Năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt đối với khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo

Ngày 4/12, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức Hội thảo Phổ biến các văn bản tới các Hội thành viên, Liên hiệp Hội địa phương và Tổ chức khoa học và công nghệ. Đây là hoạt động thường niên của VUSTA nhằm cập nhật thông tin, hướng dẫn nghiệp vụ cho các đơn vị trong cùng hệ thống.

Toàn cảnh buổi hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Quang Thao nhấn mạnh, năm 2025 đánh dấu giai đoạn có ý nghĩa đặc biệt đối với khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN, ĐMST và CĐS) của đất nước. Chỉ trong thời gian ngắn sau khi hợp nhất Bộ Khoa học và Công nghệ với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ đã trình Quốc hội thông qua 5 đạo luật mới mang tính nền tảng. Các luật này gồm: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025; Luật Công nghiệp Công nghệ số; Luật sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật sửa đổi Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; và Luật sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử. Đây là hệ thống pháp lý hiện đại, thống nhất, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy KHCN, ĐMST và CĐS trở thành động lực tăng trưởng mới.

Phó Chủ tịch VUSTA Phạm Quang Thao phát biểu khai mạc hội thảo.

Hội thảo lần này tập trung giới thiệu những điểm mới của các đạo luật, nghị định hướng dẫn thi hành; phổ biến Nghị định 262/2025/NĐ-CP về thông tin, thống kê, đánh giá, chuyển đổi số trong lĩnh vực KHCN&ĐMST; cập nhật định hướng các văn bản liên quan đến quản lý viện trợ nước ngoài; hướng dẫn công tác thi đua khen thưởng; trình bày dự thảo tiêu chí xếp loại hội ngành và tổ chức KH&CN; đồng thời hội thảo cũng dành thời gian để các đại biểu tham dự trao đổi, thảo luận…

Theo Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học và Hợp tác quốc tế VUSTA Lê Công Lương, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) năm 2025 chính thức được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2025, đánh dấu bước ngoặt lớn trong đổi mới tư duy quản lý và phát triển hệ sinh thái khoa học & công nghệ của Việt Nam. Với 7 chương, 73 điều, Luật 2025 không chỉ rút gọn so với Luật 2013 mà còn thể hiện sự chuyển dịch mạnh mẽ từ mô hình quản lý hành chính sang tư duy kiến tạo, trao quyền và thúc đẩy sáng tạo.

Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học và Hợp tác quốc tế VUSTA Lê Công Lương chia sẻ tại hội thảo.

Lần đầu tiên, “đổi mới sáng tạo” được đưa vào Luật và đặt ngang hàng với khoa học công nghệ, phản ánh vai trò ngày càng lớn của sáng tạo trong tăng trưởng kinh tế. Luật thiết kế lại cấu trúc nội dung theo hướng tích hợp công nghệ số, phát triển doanh nghiệp KH&CN, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, bảo vệ sở hữu trí tuệ và tăng cường hợp tác quốc tế.

Một trong những thay đổi quan trọng là chuyển từ quản lý đầu vào sang quản lý theo kết quả, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu; đồng thời xác lập định hướng làm chủ các công nghệ chiến lược thay vì chỉ mua, sử dụng như trước đây. Nhà nước tập trung đầu tư cho các nhiệm vụ trọng điểm, ưu tiên hạ tầng nghiên cứu, nguồn nhân lực chất lượng cao và cơ chế tài chính linh hoạt.

Doanh nghiệp được xác định là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Luật cho phép doanh nghiệp tự chủ sở hữu kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước, được miễn thuế thu nhập từ hoạt động ĐMST, khấu trừ chi R&D và cơ chế thử nghiệm công nghệ mới nổi như AI, fintech, công nghệ sinh học. Luật cũng thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng cho hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo và mở rộng quyền tiếp cận nguồn lực cho tổ chức KH&CN ngoài công lập.

Đặc biệt, Luật 2025 lần đầu tiên quy định mức tác giả được hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận từ thương mại hóa kết quả nghiên cứu; đưa liêm chính khoa học vào điều khoản riêng; và luật hóa cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox). Với những thay đổi này, Luật KH, CN&ĐMST 2025 được đánh giá là “bệ phóng thể chế” cho giai đoạn phát triển mới của kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam…

Tại hội thảo, Phó Trưởng ban Khoa học và Hợp tác quốc tế VUSTA Trần Xuân Việt đã trình bày tóm tắt dự thảo quy định về tiêu chí, đánh giá và xếp loại tổ chức Khoa học và Công nghệ (KH&CN) trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam. Theo ông Trần Xuân Việt, Dự thảo Quy định về tiêu chí, đánh giá và xếp loại tổ chức KH&CN trực thuộc, nhằm xây dựng tiêu chí và phương pháp đánh giá khách quan, minh bạch để thúc đẩy và nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức KH&CN.

Phó Trưởng ban Khoa học và Hợp tác quốc tế VUSTA Trần Xuân Việt trình bày tại hội thảo.

Quy định áp dụng cho các đơn vị nghiên cứu, triển khai, ứng dụng trực thuộc VUSTA như viện, trung tâm, văn phòng, liên hiệp.... Việc đánh giá phải đảm bảo tính khả thi, công bằng, kết hợp giữa đánh giá định lượng và định tính. Kết quả được sử dụng làm căn cứ để xếp loại, thi đua - khen thưởng, hỗ trợ, điều chỉnh chính sách và nhân sự.

Hệ thống tiêu chí đánh giá có tổng trọng số 100 điểm. Các nhóm tiêu chí và trọng số dự kiến bao gồm: Chấp hành các quy định của Liên hiệp Hội Việt Nam pháp luật, đoàn kết nội bộ (18%); Kết quả nghiên cứu khoa học (15%); Kết quả ứng dụng kỹ thuật mới, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, tư vấn dịch vụ KH&CN (15%); Tài chính, nguồn lực, cơ sở vật chất (12%); Nhân lực (8%); Hệ thống thông tin & truyền thông, phổ biến kiến thức (7%); Hợp tác quốc tế (7%); Lan tỏa giá trị tích cực, góp ý chính sách (7%); Tham gia các hoạt động chung của Liên hiệp Hội Việt Nam (5%); Đào tạo & tập huấn nội bộ (5%).

Quá trình đánh giá bao gồm: Tự đánh giá của tổ chức (kèm theo hồ sơ minh chứng); Đánh giá của Cơ quan chủ quản (Liên hiệp Hội Việt Nam) hàng năm hoặc theo nhiệm kỳ/giai đoạn 3-5 năm; Đánh giá ngoài/Chuyên gia độc lập trong nhiệm kỳ/giai đoạn (3-5 năm). Kết quả đánh giá sẽ được xếp loại từ không hoàn thành (Yếu) đến xuất sắc. VUSTA sẽ công bố kết quả và tiếp nhận phản hồi từ đơn vị được đánh giá trước khi công bố công khai - ông Trần Xuân Việt cho biết.

Phát biểu kết luận hội thảo, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học và Hợp tác quốc tế VUSTA Lê Công Lương trân trọng cảm ơn các đại biểu, đại diện bộ, ngành Trung ương, các cơ quan của Mặt trận Tổ quốc, các nhà khoa học và chuyên gia đã tham dự hội thảo quan trọng này. Liên hiệp Hội Việt Nam hiện quy tụ một lực lượng trí thức lớn mạnh với 34 Liên hiệp Hội địa phương, 93 hội ngành toàn quốc và gần 600 tổ chức KH&CN trực thuộc. Hằng năm, đội ngũ này thực hiện nhiều nhiệm vụ tư vấn, phản biện, nghiên cứu và phổ biến kiến thức.

Do vậy, việc cập nhật đầy đủ, kịp thời các văn bản pháp luật mới có ý nghĩa then chốt để các hội thành viên cũng như các tổ chức khoa học công nghệ trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam nâng cao hiệu quả hoạt động và phải bảo đảm tuân thủ đúng quy định là thực sự cần thiết. VUSTA đề nghị các Hội thành viên và tổ chức khoa học công nghệ khẩn trương rà soát điều kiện hoạt động, hoàn thiện hồ sơ pháp lý theo quy định của Luật và Nghị định mới; đồng thời tăng cường chia sẻ thông tin, góp ý cho các Dự thảo tiêu chí đánh giá để sớm ban hành trong quý I/2026.

Gia Đạt