Mỹ – Trung Quốc nỗ lực xoa dịu căng thẳng thương mại

Mỹ - Trung Quốc nối lại các nỗ lực đàm phán

Hồi đầu tuần này, giới chức Mỹ và Trung Quốc đã gặp nhau tại London, Anh để khởi động vòng đàm phán thương mại mới. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer là những đại diện của Mỹ trong cuộc đàm phán với phái đoàn do Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong đứng đầu.

Vòng đàm phán mới diễn ra chỉ ít ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có cuộc điện đàm hôm 5-6. Sự kiện được thế giới chờ đợi từ lâu này đã góp phần khởi động lại các cuộc đàm phán thương mại vốn bị đình trệ giữa hai quốc gia.

“Cuộc trò chuyện gần như hoàn toàn tập trung vào thương mại. Không có gì được thảo luận liên quan đến Nga - Ukraine hay Iran”, Tổng thống Donald Trump nói. Ông cho biết hai nhà lãnh đạo đã gửi lời mời thăm cấp nguyên thủ cho nhau và cả hai đều đã nhận lời, nhưng chưa rõ ai sẽ là người đi thăm trước.

Những diễn biến mới nhất đã góp phần xoa dịu những lo ngại về tình trạng căng thẳng thương mại leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Áp lực từ sự đứt gãy thương mại

Sau quãng thời gian căng thẳng leo thang, cả Mỹ và Trung Quốc đã một lần nữa nỗ lực xích lại gần nhau trong bối cảnh cả hai nền kinh tế đều chịu áp lực lớn từ các biến động thương mại và thuế quan.

Theo số liệu công bố hồi đầu tuần, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ trong tháng 5 giảm mạnh 34,5% so với cùng kỳ năm ngoái, mức sụt giảm lớn nhất kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Kết quả này khiến tổng kim ngạch xuất khẩu chỉ tăng 4,8%, bằng một nửa so với tháng trước và là mức thấp nhất trong ba tháng gần đây.

Không chỉ xuất khẩu bị ảnh hưởng, nhập khẩu cũng giảm 3,4%, phản ánh sự yếu kém của nhu cầu nội địa và tác động từ các biện pháp thương mại của Mỹ. Nguy cơ giảm phát hiện hữu rõ rệt khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) giảm 0,1%, còn chỉ số giá sản xuất (PPI) giảm tới 3,3%, mức thấp nhất trong gần hai năm, cho thấy hoạt động sản xuất công nghiệp đang thu hẹp và giá cả hàng hóa đầu ra chịu áp lực lớn.

Trong khi đó, kinh tế Mỹ cũng chịu tác động không nhỏ từ căng thẳng thương mại. Giá cả hàng hóa tăng mạnh do chi phí nhập khẩu từ Trung Quốc tăng vọt, khiến chuỗi cung ứng bị gián đoạn nghiêm trọng. Các tập đoàn bán lẻ lớn như Walmart, Target và Home Depot đã phải gặp trực tiếp Tổng thống Donald Trump để kêu gọi giảm thuế quan, trong khi các doanh nghiệp nhỏ sản xuất đồ chơi, thiết bị âm thanh và đồ nội thất cảnh báo nguy cơ phá sản nếu thuế nhập khẩu tiếp tục duy trì ở mức cao.

Đặc biệt, việc Trung Quốc kiểm soát gần như tuyệt đối nguồn cung đất hiếm và các khoáng sản chiến lược đã khiến nhiều nhà máy Mỹ - nhất là trong lĩnh vực ô tô, điện tử và quốc phòng - đứng trước nguy cơ thiếu hụt nguyên liệu đầu vào và gián đoạn sản xuất. Nếu Trung Quốc tiếp tục hạn chế xuất khẩu đất hiếm, Mỹ sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt các nguyên liệu quan trọng cho cả sản xuất dân sự lẫn quân sự, từ linh kiện điện tử, thiết bị y tế đến công nghệ quốc phòng. Điều này đặt thêm áp lực lên Chính phủ Mỹ trong việc bảo vệ chuỗi cung ứng và duy trì sức cạnh tranh của nền kinh tế nội địa, đồng thời làm giảm niềm tin thị trường và hạn chế đầu tư mới do sự bất ổn về chính sách thương mại.

Những nhượng bộ tạm thời

Trong bối cảnh ấy, cả Washington và Bắc Kinh đều buộc phải tìm kiếm những điểm cân bằng tạm thời để kiểm soát rủi ro, duy trì ổn định chuỗi cung ứng, đồng thời thể hiện thiện chí chính trị trong lúc chưa thể giải quyết những khác biệt căn bản.

Phía Mỹ đã chủ động đưa ra những nhượng bộ cụ thể nhằm xoa dịu căng thẳng thương mại với Trung Quốc, đặc biệt tập trung vào việc nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao như phần mềm thiết kế chip, động cơ máy bay, hóa chất và vật liệu hạt nhân. Ông Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia của Nhà Trắng, kỳ vọng “việc Mỹ nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu sẽ dẫn đến việc Trung Quốc xuất khẩu đất hiếm với số lượng lớn trở lại”.

Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh cũng đã có những động thái thiện chí trong việc mở cửa xuất khẩu các nguyên liệu chiến lược như đất hiếm và nam châm. Sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc đã phê duyệt cấp phép xuất khẩu tạm thời cho các nhà cung cấp đất hiếm của ba hãng ô tô lớn nhất Mỹ là General Motors, Ford và Stellantis.

Bộ Thương mại Trung Quốc cũng công bố đã phê duyệt “một số đơn xin xuất khẩu đất hiếm đúng quy định” và sẵn sàng tăng cường đối thoại với các quốc gia liên quan về kiểm soát xuất khẩu các tài nguyên chiến lược này. Động thái này nhằm xoa dịu lo ngại về việc gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là các ngành công nghiệp ô tô, điện tử và quốc phòng của Mỹ, đồng thời tạo điều kiện cho Trung Quốc tiếp cận các công nghệ cao từ Mỹ.

Ngay trước thềm đàm phán, giới chức Trung Quốc cũng phát đi tín hiệu tích cực khi cho biết, lượng xuất khẩu đất hiếm của nước này trong tháng 5 đã đạt 5.864,6 tấn, tăng 23% so với tháng trước đó, và đánh dấu tháng cao nhất trong vòng một năm qua.

Triển vọng dài hạn còn nhiều thách thức

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, bất chấp những tiến triển tích cực trong đàm phán, khoảng cách giữa hai nền kinh tế vẫn sẽ rất lớn, bởi bên nào cũng sẽ cố gắng bảo vệ lợi ích cốt lõi và quân bài đàm phán chiến lược của mình. Do vậy, những thỏa thuận vào thời điểm hiện tại chỉ mang tính chất tạm thời, khi cả hai bên đều không sẵn sàng thay đổi cấu trúc nền kinh tế của mình để đáp ứng yêu cầu của đối phương.

Bà Kelly Ann Shaw, cựu cố vấn thương mại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump và hiện là đối tác thương mại tại Công ty Luật Akin Gump ở Washington, dự báo Mỹ sẽ chỉ đồng ý dỡ bỏ một số biện pháp hạn chế xuất khẩu mới chứ không phải những biện pháp hạn chế lâu dài như đối với các loại chip trí tuệ nhân tạo tiên tiến của Nvidia. Đây là những loại chip có khả năng cung cấp năng lượng cho các hệ thống trí tuệ nhân tạo hiện đại, và có ý nghĩa rất quan trọng trong cuộc chạy đua công nghệ Mỹ - Trung. Bản thân Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một buổi trả lời phỏng vấn hôm 9-6 cũng không đưa ra cam kết về việc dỡ bỏ các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ, dù đánh giá đàm phán diễn ra tích cực.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc cũng sẽ khó lòng nới tay quá mức trong việc xuất khẩu đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác. Theo Giáo sư Sonny Lo tại trường Đại học Hồng Kông (Trung Quốc), Bắc Kinh hiện không hoàn toàn tin tưởng vào Washington, và e ngại việc thúc đẩy xuất khẩu đất hiếm quá mạnh sẽ khiến phần lợi ích nghiêng nhiều về phía Mỹ. “Do vậy, Trung Quốc có thể nới lỏng hoạt động xuất khẩu, nhưng sẽ khó đạt đến mức khiến Mỹ hài lòng”. Thậm chí nhiều chuyên gia còn cho rằng, trong trường hợp căng thẳng thương mại nóng trở lại, như những gì đã diễn ra sau vòng đàm phán tại Thụy Sỹ, Bắc Kinh có thể một lần nữa thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, để gây sức ép lên Washington.

Trong bối cảnh đó, triển vọng dài hạn cho mối quan hệ thương mại Mỹ - Trung Quốc được dự báo vẫn còn nhiều bất định. Dù cả hai bên đều có nhu cầu duy trì ổn định kinh tế và xã hội, nhưng sự khác biệt về mô hình phát triển, chiến lược công nghệ và an ninh quốc gia khiến việc đạt được một thỏa thuận toàn diện, lâu dài là rất khó khăn.

Mỹ sẽ tiếp tục gây sức ép, yêu cầu Trung Quốc mở cửa thị trường, tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ và thu hút đầu tư từ Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh vẫn kiên định với chiến lược “lưu thông kép” nhằm giảm phụ thuộc vào bên ngoài. Do vậy, các chuyên gia cho rằng, bất chấp những kết quả tích cực từ các cuộc đàm phán hiện tại, mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn sẽ tiếp tục chịu áp lực từ xu hướng “chia tách”, khi cả hai bên đều tìm cách giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc lẫn nhau.

Nguồn: New York Times, Washington Post, Reuters, Axios, CNN Business, SCMP, Bloomberg

Ngân Diệp