Mỹ và châu Âu vẫn giao dịch hàng tỷ USD với Nga bất chấp nhiều năm chiến tranh

Vẫn sôi động dù lệnh trừng phạt siết chặt

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thực hiện việc tăng gấp đôi thuế quan với Ấn Độ lên 50% vào thứ Tư, nhằm trừng phạt quốc gia này vì nhập khẩu dầu Nga và giúp Moscow tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine. Thế nhưng, chính Mỹ và châu Âu vẫn đang thực hiện các giao dịch thương mại trị giá hàng tỷ USD với Nga, dù con số này chỉ còn là một phần nhỏ so với trước chiến tranh.

Thương mại giữa Nga và Mỹ đã giảm khoảng 90% kể từ khi Điện Kremlin phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Tuy vậy, năm ngoái, Mỹ vẫn nhập khẩu 3 tỷ USD hàng hóa từ Nga, theo số liệu mới nhất của Cục Phân tích Kinh tế (BEA) và Cục Thống kê Dân số Mỹ.

Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) - vốn là đối tác của Mỹ trong các lệnh trừng phạt Nga - đã nhập khẩu lượng hàng hóa trị giá 41,9 tỷ USD từ Nga trong năm 2024, theo số liệu của Cơ quan thống kê châu Âu.

"Đó là con số đáng kể, nhưng điều quan trọng hơn là EU đã điều chỉnh nhanh chóng để giảm sự phụ thuộc vào Nga", bà Kimberly Donovan, Giám đốc Sáng kiến Chính sách Kinh tế tại Hội đồng Đại Tây Dương nhận định. "Họ đang tiến những bước lớn để giảm thêm lượng nhập khẩu từ Nga".

Theo Eurostat, nhập khẩu từ Nga vào EU đã giảm 86% từ quý I/2022 đến quý I/2025.

"Vẫn còn nhiều cơ hội để Mỹ và EU tăng cường thương mại với các nước như Canada và lấy nguồn hàng hóa cần thiết từ họ", bà Donovan nói thêm. "Nhưng các cuộc chiến thương mại và đàm phán thuế quan đang gây xáo trộn, làm giảm khả năng của chúng ta trong việc xây dựng chiến lược giải quyết vấn đề Nga".

Những "mắt xích" thương mại Mỹ, EU chưa thể cắt với Nga

Bất chấp các lệnh trừng phạt và nỗ lực cắt giảm phụ thuộc, Mỹ và châu Âu vẫn duy trì nhiều kênh giao thương với Nga, chủ yếu xoay quanh những mặt hàng chiến lược.

Tại Mỹ, phân bón là lĩnh vực nhập khẩu đáng chú ý nhất. Riêng trong nửa đầu năm nay, Mỹ đã mua từ Nga lượng phân bón trị giá 927 triệu USD, theo số liệu từ Cục Điều tra Dân số Mỹ. Năm ngoái, lượng phân bón nhập khẩu từ Nga vượt hơn 1 tỷ USD. Mỹ đặc biệt phụ thuộc vào Nga ở ba loại phân bón hóa học: urê, urê amoni nitrat (UAN) và kali clorua (còn gọi là potash).

Một nhân viên đứng trên tháp ở nhà máy lọc dầu Duna của Hungary, nơi dầu của Nga được vận chuyển qua đường ống dẫn dầu Hữu nghị (Druzhba), tháng 5/2022. (Ảnh: Janos Kummer/Getty Images)

Allan Pickett, Trưởng bộ phận phân tích phân bón tại S&P Global Commodity Insights nhận định: "Nga vẫn là một trong những nhà cung cấp phân bón quan trọng nhất thế giới, và tầm ảnh hưởng của nước này chưa hề suy giảm kể từ năm 2022".

"Urê có thể dễ dàng tìm nguồn thay thế từ các nước khác, nhưng với potash sẽ khiến Mỹ càng phụ thuộc nhiều hơn vào Canada - quốc gia hiện đang có một cục diện thương mại khá đặc biệt", Pickett nói thêm.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump gần đây đã nâng thuế quan đối với hàng hóa từ Canada lên tối thiểu 35% (trừ trường hợp sản phẩm tuân thủ các điều khoản của hiệp định thương mại tự do Mỹ-Mexico-Canada) làm leo thang căng thẳng thương mại với quốc gia láng giềng phía Bắc.

Ngoài phân bón, Mỹ vẫn duy trì nhập khẩu một số kim loại và nguyên liệu năng lượng then chốt từ Nga. Palladium - dù lượng nhập khẩu đã giảm mạnh kể từ năm 2021 - vẫn mang về cho Moscow 878 triệu USD trong năm 2024 và 594 triệu USD chỉ trong nửa đầu 2025, theo số liệu mới nhất. Kim loại màu trắng bạc này được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm điện tử, công nghiệp và đặc biệt là thành phần thiết yếu trong bộ chuyển đổi xúc tác của ô tô.

Không chỉ vậy, Mỹ còn nhập khẩu uranium và plutonium trị giá 755 triệu USD từ Nga trong nửa đầu năm 2025, tăng đáng kể so với mức 624 triệu USD của cả năm 2024, theo dữ liệu từ Cục Điều tra Dân số Mỹ.

Trong khi đó, châu Âu vẫn duy trì một số kênh nhập khẩu, dù quy mô đã giảm mạnh. Trước chiến tranh, Nga là nhà cung cấp dầu lớn nhất cho EU, nhưng sau khi Brussels cấm vận dầu thô và các sản phẩm tinh chế, nhập khẩu dầu từ Nga chỉ còn 1,72 tỷ USD trong quý I/2025, thấp hơn nhiều so với mức 16,4 tỷ USD cùng kỳ 2021. Những nước vẫn tiếp tục mua nhiều gồm Hungary, Slovakia, Pháp, Bỉ và Tây Ban Nha.

Khí đốt là một trường hợp khác. Dù thị phần khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga tại châu Âu đã giảm từ 22% năm 2021 xuống 19% năm 2025 nhưng giá năng lượng leo thang khiến tổng giá trị nhập khẩu khí đốt từ Moscow vẫn lên tới 5,23 tỷ USD trong quý I năm nay.

Ngoài năng lượng, một số ngành công nghiệp nặng của EU vẫn giữ liên kết với Nga. Nhập khẩu sắt thép đã giảm một nửa so với trước chiến tranh, song vẫn đạt 850 triệu USD trong quý I/2025. Lĩnh vực phân bón hầu như không biến động, với mức nhập khoảng 640 triệu USD trong cùng kỳ. Đáng chú ý, dù đã tìm cách đa dạng hóa nguồn nickel từ Mỹ, Na Uy, Anh và Canada, châu Âu vẫn chi gần 300 triệu USD để mua kim loại này từ Nga trong quý I/2025.

Hàng trăm công ty phương Tây vẫn ở lại Nga

Một tàu chở khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga đang dỡ khí tại cảng Bilbao, Tây Ban Nha, ngày 10/3/2022. (Ảnh: Vincent West/Reuters)

Ngoài giao dịch hàng hóa, nhiều công ty phương Tây vẫn duy trì hoạt động tại Nga. Một số tập đoàn Mỹ trong Top 100 tiếp tục ở lại, theo thống kê của Đại học Yale và Viện Kinh tế học Kyiv. Nhiều doanh nghiệp châu Âu, gồm bán lẻ, phần mềm và hàng tiêu dùng, cũng chưa rút đi.

Doanh thu thuế mà họ mang lại cho Điện Kremlin không lớn, nhưng các nhà phân tích cho rằng sự hiện diện này giúp đời sống dân Nga vẫn giữ được phần nào bình thường.

Ấn Độ và Trung Quốc tăng nhập khẩu năng lượng Nga

Ngược lại với Mỹ và EU, Ấn Độ nhập tới 67 tỷ USD hàng hóa từ Nga trong năm 2024, trong đó 53 tỷ USD là dầu thô. Trước chiến tranh (2021), con số này chỉ là 8,7 tỷ USD. Nay dầu Nga chiếm 36% thị trường Ấn Độ, vượt qua mọi nguồn cung khác.

Trung Quốc cũng tăng mạnh nhập khẩu dầu Nga sau 2022, khi giá dầu Nga giảm do phương Tây cắt mua. Hiện, Nga chiếm 13,5% nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc. Năm 2024, Trung Quốc nhập 130 tỷ USD hàng hóa Nga, trong đó 62,6 tỷ USD là dầu mỏ và dầu thô.

LÊ ANH (Theo CNN, Reuters)