Nâng cao chất lượng dân số: từ nhận thức đến hành động

Tư vấn sức khỏe trước khi kết hôn tại TTYT quận Bắc Từ Liêm. Ảnh: X.L

Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân – yếu tố nền tảng nâng cao chất lượng dân số

TS.BS Vũ Duy Hưng - Chi Cục trưởng Chi cục Dân số Hà Nội nhấn mạnh: “Chất lượng dân số phản ánh thể chất, trí tuệ và tinh thần của toàn bộ dân số, là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của xã hội.” Trong đó, công tác tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn được xác định là một trong những yếu tố then chốt.

Công tác tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn nhằm phát hiện, phòng ngừa những nguy cơ sức khỏe sinh sản, bảo vệ thai nhi và hạn chế tối đa các bệnh, tật bẩm sinh. Đây không chỉ là một giải pháp y tế mà còn là một trách nhiệm xã hội, góp phần đảm bảo sức khỏe cộng đồng và tương lai giống nòi. Nhận thức được tầm quan trọng này, Chi cục Dân số đã tích cực tham mưu Thành ủy và UBND Hà Nội đã ban hành hàng loạt văn bản chỉ đạo cụ thể. Đặc biệt, Kế hoạch số 94/KH-UBND (2017) và Quyết định số 3370/QĐ-UBND (2022) đặt mục tiêu đến năm 2030, tỷ lệ nam nữ thanh niên được tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn đạt ít nhất 95%.

Nhờ sự quyết liệt trong chỉ đạo và triển khai, tỷ lệ thanh niên Hà Nội tham gia tư vấn, khám sức khỏe trước kết hôn tăng đều qua các năm. Từ mức 31,9% năm 2022, đến giữa năm 2024, con số này đã đạt 63%. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức như sự thiếu kết nối giữa người dân với cơ sở y tế, hay sự chưa đồng bộ trong công tác tuyên truyền và tổ chức khám.

Thí điểm mô hình tại quận Bắc Từ Liêm

Để khắc phục những hạn chế, Sở Y tế Hà Nội đã triển khai mô hình điểm tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn tại quận Bắc Từ Liêm từ tháng 4/2024. Đây là một quận đang đô thị hóa nhanh, có dân số biến động lớn, tập trung nhiều người trẻ trong độ tuổi lao động và sinh sản.

Nội dung của mô hình là thực hiện tư vấn, khám sức khỏe cho thanh niên nam nữ trước khi kết hôn nhằm phát hiện, phòng ngừa và hướng dẫn điều trị các bệnh lý có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe trước khi kết hôn, mang thai, sinh đẻ, nuôi con bằng sữa mẹ, các nguy cơ sinh con bị bệnh, tật bẩm sinh, góp phần đảm bảo hôn nhân bền vững và nâng cao chất lượng giống nòi, để có những đứa trẻ sinh ra khỏe mạnh, tạo nguồn nhân lực chất lượng cho tương lai.

Trung tâm Y tế (TTYT) quận Bắc Từ Liêm – đơn vị chủ lực thực hiện mô hình, đã xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức các phòng tư vấn chuyên biệt, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia. Bác sĩ Nguyễn Văn Tý, Giám đốc TTYT quận, chia sẻ: “Chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành và tổ chức chính trị - xã hội để nâng cao nhận thức cộng đồng. Đến nay, chúng tôi đã tổ chức 50 buổi truyền thông với sự tham gia của gần 3.000 người”.

Công tác tư vấn và khám được thực hiện trên tinh thần tự nguyện, đảm bảo bí mật thông tin cá nhân và tuân thủ quy định y tế. Tính đến tháng 10/2024, phòng tư vấn đã tư vấn trực tiếp cho 64 người và qua điện thoại cho 156 cuộc. Tuy nhiên, TTYT cũng đối mặt với khó khăn về cơ sở hạ tầng khi phòng khám và phòng tư vấn chưa liền kề, gây bất tiện cho người dân.

Sự đồng thuận từ cộng đồng và chính quyền

Công tác dân số không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế mà còn cần sự vào cuộc của toàn xã hội. Tại phường Tây Tựu, nơi có tỷ lệ cặp đôi nam nữ tư vấn khám sức khỏe trước kết hôn đạt 92% (46/50), tuy nhiên tỷ lệ cặp đôi đã đi khám sau khi được tư vấn mới chỉ đạt 52 % (26/50), ông Đoàn Mạnh Hùng - Phó Chủ tịch, Trưởng ban Chỉ đạo Công tác Dân số và Phát triển phường khẳng định: “Với vai trò là trưởng ban Dân số và Phát triển cấp phường, tôi rất tâm đắc và có trách nhiệm chỉ đạo các Hội, ban, ngành và đặc biệt là đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, bộ phận tư pháp và các trường đóng trên địa bàn Phường phối hợp tuyên truyền, vận động dưới nhiều hình thức cho các đối tượng chuẩn bị kết hôn và phụ huynh của họ để đạt được mục tiêu tỷ lệ cặp đôi nam nữ tư vấn khám sức khỏe trước kết hôn là 74%”.

Đoàn Thanh niên quận Bắc Từ Liêm cũng tích cực tham gia, tạo nên sức lan tỏa lớn. Bí thư Nguyễn Đức Ngọc chia sẻ: “Chúng tôi vô cùng ủng hộ và sẽ tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan như TTYT quận, các chi đoàn phường,các trường CĐ, ĐH, các cơ quan, xí nghiệp đóng trên địa bàn để đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động dưới nhiều hình thức như: Thành lập các câu lạc bộ Tiền hôn nhân, các trang Facebook tiền hôn nhân riêng của từng phường, gặp gỡ tư vấn trực tiếp các cặp đôi chuẩn bị kết hôn”.

Với những kết quả đạt được, mô hình điểm tại Bắc Từ Liêm được kỳ vọng sẽ nhân rộng trên toàn thành phố trong những năm tới.

Duy Linh