Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam: Cú hích cho dòng vốn và doanh nghiệp năng lượng

Nhằm làm rõ hơn ý nghĩa, tác động và triển vọng của việc FTSE Russell chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ “cận biên” lên “thị trường mới nổi thứ cấp”, phóng viên PetroTimes đã có cuộc trao đổi với ông Trần Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phân tích PSI xoay quanh những vấn đề được nhà đầu tư quan tâm nhất hiện nay.

Ông Trần Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty Cổ phần Chứng khoán Dầu khí (PSI)

PV: Ông đánh giá thế nào về việc Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp?

Ông Trần Anh Tuấn: Tôi cho rằng đây là cột mốc mang tính lịch sử, đánh dấu hơn một thập kỷ cải cách toàn diện và là bước tiến mang tính chiến lược đối với thị trường chứng khoán Việt Nam. Việc FTSE Russell chính thức nâng hạng không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn là sự ghi nhận quốc tế cho những nỗ lực cải cách mạnh mẽ của Việt Nam trong thời gian qua: từ việc hoàn thiện khung pháp lý, cải thiện cơ chế giao dịch, cho tới tăng cường tính minh bạch và khả năng tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài.

Việc được FTSE Russell công nhận mở ra cơ hội thu hút dòng vốn ngoại, đồng thời giúp thị trường Việt Nam kết nối sâu rộng hơn với dòng vốn toàn cầu. Theo các ước tính sơ bộ, ước tính dòng vốn ròng có thể đạt từ 6 đến 8 tỷ USD, thậm chí tới 10 tỷ USD trong kịch bản tích cực, bao gồm cả dòng vốn chủ động và thụ động, trong đó vốn chủ động chiếm tỷ trọng lớn.

Đối với ngành dầu khí, sự kiện nâng hạng cũng mở ra cơ hội niêm yết rất đáng kể cho các doanh nghiệp trong ngành năng lượng, đặc biệt là các đơn vị thành viên của Petrovietnam.

Trước hết, nâng hạng giúp tăng sức hấp dẫn và định giá thị trường, khi dòng vốn quốc tế có xu hướng tìm đến những doanh nghiệp quy mô lớn, hoạt động trong lĩnh vực năng lượng và hạ tầng thiết yếu. Đây là thời điểm thuận lợi để các doanh nghiệp dầu khí đẩy nhanh kế hoạch IPO và niêm yết, tận dụng tâm lý tích cực của nhà đầu tư, đồng thời huy động vốn cho các dự án trọng điểm như LNG, điện khí, lọc hóa dầu hay phát triển năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, việc được niêm yết trong một thị trường mới nổi giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn dài hạn với chi phí thấp hơn, nâng cao uy tín và minh bạch tài chính, tạo điều kiện mở rộng hợp tác quốc tế. Các doanh nghiệp dầu khí thượng nguồn và hạ nguồn nếu tiến hành niêm yết trong giai đoạn này, có thể thu hút sự quan tâm mạnh mẽ của quỹ đầu tư toàn cầu, nhất là các quỹ chuyên về năng lượng và hạ tầng.

Việc FTSE Russell chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên thị trường mới nổi thứ cấp sẽ tạo động lực huy động vốn cho những dự án trọng điểm như LNG, điện khí, lọc hóa dầu (Ảnh: Kho LNG Thị Vải của PV GAS)

PV: Theo ông, yếu tố nào giúp Việt Nam đạt được cột mốc quan trọng này sau nhiều năm nỗ lực cải thiện?

Ông Trần Anh Tuấn: Theo tôi, Nghị định 245/2025/NĐ-CP là bước cải cách pháp lý toàn diện và mang tính nền tảng nhất trong nhiều năm qua, đóng vai trò then chốt trong việc giúp Việt Nam đáp ứng đầy đủ các tiêu chí nâng hạng của FTSE Russell. Có thể nói, nghị định này vừa “mở khóa” những điểm nghẽn cố hữu, vừa tạo đà cho thị trường vận hành minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Trước hết, Nghị định 245/2025/NĐ-CP đã cải thiện mạnh mẽ quy trình IPO và niêm yết, cho phép doanh nghiệp thực hiện song song hai thủ tục, rút ngắn đáng kể thời gian cổ phiếu mới lên sàn. Điều này giúp tăng cung hàng hóa chất lượng, đồng thời nâng cao kỷ luật minh bạch và quản trị doanh nghiệp.

Thứ hai, quy định bãi bỏ việc doanh nghiệp tự hạ trần sở hữu nước ngoài là một thay đổi có tính đột phá. Từ nay, “room ngoại” phải tuân thủ đúng khung pháp luật và cam kết quốc tế, giúp khối ngoại tiếp cận thị trường dễ dàng hơn, qua đó củng cố niềm tin và tính ổn định chính sách.

Thứ ba, thủ tục hành chính được số hóa toàn diện thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia, cho phép nhà đầu tư và doanh nghiệp nộp - nhận hồ sơ trực tuyến, sử dụng tài khoản định danh điện tử thay thế nhiều giấy tờ truyền thống. Đây là bước tiến lớn hướng tới thị trường chứng khoán điện tử hiện đại, giảm đáng kể chi phí và thời gian giao dịch.

Ngoài ra, Nghị định 245/2025/NĐ-CP cũng bổ sung cơ chế thành viên tạo lập thị trường cho ETF, lộ trình triển khai đối tác bù trừ trung tâm và mô hình không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch, những tiêu chí kỹ thuật quan trọng để nâng hạng thị trường. Khi những cơ chế này đi vào vận hành, thị trường Việt Nam sẽ tiệm cận chuẩn vận hành của nhóm “thị trường mới nổi” đúng nghĩa.

Điểm nổi bật khác là chuyển từ cơ chế bảo hộ sang cơ chế kỷ luật minh bạch, trong đó doanh nghiệp phải công bố thông tin chính xác, còn nhà đầu tư được khuyến khích tự chịu trách nhiệm với quyết định của mình. Điều này giúp giảm bất cân xứng thông tin, củng cố niềm tin và tăng tính chuyên nghiệp trong hành vi đầu tư.

Tóm lại, Nghị định 245/2025/NĐ-CP không chỉ hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, mà còn đặt nền móng cho một thị trường minh bạch, hiệu quả và hội nhập quốc tế. Đây là một bước đi mang tính chiến lược, tạo động lực quan trọng để Việt Nam duy trì vị thế mới được FTSE Russell công nhận và hướng tới mục tiêu cao hơn - trở thành thị trường mới nổi thực thụ trong giai đoạn tới.

PV: Việc nâng hạng sẽ tác động như thế nào đến dòng vốn ngoại và tâm lý nhà đầu tư trong thời gian tới, thưa ông?

Ông Trần Anh Tuấn: Đây là một cột mốc có ý nghĩa cả về tâm lý thị trường lẫn dòng vốn thực tế. Về mặt tâm lý, việc được FTSE Russell công nhận là “thị trường mới nổi thứ cấp” không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn khẳng định uy tín và mức độ trưởng thành của thị trường chứng khoán Việt Nam trong mắt các tổ chức đầu tư quốc tế. Ngay trong ngắn hạn, tôi cho rằng tâm lý nhà đầu tư nội sẽ được củng cố tích cực, thể hiện qua sự cải thiện thanh khoản và kỳ vọng tăng trưởng của nhiều nhóm cổ phiếu bluechip - đặc biệt là những mã có tỷ trọng cao trong rổ chỉ số FTSE Emerging Market.

Về dòng vốn, tác động sẽ đến theo hai giai đoạn. Trong giai đoạn đầu (từ nay đến nửa đầu 2026), Việt Nam sẽ bắt đầu thu hút dòng vốn thăm dò từ các quỹ chủ động, vốn có khả năng phản ứng sớm với thay đổi xếp hạng. Các quỹ này thường tìm kiếm cơ hội tại những thị trường vừa được nâng hạng để đón đầu dòng tiền từ các quỹ ETF.

Bước sang giai đoạn hai, khi Việt Nam chính thức được đưa vào rổ chỉ số FTSE Emerging Market Index trong kỳ tái cơ cấu (dự kiến tháng 9/2026), các quỹ ETF và quỹ chỉ số sẽ phải phân bổ lại danh mục theo tỷ trọng mới. Ước tính, dòng vốn thụ động có thể dao động từ 1,5 đến 2,5 tỷ USD, tùy theo tỷ trọng chính thức và mức độ sẵn sàng của hạ tầng thị trường. Đây là nguồn vốn ổn định, trung và dài hạn, góp phần tăng độ sâu và thanh khoản cho thị trường Việt Nam.

Tâm lý của nhà đầu tư nước ngoài đối với nhóm cổ phiếu dầu khí Việt Nam trong bối cảnh thị trường được FTSE Russell nâng hạng nhìn chung là tích cực nhưng có chọn lọc.

Trước hết, các nhà đầu tư quốc tế thường đánh giá cao vai trò chiến lược và tiềm năng tăng trưởng dài hạn của ngành dầu khí Việt Nam, một mắt xích quan trọng trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và khu vực. Những doanh nghiệp đầu ngành như GAS, POW, BSR, PVD, PVS ... sở hữu quy mô vốn lớn, vị thế độc quyền hoặc bán độc quyền, và hưởng lợi từ nhu cầu năng lượng tăng cùng quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa. Khi thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng, nhóm cổ phiếu này sẽ là ứng viên tiềm năng cho danh mục của các quỹ ETF và quỹ chủ động toàn cầu, tạo ra làn sóng mua ròng mới.

Việc FTSE Russell chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên thị trường mới nổi thứ cấp sẽ tạo động lực mới cho các doanh nghiệp dầu khí thúc đẩy quá trình IPO, niêm yết và huy động vốn ( Ảnh minh họa)

PV: Bên cạnh cơ hội, thị trường Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức nào sau khi được nâng hạng?

Ông Trần Anh Tuấn: Việc được FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp là một dấu mốc rất đáng tự hào, nhưng cũng mở ra không ít thách thức mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam. Trước hết, khi bước vào “sân chơi” mới, các tiêu chuẩn về minh bạch thông tin, quản trị doanh nghiệp, và kỷ luật thị trường sẽ được soi chiếu kỹ lưỡng hơn. Do đó, các doanh nghiệp niêm yết buộc phải nâng cao năng lực công bố thông tin, minh bạch tài chính và tuân thủ quy định quốc tế.

Ngoài ra, dòng vốn ngoại sau nâng hạng có thể tăng mạnh trong ngắn hạn, nhưng để duy trì niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài về dài hạn cần nhiều nỗ lực đồng bộ. Thị trường cần bảo đảm hệ thống giao dịch ổn định, hạ tầng thanh toán thông suốt, cũng như cải thiện thanh khoản ở các nhóm cổ phiếu chưa đủ độ sâu. Cuối cùng, Việt Nam cũng phải đối diện với rủi ro biến động mạnh hơn do dòng vốn ngoại có tính chu kỳ, dễ đảo chiều theo biến động toàn cầu, và đây chính là phép thử cho khả năng thích ứng, ổn định vĩ mô và bản lĩnh của thị trường trong giai đoạn hội nhập sâu hơn.

PV: Theo ông, các cơ quan quản lý (Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch…) cần ưu tiên giải pháp nào để tận dụng cơ hội từ sự kiện nâng hạng? Đồng thời tiến tới mục tiêu trở thành thị trường mới nổi hạng cao?

Ông Trần Anh Tuấn: Thị trường chứng khoán Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để chuyển mình mạnh mẽ sau khi được FTSE nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp. Để tận dụng thời cơ này, Bộ Tài chính đóng vai trò định hướng chính sách, tiếp tục mở rộng quy mô thị trường thông qua cổ phần hóa gắn với niêm yết và thu hút thêm doanh nghiệp tư nhân, FDI tham gia. Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần nâng cao chất lượng thị trường bằng việc tăng cường minh bạch thông tin, đẩy mạnh áp dụng chuẩn mực kế toán IFRS và khuyến khích doanh nghiệp cải thiện quản trị. Ở góc độ hạ tầng, các Sở Giao dịch chứng khoán cần đẩy nhanh việc hoàn thiện hệ thống KRX để triển khai các sản phẩm mới như T+0, đối tác bù trừ trung tâm và phái sinh, tạo động lực tăng thanh khoản. Cùng với đó, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam cũng cần nâng cấp hệ thống thanh toán, kết nối quốc tế, giúp dòng vốn luân chuyển thuận lợi hơn. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan này hứa hẹn mang lại bước tiến vững chắc hướng tới nhóm thị trường mới nổi hạng cao.

PV: Xin cảm ơn ông!

Mạnh Tưởng ( thực hiện)