Nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn bức xạ - Thực tế ở Lâm Đồng

Tập huấn về ứng phó sự cố hạt nhân tại cơ sở

Bức xạ - Nhận diện lợi ích và nguy cơ

Trong bối cảnh khoa học – công nghệ phát triển mạnh mẽ, bức xạ và năng lượng nguyên tử ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong y tế, công nghiệp, nông nghiệp và nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, đi cùng với lợi ích là những nguy cơ tiềm ẩn nếu việc quản lý, sử dụng và ứng phó sự cố không được thực hiện đúng quy định.

Bức xạ là quá trình truyền năng lượng dưới dạng sóng điện từ hoặc các hạt vật chất xuyên qua không gian hoặc vật chất. Đây là một hiện tượng vật lý cơ bản, xảy ra rộng rãi trong tự nhiên và được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực công nghệ hiện đại.

Bức xạ có thể xảy ra trong môi trường chân không, không cần có vật chất trung gian, phân biệt với các hình thức truyền nhiệt như dẫn nhiệt hoặc đối lưu.

Trong đời sống hằng ngày, con người vẫn thường xuyên tiếp xúc với bức xạ tự nhiên như ánh sáng mặt trời, tia vũ trụ hay bức xạ từ lòng đất. Bên cạnh đó, bức xạ nhân tạo được tạo ra từ các thiết bị, nguồn phóng xạ phục vụ cho mục đích y tế, công nghiệp, nghiên cứu và kiểm định kỹ thuật.

Bệnh nhân được xạ trị điều trị ung thư tại Bệnh viện Đa khoa Lâm Đồng

Ở góc độ tích cực, bức xạ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trong y tế, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như X-quang, CT, xạ hình hay xạ trị đã góp phần quan trọng trong việc phát hiện và điều trị bệnh, đặc biệt là bệnh ung thư.

Trong công nghiệp, bức xạ được sử dụng để kiểm tra chất lượng vật liệu, đo độ dày, mật độ sản phẩm, nâng cao độ chính xác và an toàn trong sản xuất. Trong nông nghiệp và khoa học, công nghệ bức xạ hỗ trợ chọn tạo giống, bảo quản nông sản và nghiên cứu môi trường.

Tuy nhiên, nếu tiếp xúc với bức xạ ở mức độ vượt ngưỡng cho phép hoặc trong điều kiện không được kiểm soát, con người có thể đối mặt với nhiều tác hại nghiêm trọng như tổn thương tế bào, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài, thậm chí gây nguy hiểm đến tính mạng.

Chính vì vậy, việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn bức xạ, đồng thời nâng cao hiểu biết của cộng đồng về lĩnh vực này là yêu cầu mang tính bắt buộc.

Sơ kết hoạt động ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân

Tuyên truyền đa phương tiện

Nhận thức rõ vai trò của công tác tuyên truyền về an toàn bức xạ, tỉnh Lâm Đồng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm phổ biến kiến thức, quy định pháp luật và kỹ năng ứng phó sự cố bức xạ hạt nhân đến các cấp, ngành và người dân.

Thông tin trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử được thường xuyên cập nhật, phổ biến kịp thời cho lãnh đạo các cấp, thành viên Ban Chỉ huy và Tổ giúp việc thông qua các cuộc họp chuyên đề, bảo đảm sự thống nhất trong chỉ đạo và điều hành.

Qua đó, giúp đội ngũ cán bộ, công chức nắm vững quy định, nâng cao trách nhiệm trong quản lý nhà nước về an toàn bức xạ và hạt nhân.

Diễn tập ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân

Với các tổ chức, cá nhân tiến hành công việc bức xạ, công tác tuyên truyền được triển khai đa dạng thông qua: Trang thông tin điện tử của Sở Khoa học và Công nghệ - cơ quan thường trực Ban Chỉ huy ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân; các văn bản thông báo, hướng dẫn khi thực hiện thủ tục cấp phép, vận chuyển nguồn phóng xạ; các đợt thanh, kiểm tra chuyên ngành và các phương tiện thông tin đại chúng.

Cách làm này vừa bảo đảm tính pháp lý, vừa giúp các đơn vị sử dụng nguồn bức xạ hiểu rõ nghĩa vụ, trách nhiệm và quy trình an toàn cần tuân thủ.

Tặng hoa cho các tập thể, cá nhân tham gia diễn tập ứng phó sự cố trong vận chuyển nguồn phóng xạ hở và cháy nổ tại Viện Nghiên cứu hạt nhân

Nhằm đưa kiến thức an toàn bức xạ đến gần hơn với cộng đồng, Sở Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với Báo và Phát thanh, Truyền hình Lâm Đồng xây dựng và phát sóng 5 phóng sự, 20 tin, bài tuyên truyền với nội dung phong phú, dễ tiếp cận.

Các chuyên đề tập trung làm rõ hoạt động quản lý nhà nước về an toàn bức xạ hạt nhân trên địa bàn tỉnh; những điểm mới của Nghị định số 142/2020/NĐ-CP của Chính phủ; công tác kiểm kê nguồn phóng xạ, thanh tra, kiểm tra; tập huấn và diễn tập ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân.

Song song đó, 4.000 tờ rơi hướng dẫn quy trình ứng phó sự cố bức xạ đã được thiết kế, in ấn và phân phát đến các tổ chức, đơn vị có thiết bị bức xạ, nguồn phóng xạ và các hộ dân sinh sống gần cơ sở.

Việc phối hợp chặt chẽ với Phòng Kinh tế và Hạ tầng các xã, phường trong khâu phân phát tài liệu đã giúp thông tin đến đúng đối tượng, phát huy hiệu quả tuyên truyền ở cơ sở.

Đặc biệt, công tác thông tin về các cuộc diễn tập ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân trong các năm 2022, 2023 được triển khai bài bản trước, trong và sau sự kiện. Qua đó, tạo sự lan tỏa trong xã hội, đồng thời giúp người dân hiểu rõ hơn về vai trò, ý nghĩa của việc chủ động phòng ngừa và sẵn sàng ứng phó.

Khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân

Thực tiễn cho thấy, an toàn bức xạ không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước mà cần sự phối hợp chặt chẽ của các sở, ban, ngành, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và toàn thể cộng đồng.

Mỗi tổ chức, cá nhân sử dụng nguồn bức xạ phải tuân thủ nghiêm quy định pháp luật. Mỗi người dân cần chủ động tìm hiểu kiến thức cơ bản, bình tĩnh và hợp tác với cơ quan chức năng khi có tình huống phát sinh.

Trong thời gian tới, việc tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền; tăng cường tập huấn, diễn tập thực tế; phát huy vai trò của báo chí và truyền thông cơ sở sẽ là giải pháp then chốt để nâng cao hơn nữa nhận thức cộng đồng về an toàn bức xạ hạt nhân.

Sự đồng hành, chia sẻ trách nhiệm giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân chính là nền tảng vững chắc để Lâm Đồng phát triển khoa học - công nghệ an toàn, hiệu quả và bền vững.

Nguyễn Luân