Mỹ yêu cầu các đối tác thương mại lớn đề xuất cam kết mới

Trụ sở Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) tại Paris, Pháp. Ảnh: Micheal Dean

Thông điệp được phát đi ngày 2/6, nhắm đến Trung Quốc, Liên minh châu Âu và nhóm nước G7, những nền kinh tế có ảnh hưởng lớn đến cán cân thương mại toàn cầu. Washington yêu cầu từng nước trình bày đề xuất cụ thể trước ngày 4/6, coi đó là điều kiện để cân nhắc bước đi tiếp theo trong chính sách thương mại. “Tổng thống Trump mong đợi những kế hoạch rõ ràng, mang tính cam kết cụ thể,” một quan chức Nhà Trắng cho biết. Qua động thái này, Mỹ thể hiện rõ mục tiêu dẫn dắt lại các nguyên tắc thương mại thay vì chỉ đối phó riêng lẻ.

Từ đầu năm 2025, thương mại quốc tế đã trở thành điểm nóng khi các nền kinh tế lớn liên tục điều chỉnh chính sách trợ giá, áp đặt kiểm soát xuất khẩu và đánh thuế đối ứng.

Riêng giữa Mỹ và Trung Quốc, căng thẳng lại bùng lên khi Tổng thống Donald Trump cáo buộc Bắc Kinh phá vỡ thỏa thuận đạt được tại Geneva trong lĩnh vực xe điện và năng lượng tái tạo. Phát biểu tại một sự kiện ở bang Ohio ngày 30/5, ông Trump nhấn mạnh: “Tình trạng quá tải sản xuất đang gây xáo trộn và kéo giá xuống ở nhiều thị trường.” Theo ông, nếu không có thay đổi rõ ràng từ các đối tác, Mỹ sẽ tiếp tục mở rộng biện pháp bảo hộ thương mại trong thời gian tới.

Cùng ngày 2/6, phía Trung Quốc đã lên tiếng phản bác. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mao Ninh khẳng định: “Trung Quốc giữ lập trường rõ ràng về thương mại công bằng và không chấp nhận bị cáo buộc không liên quan” Bắc Kinh cũng cảnh báo sẽ thực hiện các biện pháp cần thiết nếu Washington đơn phương hành động.

Phản ứng trước sức ép từ Mỹ, Liên minh châu Âu được cho là đang chuẩn bị gói phản ứng thương mại trị giá 21 tỷ euro, bao gồm thuế nhập khẩu bổ sung đối với một số mặt hàng nông sản, công nghiệp và công nghệ từ Mỹ. Một quan chức của Ủy ban châu Âu cảnh báo: “Châu Âu không muốn kích thích căng thẳng, nhưng sẵn sàng đáp trả nếu lợi ích chung bị ảnh hưởng.” Tại châu Á, Hàn Quốc và Nhật Bản cũng đang theo dõi sát diễn biến. Seoul cho biết sẽ tăng cường trao đổi kỹ thuật với Mỹ để làm rõ các yêu cầu mới. Trong khi đó, Tokyo vẫn giữ thái độ thận trọng, tránh đưa ra bình luận trực tiếp trong thời điểm nhạy cảm.

Theo giới phân tích, nhóm hàng chịu ảnh hưởng lớn nhất nếu các gói thuế mới được kích hoạt sẽ là xe điện, chất bán dẫn, pin năng lượng mặt trời và khoáng sản công nghiệp. Đây là những lĩnh vực đang giữ vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Những thay đổi trong chính sách thuế có thể kéo theo làn sóng điều chỉnh chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao và năng lượng sạch.

Không chỉ các chính phủ, giới doanh nghiệp cũng đang theo dõi sát động thái từ Washington. Nhiều hiệp hội tại Mỹ bày tỏ lo ngại rằng nếu các biện pháp thuế quan mở rộng quá nhanh, sẽ gây gián đoạn sản xuất, tăng chi phí đầu vào và làm giảm khả năng cạnh tranh của chính các doanh nghiệp Mỹ. Một số tập đoàn đã bắt đầu tìm nguồn nguyên liệu thay thế từ Ấn Độ và Nam Mỹ để hạn chế rủi ro.

Cùng lúc đó, các tổ chức kinh tế quốc tế cũng lên tiếng cảnh báo. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) nhận định rằng các cuộc đối đầu thuế quan, nếu không kiểm soát, có thể khiến kinh tế toàn cầu chững lại đáng kể. Trong khi đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) kêu gọi các bên hành xử có trách nhiệm và tận dụng cơ chế của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) thay vì đơn phương áp đặt thuế.

Nếu không nhận được phản hồi tích cực trước thời hạn, Mỹ sẽ đánh giá lại toàn bộ hệ thống thuế quan hiện hành và có thể mở rộng danh mục hàng hóa bị kiểm soát ngay trong quý III. Động thái lần này không chỉ là câu chuyện giữa Mỹ và một vài đối tác, mà phản ánh một cuộc tái cấu trúc rộng hơn. Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ gay gắt, xung đột chuỗi cung ứng và bất ổn địa chính trị, các nền kinh tế lớn buộc phải điều chỉnh cách tham gia vào thương mại toàn cầu, hướng đến sự minh bạch, công bằng và có trách nhiệm cao hơn trong thời đại mới.

Hoàng Nam