Mỹ 'thức tỉnh' vì đòn UAV của Ukraine: Máy bay chiến lược B-2 có thể chịu số phận tương tự Tu-95

Hình ảnh vệ tinh cho thấy máy bay ném bom chiến lược Tu-95 bị phá hủy vào ngày 4/6, sau cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine vào Căn cứ Không quân Olenya của Nga. Ảnh: Maxar Technologies.

Cuộc tấn công bất ngờ bằng máy bay không người lái (UAV) của Ukraine nhắm vào phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga trong tuần này đã khiến các tướng lĩnh và chuyên gia phân tích quân sự Mỹ phải xem xét lại nguy cơ đối với các máy bay giá trị cao của Mỹ, không chỉ tại các căn cứ ở trong nước mà còn ở nước ngoài, và tình hình thực sự đáng lo ngại.

"Đây là một thời điểm khiến người ta phải giật mình", Tướng David Allvin, Tham mưu trưởng Không quân Mỹ, phát biểu tại một hội nghị quốc phòng ở Washington hôm 3/6, thừa nhận rằng Mỹ dễ tổn thương trước các cuộc tấn công tương tự.

"Không có nơi nào thực sự an toàn, kể cả trên lãnh thổ nước Mỹ", ông Thomas Shugart, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), nói với CNN.

Theo ông Shugart, các căn cứ không quân Mỹ về cơ bản là “chưa được gia cố”, tức là không có đủ hầm trú bom kiên cố để bảo vệ máy bay khỏi các cuộc tấn công từ UAV hay tên lửa.

Giới chức quân đội Ukraine cho biết họ đã tấn công 41 máy bay của Nga hôm Chủ nhật tuần trước, bao gồm cả máy bay ném bom chiến lược và trinh sát, một số bị phá hủy và số khác bị hư hại. Phân tích sau đó xác nhận ít nhất 12 máy bay bị phá hủy hoặc hư hại, và việc kiểm tra ảnh vệ tinh vẫn đang tiếp tục.

Chiến dịch của Ukraine sử dụng UAV được đưa bí mật vào lãnh thổ Nga, ngụy trang trong các “ngôi nhà di động bằng gỗ” gắn trên xe tải, được lái đến gần bốn căn cứ không quân Nga.
Khi tới gần mục tiêu, mái nhà của xe được mở từ xa, và UAV được phóng đi để thực hiện đòn tấn công.

Các máy bay Nga đỗ trần trụi trên đường băng, tương tự như cách nhiều máy bay Mỹ hiện diện tại các căn cứ trong và ngoài nước.

“Chúng ta rất dễ bị tổn thương”, Tướng lục quân Mỹ đã nghỉ hưu Stanley McChrystal nhận định. “Chúng ta có rất nhiều tài sản giá trị cao và cực kỳ đắt đỏ”.

Phía Ukraine ước tính họ đã phá hủy số máy bay trị giá 7 tỷ USD của Nga. Để so sánh, mỗi máy bay ném bom tàng hình B-2 của Không quân Mỹ có giá tới 2 tỷ USD, và Mỹ chỉ có 20 chiếc như vậy.

Ông Shugart đồng tác giả một báo cáo của Viện Hudson hồi tháng 1, cảnh báo rằng các căn cứ quân sự của Mỹ có thể bị tấn công nếu xảy ra xung đột với Trung Quốc.

“Lực lượng tấn công của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) – bao gồm máy bay, bệ phóng tên lửa, tàu mặt nước và tàu ngầm, cùng đặc nhiệm – có thể tấn công máy bay và hệ thống hỗ trợ của Mỹ ở mọi căn cứ, kể cả trong lục địa Mỹ”, báo cáo viết.

Một cặp máy bay B-1B Lancers lăn bánh trên đường băng trong một nhiệm vụ huấn luyện tại Căn cứ Không quân Andersen, Guam, vào ngày 4/3. Ảnh: Không quân Mỹ.

Các mô phỏng chiến tranh và phân tích cho thấy: “Phần lớn máy bay của Mỹ sẽ bị tiêu diệt khi còn đang đỗ dưới mặt đất, và tổn thất có thể mang tính hủy diệt”.

Tạp chí Air and Space Forces năm ngoái từng chỉ ra rằng căn cứ Anderson ở đảo Guam, nơi cực kỳ quan trọng của Mỹ ở Thái Bình Dương, hiện vẫn chưa có nhà trú bom kiên cố cho các máy bay B-2, B-1 và B-52.

Tướng Allvin thừa nhận thực trạng này: “Hiện tại, tôi không nghĩ chúng ta đang ở mức cần thiết”.

Ông McChrystal nhấn mạnh Mỹ cần xem xét nghiêm túc không chỉ cách bảo vệ máy bay mà cả việc giám sát khu vực xung quanh căn cứ. “Điều này mở rộng phạm vi đe dọa mà chúng ta phải đối mặt,” ông nói.

Cái giá của việc chỉ “phòng thủ”

Tuy nhiên, mọi phương án bảo vệ đều tiêu tốn ngân sách lớn. Ông Allvin cho biết Mỹ đang đứng trước bài toán ngân sách khó khăn: Chi tiền để xây nhà trú bom kiên cố và đánh chặn UAV/tên lửa, hay đầu tư vào vũ khí tấn công để áp chế đối thủ trước?

“Nếu tất cả những gì chúng ta làm là phòng thủ mà không thể phản công, thì đó không phải là cách dùng tiền hiệu quả”, ông nói. “Chúng tôi luôn biết rằng phải gia cố căn cứ, nhưng luôn có hạng mục khác được ưu tiên hơn”.

Hầm trú bom không phải là dự án “hào nhoáng” dễ gây chú ý như các siêu máy bay B-21 mới với giá 700 triệu USD mỗi chiếc.

Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây cũng công bố kế hoạch phát triển tiêm kích tàng hình mới F-47, với chi phí khởi điểm 300 triệu USD mỗi chiếc.

“F-47 là máy bay tuyệt vời, nhưng sẽ chết yểu trên mặt đất nếu chúng ta không bảo vệ nó”, ông Allvin cảnh báo.

Trong khi đó, xây một nhà trú bom chỉ mất khoảng 30 triệu USD, theo ông Shugart và ông Walton.

Tổng thống Donald Trump phát biểu cùng Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng vào ngày 20/5. Ảnh: Getty.

Tháng trước, ông Trump công bố thêm dự án “Vòm Vàng” (Golden Dome), lá chắn tên lửa nội địa, với chi phí dự kiến lên tới 175 tỷ USD. Tuy nhiên, hệ thống này chỉ được thiết kế để đánh chặn tên lửa đạn đạo liên lục địa, chứ không phải UAV gắn trong xe tải như cách Ukraine vừa sử dụng.

Lãnh thổ rộng lớn: Vũ khí hay điểm yếu?

Trước đây, Nga coi lãnh thổ rộng lớn là lợi thế trong chiến tranh với Ukraine. Một căn cứ bị Ukraine tấn công trong chiến dịch “Mạng nhện” nằm gần Tokyo hơn là Kiev.

Chính sự rộng lớn đó giờ lại là điểm yếu, theo chuyên gia David Kirichenko trên blog Ukraine Watch thuộc Hội đồng Đại Tây Dương. Mỗi điểm qua biên giới có thể trở thành nơi xâm nhập; mỗi container trên đường bộ hoặc tàu hỏa đều đáng ngờ. “Đây là một cơn ác mộng hậu cần”, ông Kirichenko viết.

Và Mỹ cũng không nằm ngoài logic đó.

Các căn cứ máy bay ném bom của Mỹ thường đặt sâu trong đất liền, nhưng lại dễ tiếp cận qua các tuyến giao thông lớn.

Máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit được phép cất cánh tại Căn cứ Không quân Whiteman, Missouri, vào tháng 7/2024. Ảnh: Không quân Mỹ.

Ví dụ, toàn bộ 20 máy bay B-2 của Mỹ đặt tại căn cứ Whiteman (bang Missouri), chỉ cách đại lộ liên bang I-70 khoảng 25 dặm, với hàng nghìn xe tải qua lại mỗi ngày. Tương tự, căn cứ Dyess (bang Texas) cũng nằm gần đường cao tốc I-20.

“Hãy nghĩ tới vô số container và người nhập cư bất hợp pháp đang có mặt trong nội địa chúng ta”, ông Carl Schuster, cựu giám đốc điều hành Trung tâm Tình báo Thái Bình Dương Mỹ, cảnh báo. “Liên tưởng đó sẽ khiến nhiều người trong giới an ninh Mỹ lo lắng”.

Trong trường hợp xảy ra xung đột với Trung Quốc, ngay cả hỏa lực tấn công vượt trội của Mỹ cũng có thể không đủ, theo tướng Allvin. Lý do là Bắc Kinh đã đầu tư lớn vào việc bảo vệ căn cứ không quân của mình.

Theo Viện Hudson, PLA đã xây dựng hơn 650 nhà trú bom kiên cố tại các căn cứ trong phạm vi 1.150 dặm từ eo biển Đài Loan.

Ông Shugart và ông Walton nhận định: cách tốt nhất để buộc Trung Quốc chi nhiều tiền hơn nữa cho phòng thủ là khiến họ cảm thấy phải làm vậy.

“Nếu Mỹ tăng cường năng lực tấn công ở châu Á, PLA sẽ phải tiếp tục đổ tiền vào phòng thủ, từ đó giảm nguồn lực cho các chương trình khác như tên lửa tấn công hay mở rộng ảnh hưởng”, báo cáo kết luận.

Huyền Chi