Năm học 2025-2026 và dấu ấn 80 năm ngành Giáo dục: 'Giáo dục đứng trước thời cơ bứt phá chưa từng có'

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn. Ảnh: MOET

Đây không chỉ là thời điểm để tri ân lịch sử, mà còn là bước ngoặt để nhìn về tương lai khi hàng loạt chính sách lớn được triển khai như Nghị quyết 71-NQ/TƯ về đột phá phát triển giáo dục, Luật Nhà giáo, chương trình xây dựng trường vùng biên…

Nhân dịp khai giảng, phóng viên Báo Hànôịmới đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn về những định hướng lớn của ngành.

Năm học của sứ mệnh lịch sử và bước ngoặt đổi mới

- Thưa Bộ trưởng, lễ khai giảng năm học 2025-2026 được tổ chức trong một bối cảnh rất đặc biệt. Xin ông chia sẻ những ý nghĩa sâu sắc của sự kiện này?

- Lễ khai giảng năm nay diễn ra trong một bối cảnh đặc biệt: Cả nước kỷ niệm 80 năm Quốc khánh; tiến hành công cuộc “sắp xếp lại giang sơn” lịch sử; tổ chức Đại hội Đảng các cấp… Với ngành Giáo dục, năm học mới cũng là dịp kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Giáo dục, đồng thời là 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục.

Không chỉ là thời khắc nhìn lại hành trình giáo dục góp phần phát triển đất nước, lễ khai giảng năm nay còn là dịp để chúng ta ý thức rõ hơn về sứ mệnh, trọng trách của giáo dục trong việc kiến tạo con người, dựng xây và phát triển đất nước trong kỷ nguyên hội nhập.

Ý nghĩa của lễ khai giảng càng thêm sâu sắc khi 52.000 cơ sở giáo dục trên cả nước cùng kết nối trực tuyến kết hợp truyền hình trực tiếp, với sự hiện diện của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, để lan tỏa niềm tin, khí thế, và quyết tâm đưa nền giáo dục Việt Nam vươn tới những tầm cao mới.

- Trong bối cảnh nhiều sự kiện trọng đại và đổi mới quan trọng, xin Bộ trưởng cho biết đâu là những cơ hội và thách thức mà ngành Giáo dục sẽ đối mặt trong năm học 2025-2026?

- Năm học này, ngành Giáo dục đứng trước cơ hội chưa từng có. Chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay.

Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết 71-NQ/TƯ về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Đây là nền tảng chính trị quan trọng để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã được xác lập từ Nghị quyết số 29-NQ/TƯ và tiếp tục được nhấn mạnh tại Kết luận số 91-KL/TƯ.

Cùng với đó, một chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển giáo dục và đào tạo đang được xây dựng; bốn đạo luật quan trọng về giáo dục (Luật Nhà giáo, Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi) đã và dự kiến được ban hành trong năm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc để vận hành một nền giáo dục hiện đại, đồng bộ và hiệu quả.

Việc chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giáo dục STEM cũng đang mở ra cơ hội để giáo dục bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng và đổi mới toàn diện.

Bên cạnh cơ hội, ngành Giáo dục cũng đối mặt với nhiều thách thức. Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt ở cấp xã, đặt ra yêu cầu cao về quản trị sự thay đổi trong tổ chức, nhân sự và bộ máy.

Vấn đề công bằng giáo dục; dạy thêm - học thêm; tuyển dụng, luân chuyển giáo viên; phổ cập thực chất cũng là những thách thức mà ngành phải giải quyết quyết liệt…

- Nghị quyết số 71-NQ/TƯ của Bộ Chính trị được xem là một dấu mốc chiến lược trong sự phát triển của giáo dục nước ta. Bộ trưởng đánh giá như thế nào về ý nghĩa và tầm quan trọng của nghị quyết này đối với ngành Giáo dục?

- Nghị quyết được ban hành đúng vào dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, 80 năm truyền thống ngành Giáo dục và cũng là 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo). Nghị quyết tiếp tục thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng đối với giáo dục và đào tạo; khẳng định giáo dục luôn là một thành tố gắn liền và quyết định sự phát triển của đất nước; cho thấy sự nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc.

Nghị quyết cũng thể hiện tầm nhìn và chiến lược mới của Đảng cho hệ thống giáo dục trong tương lai, khi mà bối cảnh thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, toàn diện, đặc biệt công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, Nghị quyết đã xác định những mục tiêu lớn cùng nhiều nhiệm vụ, giải pháp có tính chất đột phá mạnh mẽ nhằm đổi mới, nâng tầm giáo dục Việt Nam.

Với ngành Giáo dục, đây là cơ hội lớn để bứt phá, khẳng định vị trí quyết định của giáo dục đối với phát triển đất nước. Ý thức được điều này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết và sẽ cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động của Bộ để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm học.

Thực thi chính sách - Tạo chuyển biến thực chất, toàn diện

- Luật Nhà giáo lần đầu tiên được ban hành và chính thức có hiệu lực từ năm học này. Xin Bộ trưởng chia sẻ những bước chuẩn bị để sớm đưa luật vào cuộc sống, nhất là trong tuyển dụng, đãi ngộ đội ngũ?

- Ngay sau khi Quốc hội thông qua Luật Nhà giáo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chủ động xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành. Trong đó, đối với việc tuyển dụng nhà giáo, Bộ đang xây dựng Thông tư với định hướng giao sở giáo dục và đào tạo chủ trì thực hiện, hoặc tham mưu UBND cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền phù hợp với thực tiễn của địa phương.

Cách tiếp cận trên bảo đảm thực hiện chủ trương giảm đầu mối trung gian, đồng bộ về chất lượng tuyển dụng, tiết kiệm chi phí, tăng cơ hội cho người tham gia tuyển dụng; đồng thời, góp phần khắc phục tình trạng thừa, thiếu cục bộ giáo viên cũng như bảo đảm cơ cấu đội ngũ theo cấp học, môn học, hoạt động giáo dục.

Chúng tôi cũng đang xây dựng Nghị định hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật, trong đó có nội dung, hình thức tuyển dụng. Dự kiến, việc tuyển dụng sẽ gồm 2 vòng thi, nhưng vòng 2 về chuyên môn, nghiệp vụ sẽ được thiết kế riêng biệt, sát thực tế giảng dạy nhằm đánh giá đúng năng lực sư phạm, kỹ năng nghề nghiệp của ứng viên.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đang hoàn thiện quy định chi tiết về tiền lương, phụ cấp và các chính sách thu hút, hỗ trợ nhà giáo. Theo đó, tiền lương cơ bản của tất cả nhà giáo đều tăng, ít nhất khoảng 2 triệu đồng, nhiều nhất có thể lên tới 5-7 triệu đồng/người/tháng, chưa kể phụ cấp.

- Mô hình chính quyền hai cấp, đặc biệt ở cấp xã đang tạo ra những thách thức không nhỏ trong quản lý giáo dục. Bộ trưởng có thể cho biết Bộ đã và sẽ làm gì để hỗ trợ các địa phương ?

- Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Về thể chế, đã xây dựng và ban hành 2 nghị định và 6 thông tư quy định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục.

Về hướng dẫn nghiệp vụ, Bộ đã ban hành các công văn về tuyển sinh đầu cấp không theo địa giới hành chính; tổ chức dạy học 2 buổi/ngày; triển khai chương trình, sách giáo khoa trong bối cảnh thay đổi địa giới hành chính… Đồng thời, tổ chức tọa đàm, thiết lập đường dây nóng để tiếp nhận và tháo gỡ khó khăn từ các địa phương.

Về nhân lực, Bộ đã biên soạn tài liệu, tổ chức tập huấn, phát hành sổ tay hỗ trợ cán bộ quản lý giáo dục cấp xã và sở giáo dục và đào tạo. Ngoài ra, đã có 6 đoàn kiểm tra tới 15 tỉnh, thành phố về vấn đề này. Tới đây, Bộ sẽ tiếp tục rà soát pháp luật, hướng dẫn chuyên môn, hoàn thiện dữ liệu ngành và đồng hành cùng các địa phương.

- Dạy thêm, học thêm và dạy học 2 buổi/ngày vẫn là những chủ đề thu hút sự quan tâm. Những giải pháp và định hướng nào sẽ được Bộ tập trung triển khai trong năm học mới?

- Năm học 2025-2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục chỉ đạo các địa phương ban hành quy định quản lý dạy thêm, học thêm, đồng thời yêu cầu các cơ sở giáo dục thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông.

Đối với dạy học 2 buổi/ngày, thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng, Bộ đã chỉ đạo các trường xây dựng kế hoạch cụ thể, huy động nguồn lực hợp lý, phân công giáo viên phù hợp, chú trọng bồi dưỡng học sinh giỏi, hỗ trợ học sinh yếu. Kinh phí cho buổi học thứ hai chủ yếu do ngân sách nhà nước bảo đảm; xã hội hóa theo quy định hiện hành.

- Một trong những chủ trương lớn được đặc biệt quan tâm trong năm học này là việc xây dựng trường học tại các xã biên giới đất liền - nơi còn nhiều khó khăn về điều kiện học tập. Xin Bộ trưởng chia sẻ cụ thể hơn về kế hoạch triển khai nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược và nhân văn sâu sắc này?

- Thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư, Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khẩn trương triển khai nhiệm vụ này. Chúng tôi đã đề nghị các địa phương chuẩn bị mặt bằng, quỹ đất, chọn vị trí phù hợp; xác định tiêu chuẩn kỹ thuật và quy mô theo mức độ 2 - mức cao nhất.

Trước mắt, sẽ lựa chọn 100 trường để triển khai ngay trong năm 2025, phấn đấu hoàn thành trước ngày 30-6-2026. Mỗi trường diện tích trung bình 5-10 ha, quy mô khoảng 30 lớp, tương đương 1.000 học sinh; được xây dựng đồng bộ, hiện đại, đầy đủ hạ tầng.

Bộ cũng sẽ thành lập tổ công tác liên ngành, phối hợp với Bộ Xây dựng ban hành mẫu thiết kế trước 15-9; phối hợp với Bộ Tài chính giám sát tiến độ. Bộ cũng dự kiến phối hợp với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các địa phương phát động chiến dịch xây dựng trường học cho các xã biên giới ngay trong tháng 10 tới.

- Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Thống Nhất