Nâng cao thu nhập nhờ cây dược liệu ở Cao Bằng

Từ lâu, Cao Bằng đã được biết đến là kho tàng của nhiều loại dược liệu quý hiếm như giảo cổ lam, hà thủ ô, sa nhân, kim ngân hoa, đương quy, và nhiều loài cây thuốc dân gian khác.

Điểm tựa cho nông dân làm dược liệu

Tuy nhiên, việc khai thác tự phát, thiếu quy hoạch và kỹ thuật canh tác lạc hậu đã làm giảm giá trị của nguồn tài nguyên này, đồng thời không mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân. Nhận thấy hạn chế đó, tỉnh Cao Bằng đã xác định cây dược liệu là một trong những cây trồng chủ lực, nằm trong định hướng phát triển nông nghiệp hàng hóa, gắn với chuỗi giá trị.

Sự ra đời và phát triển của các HTX trong lĩnh vực dược liệu chính là yếu tố then chốt làm nên sự khác biệt. Nếu như trước đây, người nông dân đơn lẻ thường gặp khó khăn trong việc tìm kiếm đầu ra ổn định, tiếp cận vốn và kỹ thuật thì nay, với mô hình HTX, những rào cản này dần được tháo gỡ.

Các HTX dược liệu ở Cao Bằng thường hoạt động theo một quy trình khép kín, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho thành viên.

Trong đó, các HTX chủ động liên kết với các doanh nghiệp lớn, các nhà máy chế biến dược liệu, hoặc các công ty dược phẩm để ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm đầu ra cho bà con. Việc này giúp nông dân yên tâm sản xuất mà không lo lắng về thị trường tiêu thụ hay bị ép giá. Giá cả được thống nhất từ đầu vụ, đảm bảo lợi nhuận ổn định cho người trồng.

Người dân tham gia HTX sẽ giải quyết được nhiều khó khăn khi sản xuất dược liệu.

Trồng cây dược liệu không chỉ đơn thuần là gieo hạt và thu hoạch, mà đòi hỏi kỹ thuật canh tác chuyên sâu để đảm bảo hàm lượng hoạt chất, chất lượng dược liệu. Các HTX thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, mời các chuyên gia nông nghiệp, dược liệu về hướng dẫn bà con từ khâu chọn giống, làm đất, gieo trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh bằng phương pháp hữu cơ (hoặc đạt chuẩn GACP-WHO – Thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới), đến thu hoạch và sơ chế đúng cách. Điều này giúp sản phẩm đạt chuẩn chất lượng, tăng giá trị kinh tế.

Đặc biệt, đối với nhiều hộ nghèo, vốn đầu tư ban đầu luôn là một trở ngại lớn. Nhưng HTX đóng vai trò trung gian, đứng ra tín chấp để bà con tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ ngân hàng, hoặc cung cấp giống, phân bón, vật tư nông nghiệp chất lượng cao theo hình thức trả chậm. Điều này giúp giảm gánh nặng tài chính, tạo điều kiện cho mọi hộ gia đình, kể cả hộ khó khăn nhất, có thể tham gia vào chuỗi sản xuất dược liệu.

Các HTX không chỉ dừng lại ở việc bán nguyên liệu thô mà còn hướng tới sơ chế, chế biến sâu, tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn như trà túi lọc, cao dược liệu, tinh dầu... Việc này giúp xây dựng thương hiệu cho dược liệu Cao Bằng, nâng cao vị thế của sản phẩm trên thị trường và mang lại lợi nhuận cao hơn cho các thành viên.

Giảm nghèo từ vườn dược liệu

Tại nhiều xã vùng sâu, vùng xa của Cao Bằng, nơi tỷ lệ hộ nghèo trước đây còn cao, cuộc sống người dân bấp bênh phụ thuộc vào cây lúa, cây ngô, nay những “vườn” dược liệu xanh tốt đã mang đến một diện mạo mới.

Chị Nông Thị Lan, một thành viên của HTX Dược liệu Đông Bắc chia sẻ, trước đây, nhà chị thuộc diện hộ nghèo, quanh năm lo cái ăn. Từ khi tham gia HTX, được hỗ trợ giống dược liệu, hướng dẫn kỹ thuật trồng, và được bao tiêu sản phẩm, thu nhập của gia đình đã tăng lên đáng kể. “Năm ngoái, tôi thu được hơn 60 triệu đồng từ 3 sào dược liệu. Số tiền đó đủ nuôi con ăn học, sửa sang lại nhà cửa. Cuộc sống giờ ổn định hơn rất nhiều”, chị Lan cho biết.

Dược liệu cho giá trị kinh tế cao.

Tương tự, ở Trùng Khánh, nơi có điều kiện khí hậu thuận lợi cho cây sa nhân, nhiều hộ dân đã cùng nhau thành lập các tổ hợp tác. Nhờ sự hướng dẫn kỹ thuật của cán bộ khuyến nông và liên kết với các doanh nghiệp thu mua, cây sa nhân đã thực sự trở thành "cây thoát nghèo". Lá sa nhân sau khi thu hoạch được sơ chế cẩn thận, hạt sa nhân được bán với giá ổn định, mang lại thu nhập đều đặn cho người dân.

Không chỉ riêng giảo cổ lam hay sa nhân, nhiều loại dược liệu khác như đương quy, đẳng sâm, hoàng tinh... cũng đang được quy hoạch vùng trồng, áp dụng mô hình HTX, góp phần tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng nghìn lao động địa phương, đặc biệt là phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số.

Còn tại HTX Dược liệu Hà Quảng, các thành viên HTX đã tận dụng lợi thế tự nhiên của địa phương để phát triển cây dược liệu. HTX đã triển khai các mô hình trồng sâm Ngọc Linh, cây đinh lăng, và các loại thảo dược khác, giúp tăng thu nhập cho nông dân và tạo công ăn việc làm cho hàng trăm hộ dân địa phương.

Khẳng định vị thế

Cao Bằng là tỉnh có tiềm năng rất lớn về cây dược liệu với sự đa dạng về chủng loại và điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi cho nhiều loài quý hiếm. Theo đánh giá của Viện Dược liệu, Cao Bằng có hơn 600 loài cây thuốc được sử dụng ở các mức độ khác nhau.

Đặc biệt, với sự quan tâm của địa phương, Liên minh HTX tỉnh, Cao Bằng đã thu hút được các doanh nghiệp về liên kết với người dân, HTX để phát triển chuỗi giá trị dược liệu. Như tại Nguyên Bình, Công ty Cổ phần Dược liệu Nguyên Bình và Công ty CP dược liệu Cao Bằng Xanh đang thử nghiệm và liên kết mở rộng diện tích trồng các loại cây dược liệu có giá trị kinh tế cao như đương quy, bạch truật, hà thủ ô, sâm đỏ, bảy lá một hoa… với mục tiêu để giúp người dân, thành viên HTX nâng cao kinh tế, có việc làm ổn định.

Có thể thấy, sự phát triển của các tổ hợp tác, HTX dược liệu giúp Cao Bằng đang từng bước khẳng định vị thế của mình trên bản đồ dược liệu Việt Nam. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc giảm tỷ lệ hộ nghèo, mà còn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp dược liệu chất lượng cao, bền vững, tạo ra những sản phẩm mang thương hiệu Cao Bằng vươn ra thị trường quốc tế.

Theo đánh giá của ngành chức năng, dược liệu không chỉ là một cây trồng mang lại giá trị kinh tế mà còn là biểu tượng của sự chuyển mình, của hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn cho người dân Cao Bằng, nơi tiềm năng thiên nhiên được đánh thức và giá trị con người được phát huy tối đa thông qua sức mạnh của mô hình HTX.

Trí Chiến