Mỹ - Trung hạ nhiệt căng thẳng thương mại: Tác động và triển vọng toàn cầu

Theo giới quan sát, động thái xuống thang thương mại mới nhất giữa Mỹ và Trung Quốc là một tín hiệu tích cực, nhưng vẫn mang tính tạm thời và thận trọng.

Việc Trung Quốc thông báo tạm dừng trong một năm loại “phí cảng đặc biệt” áp lên các tàu có liên quan đến Mỹ, cùng lúc Washington đình chỉ điều tra theo Mục 301 đối với ngành đóng tàu Trung Quốc và hoãn áp thuế với một số mặt hàng, được xem là bước đi hiếm hoi cho thấy hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang tìm cách ổn định quan hệ sau nhiều năm căng thẳng.

Sau những thỏa thuận sơ bộ và đặc biệt là cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ – Trung gần đây, quan hệ thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã ghi nhận những diễn biến đáng chú ý. Ảnh: The Nightly

Theo các chuyên gia tại Viện Peterson và Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), động thái này thể hiện sự “nhún nhường có tính toán” của cả hai bên nhằm giảm sức ép từ giới doanh nghiệp và người tiêu dùng trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu đang chậm lại.

Từ góc nhìn của giới doanh nghiệp Mỹ, đặc biệt là các tập đoàn vận tải và logistics, việc tạm dừng các biện pháp thuế quan và phí cảng giúp giảm bớt chi phí và bất định trong chuỗi cung ứng quốc tế.

Các chuyên gia kinh tế tại Bloomberg cũng cho rằng Washington muốn tạo ra không gian chính trị cho vòng đàm phán kinh tế song phương sắp tới, thay vì tiếp tục leo thang bằng các biện pháp trả đũa.

Tuy nhiên, giới an ninh – kinh tế ở Mỹ vẫn cảnh báo rằng những động thái vừa qua mang tính tạm thời và “chưa chạm đến cốt lõi” của cạnh tranh Mỹ–Trung. Các vấn đề lớn như kiểm soát xuất khẩu công nghệ, chuỗi cung ứng chiến lược và thuế quan đối với hàng hóa công nghiệp vẫn chưa có thay đổi.

Dù vậy, giới học giả tại Mỹ nhận định đây là “bước thử thiện chí” cần thiết sau nhiều năm đối đầu. Việc hai bên cùng đưa ra các nhượng bộ đối xứng, thay vì hành động đơn phương, phản ánh mong muốn tìm kiếm một khuôn khổ ổn định hơn cho quan hệ thương mại – ít nhất trong ngắn hạn. Một số chuyên gia gọi đây là “thỏa thuận đình chiến tạm thời”, mở đường cho các cuộc tiếp xúc cấp cao hơn trong lĩnh vực tài chính và đầu tư.

Về lâu dài, sự tan băng này dù mong manh nhưng vẫn được coi là dấu hiệu cho thấy Washington và Bắc Kinh đều hiểu rằng việc duy trì căng thẳng liên miên không mang lại lợi ích cho bất kỳ bên nào, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang cần sự hợp tác để tránh rơi vào suy thoái.

Dấu hiệu hợp tác tích cực hay giải pháp tạm thời nhằm giảm áp lực kinh tế và chính trị?

Việc Mỹ và Trung Quốc lần lượt công bố các biện pháp hạ nhiệt là một tín hiệu tích cực đối với nền kinh tế của cả hai bên, và thậm chí là đối với nền kinh tế toàn cầu.

Trong những ngày vừa qua, cả Washington và Bắc Kinh đã có hàng loạt nhượng bộ lẫn nhau, từ việc giảm thuế suất, pnới lỏng kiểm soát xuất khẩu, đình chỉ việc thu phí cảng hay thể hiện thiện chí trong việc thực thi chính sách kiểm soát tiền chất Fentanyl… Tuy nhiên, có một điều rất dễ nhận ra là các động thái này được hai bên thực hiện một cách tuần tự, sau khi Mỹ công bố các biện pháp hạ nhiệt cụ thể thì Trung Quốc cũng nhanh chóng công bố biện pháp tương ứng. Điều này cho thấy một sự chuyển động đồng trục theo logic “bạn động thì tôi động theo”, nhằm tháo gỡ áp lực, trấn an thị trường và thử nghiệm lại cơ chế “hành động đổi hành động”.

Các container vận chuyển của Trung Quốc tại Cảng Los Angeles. Ảnh: Reuters

Đối với những động thái này, dư luận và truyền thông Trung Quốc coi đây là một “thắng lợi giai đoạn” buộc ông Trump phải nhìn nhận lại hậu quả từ những hành động “bốc đồng” của mình; đồng thời coi đây là bước chuyển từ “cứng đối cứng” sang “phối hợp và đối ứng” có lợi cho ổn định chuỗi cung ứng và tâm lý thị trường.

Tuy nhiên, dư luận Trung Quốc cũng giữ thái độ tỉnh táo khi nhìn nhận các giải pháp của hai bên đều là giải pháp tạm thời, giới hạn trong một khung thời gian cụ thể. Nhiều chuyên gia cho rằng xu hướng tác rời hẹp ở mảng nhạy cảm như công nghệ cao và đất hiếm vẫn hiện hữu và thậm chí được xem là “khó thể tránh” trong 12-24 tháng tới. Họ cho rằng khoảng thời gian “đình chiến này” là phép thử để tích lũy lòng tin và mở đường cho các “thỏa thuận lớn” sau này, chứ chưa phải là tín hiệu đảo chiều cấu trúc.

Đối với các doanh nghiệp Trung Quốc, việc hai bên đồng thời giảm thuế suất, nới lỏng kiểm soát xuất khẩu và dừng thu phụ phí cảng đã khiến cho chi phí xuất nhập khẩu của họ giảm đáng kể, hỗ trợ hiệu quả cho những đơn hàng vào dịp cuối năm. Tuy nhiên, tính “kỳ hạn” của các biện pháp hạ nhiệt hay việc cả hai bên đều giữ lại một phần “đòn bẩy” đã khiến họ ý thức được việc không thể quay trở lại mô hình phụ thuộc cũ.

Vì thế, các doanh nghiệp Trung Quốc hiện nay đang có xu hướng tận dụng khoảng thời gian đình chiến quý giá này để khóa rủi ro, đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng, chuẩn bị cho khả năng nhịp hạ nhiệt này đảo chiều.

Do vậy việc hai bên tuân thủ cam kết và công bố các biện pháp hạ nhiệt đã đem lại những lợi ích thiết thực cho cả hai bên, giúp giảm áp lực kinh tế - chính trị và trấn an thị trường, song vẫn chưa đủ để đảo hướng các lực kéo dài hạn như cạnh tranh công nghệ và nỗ lực “giảm phụ thuộc” lẫn nhau.

Nếu trong 12 tháng tới, hai bên có thể biến cơ chế “hành động đổi hành động” này thành một “chuẩn tắc”, hợp tác có thể kéo dài và sâu hơn; ngược lại, doanh nghiệp và thị trường nên tiếp tục coi đây là khoảng lặng chiến thuật, chuẩn bị cho kịch bản “ổn – sốc – ổn” lặp lại theo chu kỳ chính trị.

Những yếu tố quyết định sự hạ nhiệt căng thẳng Mỹ - Trung

Theo giới quan sát tại Washington, việc Mỹ và Trung Quốc cùng đưa ra các động thái “xuống thang” thương mại gần đây đã tạo ra tâm lý tích cực trên thị trường tài chính và hàng hải quốc tế, song vẫn chưa đủ để bảo đảm một giai đoạn hạ nhiệt bền vững. Các chuyên gia nhận định, những yếu tố quyết định nằm ở cả hai tầng: chính trị nội bộ của mỗi nước và bối cảnh kinh tế toàn cầu đang nhiều biến động.

Trước hết, về chính trị nội bộ, tại Mỹ, chính sách đối với Trung Quốc đã trở thành vấn đề mang tính lưỡng đảng – vừa là thông điệp tranh cử, vừa là công cụ bảo vệ việc làm trong nước. Do đó, dù Nhà Trắng có xu hướng mềm mỏng hơn để giảm áp lực lạm phát và hỗ trợ doanh nghiệp, Quốc hội cùng các nghiệp đoàn vẫn duy trì lập trường cứng rắn, khiến không gian cho đàm phán bị thu hẹp.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc cũng đối mặt với sức ép phục hồi kinh tế, duy trì ổn định xã hội và mục tiêu “tự chủ công nghệ”, nên chỉ có thể nới lỏng trong giới hạn cho phép.

Về yếu tố kinh tế toàn cầu, tăng trưởng chậm, lạm phát dai dẳng và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng khiến cả hai bên đều có lý do tạm hạ nhiệt nhằm ổn định thị trường. Tuy nhiên, những vấn đề then chốt như thuế quan công nghệ, kiểm soát chip bán dẫn, hay trợ cấp công nghiệp vẫn chưa được giải quyết. Giới chuyên gia gọi đây là “đình chiến kỹ thuật” hơn là bước ngoặt thực chất.

Nếu Washington và Bắc Kinh không thiết lập được cơ chế đối thoại dài hạn và tách biệt cạnh tranh chiến lược khỏi hợp tác thương mại, căng thẳng Mỹ – Trung nhiều khả năng chỉ tạm lắng, trước khi quay trở lại với hình thức mới và phức tạp hơn.

Quang Trung/VOV-Washington; Trung Kiên/VOV-Bắc Kinh