá trình tăng thậm chí tăng nóng. Bên cạnh đó, dòng vốn chủ động có thể là con số lớn hơn, theo ước tính sau nâng hạng dòng vốn này mới thực sự đổ vào thị trường,” ông Tuyến nói.

Dòng vốn của các quỹ chủ động sẽ gia tăng mạnh khi họ nhìn vào các chính sách của Chính phủ như tăng trưởng GDP, các chỉ số vĩ mô cũng như sự quan tâm của Chính phủ đối với việc xây dựng thị trường minh bạch, phát triển bền vững.

Đồng quan điểm, ông Đặng Thanh Tùng, Giám đốc Nghiệp vụ, Quỹ Dragon Capital đã chia sẻ với việc nâng hạng lên thị trường mới nổi từ FTSE, thị trường sẽ nằm trong tầm ngắm của các tổ chức tài chính và tổ chức đánh giá lớn, có uy tín trên thế giới. Việc này sẽ giúp một phần thu hút nguồn tiền muốn đầu tư từ nhà đầu tư nước ngoài.

Vài năm gần đây, thị trường chứng khoán Việt Nam chịu sức ép rất lớn từ lực bán ròng của các nhà đầu tư nước ngoài. Một tín hiệu tương đối tích cực là gần đây những dòng tiền đó gần như đã chảy ngược lại vào thị trường mới nổi. Những tín hiệu này cùng với việc Việt Nam được nâng hạng thị trường sẽ đưa đến những điểm tích cực cho dòng tiền ngoại chảy vào thị trường.

Ông Bùi Hoàng Hải cũng cho biết thêm nhà đầu tư nước ngoài đánh giá rất cao sự minh bạch, công khai của thị trường Việt Nam về những kế hoạch thời gian tới với lộ trình cụ thể, ví dụ đề án tái cấu trúc thị trường chứng khoán, đề án phát triển nhà đầu tư tổ chức, lộ trình triển khai Đối tác thanh toán bù trừ trung tâm… nhằm tạo điều kiện cho nhà đầu tư ngoại tham gia và giảm rủi ro trên thị trường tài chính.

Về triển vọng thị trường, ông Lê Đức Khánh, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán VPS, cho rằng năm 2025 là một năm rất đặc biệt với thị trường chứng khoán Việt Nam. Một trong những yếu tố đo lường sức hấp dẫn của thị trường là những phiên giao dịch bùng nổ với dòng tiền tham gia lên tới 2-3 tỷ USD. Điều này góp phần đẩy mặt bằng nhiều cổ phiếu vượt đỉnh lịch sử.

Hiện nay, triển vọng tăng trưởng kinh tế và kỳ vọng tương lai đang thúc đẩy dòng tiền tham gia vào thị trường chứng khoán. Về xu hướng chung, thị trường chứng khoán vẫn đang cân đối được trước chu kỳ tăng trưởng trước mắt và trong xu hướng đi lên. Ông Khánh dự báo sau khi thị trường vượt đỉnh của năm 2022, VN-Index sẽ bước vào vùng kháng cự mạnh trước mắt, ít nhất là 1.800 điểm.

Thị trường chứng khoán Việt Nam bước ra "sân chơi" lớn, thu hút dòng vốn lớn để phát triển doanh nghiệp, song thực tế là huy động nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội, tái thiết đất nước ngày càng phát triển thịnh vượng. (Ảnh: Vietnam+)

Lạc quan hơn, Bà Đỗ Minh Trang, Giám đốc Phòng Phân tích và Chiến lược thị trường, Công ty Chứng khoán ACBS, nhận định với sự tăng trưởng của nhóm đầu tư công, dòng tiền sẽ được lan tỏa sang các ngành khác, các doanh nghiệp khác từ đó thúc đẩy mạnh mẽ hơn lợi nhuận trên thị trường. Bà Trang dự báo với kịch bản có nhiều yếu tố tích cực, nhà đầu tư hoàn toàn có thể kỳ vọng vào những mức tăng mạnh mẽ hơn trong vòng 6 tháng tới. Cụ thể, thị trường chứng khoán có thể lên đến 2.000 điểm-2.100 điểm.

Tiếp tục cùng tháo gỡ các rào cản pháp lý

Sự kiện nâng hạng là cơ hội lớn, nhưng cũng đầy thách thức. Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải nhấn mạnh nâng hạng thị trường chứng khoán không phải là mục tiêu cuối cùng. Mục tiêu cao nhất là làm thế nào nâng cao hiệu quả thị trường chứng khoán trong phân bổ và huy động vốn. Câu chuyện nâng hạng đã được nói rất nhiều, trong Đề án phát triển thị trường chứng khoán năm 2019 cũng đã đề ra mục tiêu nâng hạng, do đó đây chỉ là một trong nhiều mục tiêu phát triển và nâng cao hiệu quả thị trường chứng khoán, qua đó huy động vốn cho nền kinh tế.”

Ông Phạm Tuyến phân tích khi thị trường chứng khoán Việt Nam bước ra "sân chơi" lớn, thu hút dòng vốn lớn để phát triển doanh nghiệp, song thực tế là huy động nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội, tái thiết đất nước ngày càng phát triển thịnh vượng. Vì vậy, việc phải chia sẻ lợi ích với cổ đông, cổ đông lớn là các quỹ, là các đối tác nước ngoài là điều chúng ta phải chấp nhận. Nếu, Việt Nam bỏ lỡ cơ hội thu hút dòng vốn lớn từ nhiều định chế lớn trên thế giới chính là đánh mất đi cơ hội của mình.

Do đó ở giai đoạn này, ngoài việc tiếp tục duy trì những điều kiện trong khuôn khổ của FTSE, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần tiếp tục cùng tháo gỡ các rào cản pháp lý, nâng cấp hạ tầng cơ sở, phát triển các sản phẩm đa dạng, minh bạch hóa thông tin doanh nghiệp. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước, cụ thể là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước là cơ quan quản lý cao nhất về thị trường cũng là đơn vị tham mưu cho Chính phủ, Bộ Tài chính về các thay đổi liên quan đến chính sách, pháp luật về thị trường. Do vậy, ngoài đáp ứng các tiêu chí của FTSE, Việt Nam còn phải tiếp tục nỗ lực xây dựng hệ thống hạ tầng, sản phẩm (như hệ thống KRX, chu kỳ thanh toán, các sản phẩm khác như phái sinh, chứng quyền…).

Tại thời điểm này, đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng cam kết tiếp tục triển khai các giải pháp toàn diện nhằm tạo điều kiện tối đa cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước trong việc tiếp cận thị trường. Ủy ban tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, hiện đại hóa, số hóa cơ sở hạ tầng, hướng tới phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng minh bạch, hiệu quả, thúc đẩy hội nhập sâu rộng hơn nữa vào thị trường tài chính toàn cầu.

Áp lực cạnh tranh ngày càng lớn sẽ là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam hội nhập một cách chuyên nghiệp, bài bản cũng như phải chuẩn bị nguồn lực về vốn, về con người và công nghệ để có thể đối diện với những nguy cơ khác như việc mua thâu tóm, quản trị doanh nghiệp hoặc chi phối của các cổ đông, nhóm cổ đông mới khi tham gia "sân chơi" lớn này.

Về các doanh nghiệp niêm yết, ông Tuyến cho rằng các chủ doanh nghiệp phải thực hiện đúng, đủ các quy định của Nhà nước về luật, các nghị định quy định, thông tư... thực hiện được những điều này chính là bảo vệ mình trước "sân chơi" ngày càng rộng lớn hơn, công bằng và minh bạch hơn. Đặc biệt, động lực để thu hút nguồn vốn của khối ngoại, các quỹ và định chế tài chính lớn vẫn phải bắt nguồn từ sự ổn định vĩ mô.

Nhìn về dài hạn, ông Đặng Thanh Tùng dự báo về một tương lai tươi sáng với thị trường trong 5-10 năm tới. Cơ sở là việc Chính phủ đề ra những mục tiêu rất thách thức nhưng cũng rất tích cực cho nền kinh tế Việt Nam. Theo ông, lịch sử của những quốc gia đã từng đạt những mức tăng trưởng như thế đều có thị trường chứng khoán tăng trưởng với mức không chỉ tính bằng phần trăm mà có thể tính bằng lần. Điều đó đến từ việc tăng trưởng lợi nhuận của các công ty, của các doanh nghiệp cùng với việc định giá lại thị trường chứng khoán.

Ông Tùng bày tỏ sự hứng khởi về Đề án nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam được Chính phủ phê duyệt với tầm nhìn xa tới tận năm 2030 cùng những mục tiêu dài hạn và rất cụ thể về nâng hạng lên thị trường mới nổi của MSCI và thị trường mới nổi nâng cao của FTSE. Theo ông, đây là những điểm thể hiện quyết tâm của Chính phủ rất là cao trong việc đảm bảo rằng thị trường tài chính Việt Nam sẽ được phát triển vững mạnh và bền vững cũng như thị trường chứng khoán./.

(Vietnam+)