Mỹ: rò rỉ bản cáo bạch về kế hoạch tái thiết Gaza

Gần như chắc chắn rằng Anh, Pháp, Canada, Bỉ và Malta sẽ công nhận nhà nước Palestine tại một hội nghị của LHQ vào ngày 22/9, được tổ chức bên lề Đại hội đồng LHQ khóa 79. Đây cũng là thời điểm mà các nhà lãnh đạo thế giới có những bài phát biểu quan trọng liên quan đến vấn đề Gaza, việc xem các hành vi ném bom phá hủy nhà cửa, trục xuất người Palestine khỏi nơi ở của họ và gây chết chóc cho hơn 50.000 người là tội ác chiến tranh hay tội diệt chủng.

Anh đã đề xuất rằng họ có thể không công nhận Palestine nếu Israel và Hamas đạt được lệnh ngừng bắn, nhưng chính phủ Israel đã kiên quyết bác bỏ lệnh ngừng bắn và tuyên bố ý định chiếm đóng Thành phố Gaza.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra ý tưởng phát triển các siêu đô thị “Gaza Riviera”.

Tuy nhiên, Anh mong muốn hội nghị về “hai nhà nước” không bị chi phối bởi một cuộc tranh cãi về việc liệu việc công nhận là quá sớm hay là một “phần thưởng cho Hamas”, vốn là cáo buộc do chính phủ Israel đưa ra.

Trong chuyến thăm cuối tuần tới Qatar, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Saudi Arabia, Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết ông đang tập trung vào nhu cầu "biến bất kỳ lệnh ngừng bắn nào thành một nền hòa bình lâu dài, thông qua một cơ chế giám sát, việc giải giáp Hamas và một khuôn khổ quản trị mới cho Gaza".

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, người đang phải đối mặt với những chia rẽ nội bộ trong liên minh của mình, đã không đưa ra một tầm nhìn đầy đủ cho một Gaza hậu chiến, nhưng ngày càng nói nhiều về sự hiện diện lâu dài của Israel tại Gaza và việc sáp nhập Bờ Tây.

Các kế hoạch tái thiết Gaza được LHQ ủng hộ đang được thảo luận chi tiết với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, ông đã cảnh báo rằng mối đe dọa sáp nhập Bờ Tây của Israel là một phản ứng hoàn toàn có thể dự đoán được đối với việc châu Âu thực hiện bước đi công nhận Palestine.

Dự kiến Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas sẽ đến thăm London trước hội nghị LHQ. Mỹ đã tuyên bố sẽ không cấp thị thực cho ông Abbas và phái đoàn của Chính quyền Palestine tham dự Đại hội đồng LHQ khóa 79, một quyết định đang bị các nước châu Âu phản đối với lý do một Chính quyền Palestine được cải tổ là điều cần thiết cho một lệnh ngừng bắn và sự cai trị tương lai của Palestine.

Các kế hoạch được cho là đã được đưa ra tại Nhà Trắng, trên thực tế ủng hộ việc Israel sáp nhập Gaza và Bờ Tây, là điều cấm kỵ đối với các nhà lãnh đạo châu Âu và vùng Vịnh. "Di dời không phải là một lựa chọn và đó là một ranh giới đỏ đối với Ai Cập, và chúng tôi sẽ không cho phép điều đó xảy ra", Ngoại trưởng Ai Cập Badr Abdelatty phát biểu hôm 5/9.

Cựu Thủ tướng Anh Tony Blair, người thân cận với nhiều nhà lãnh đạo vùng Vịnh cũng như Jared Kushner, con rể của Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã thảo luận với Bộ Ngoại giao Anh và đã gặp ông Trump vào tuần trước tại Nhà Trắng.

Hai vấn đề gây tranh cãi nhất vẫn là việc giải trừ vũ khí của Hamas, một yêu cầu của tất cả các nhà lãnh đạo châu Âu, và liệu các ứng cử viên từng có liên hệ với Hamas hoặc khủng bố có được phép tham gia bất kỳ cuộc bầu cử nào cho chức tổng thống và quốc hội Palestine hay không.

Phát biểu tuần này tại viện nghiên cứu Chatham House, tiến sĩ Husam Zomlot, đại diện của Palestine tại Anh, cho biết chính quyền Palestine cam kết tổ chức các cuộc bầu cử ở Gaza và Bờ Tây, bao gồm cả Đông Jerusalem, trong vòng một năm sau khi ngừng bắn. Trong thời gian đó, một chính phủ kỹ trị sẽ điều hành Palestine.

Về vấn đề các nhân vật Hamas tham gia tranh cử trong các cuộc bầu cử sau này, ông Zomlot nói: "Vấn đề sẽ tùy thuộc vào những điều chỉnh nội bộ trong Hamas. Tôi đảm bảo với các bạn rằng người dân Palestine rất thông minh; họ sẽ bầu ra những người thực sự phục vụ họ tốt nhất". Ông nói thêm: “Phải có một luật lệ, một chính phủ, một lực lượng cảnh sát. Chúng tôi sẽ làm điều đó bởi vì yêu cầu chính hiện nay là duy trì sự thống nhất của hệ thống lãnh thổ, nhưng cuối cùng Hamas vẫn là một phần của cấu trúc chính trị, quốc gia và xã hội Palestine, và họ sẽ không biến mất trong chốc lát. Điều chúng tôi đang thảo luận không phải là xóa bỏ, mà là cải cách, thay đổi định hướng và đối thoại nội bộ, để chúng tôi ngăn chặn kế hoạch hủy diệt hoàn toàn của Israel”.

Tại hội nghị sơ bộ về giải pháp hai nhà nước ở New York vào tháng 6, các quốc gia Arab và Hồi giáo, bao gồm Qatar, Saudi Arabia và Ai Cập lần đầu tiên đưa ra lời kêu gọi chung yêu cầu Hamas giải giáp và từ bỏ quyền lực ở Dải Gaza như một phần trong nỗ lực chấm dứt chiến tranh tại vùng lãnh thổ này.

Liên đoàn Arab gồm 22 thành viên, toàn bộ EU và 17 quốc gia khác đã ủng hộ tuyên bố có nội dung: "Việc quản lý, thực thi pháp luật và an ninh trên toàn bộ lãnh thổ Palestine phải hoàn toàn thuộc về Chính quyền Palestine, với sự hỗ trợ quốc tế phù hợp", đồng thời cho biết thêm rằng "trong bối cảnh chấm dứt chiến tranh ở Gaza, Hamas phải chấm dứt quyền cai trị của mình tại Gaza và giao nộp vũ khí cho Chính quyền Palestine, với sự tham gia và hỗ trợ quốc tế, phù hợp với mục tiêu về một nhà nước Palestine độc lập và có chủ quyền".

Trong khi đó, một kế hoạch khác cũng đang được lưu hành tại Nhà Trắng nhằm phát triển "Gaza Riviera" thành một chuỗi các siêu đô thị công nghệ cao đã bị bác bỏ là một nỗ lực "điên rồ" nhằm che đậy cho cuộc thanh trừng sắc tộc quy mô lớn đối với người dân vùng lãnh thổ Palestine.

Gaza đổ nát điêu tàn dưới bom đạn của Israel.

Hôm 31/8, tờ Washington Post đã công bố một bản cáo bạch bị rò rỉ của kế hoạch này, trong đó bao gồm việc di dời cưỡng bức toàn bộ 2 triệu người dân Gaza và đặt vùng lãnh thổ này dưới sự quản lý của Mỹ trong ít nhất một thập kỷ.

Được đặt tên là Quỹ Tái thiết, Tăng tốc và Chuyển đổi kinh tế Gaza (GREAT), đề xuất này được cho là tác phẩm của một số người Israel đã thành lập và khởi động Quỹ Nhân đạo Gaza do Mỹ và Israel hậu thuẫn, với sự hỗ trợ tài chính từ Boston Consulting Group.

Gây tranh cãi nhất là bản kế hoạch dài 38 trang đề xuất cái mà họ gọi là "di dời tạm thời toàn bộ hơn 2 triệu dân Gaza" - một đề xuất tương đương với thanh trừng sắc tộc, có khả năng là một hành động diệt chủng.

Người Palestine sẽ được khuyến khích "tự nguyện" rời đi đến một quốc gia khác hoặc đến các khu vực an ninh, hạn chế trong quá trình tái thiết. Những người sở hữu đất sẽ được quỹ tín thác cung cấp "một mã thông báo kỹ thuật số" để đổi lấy quyền tái phát triển tài sản của họ, được sử dụng để tài trợ cho một cuộc sống mới ở nơi khác.

Những người ở lại sẽ được bố trí chỗ ở trong những căn nhà có diện tích rất nhỏ, chỉ khoảng 120 mét vuông - rất nhỏ ngay cả theo tiêu chuẩn của nhiều nhà ở không phải trại tị nạn ở Gaza.

Không rõ liệu kế hoạch này có phản ánh chính sách của Mỹ hay không, và cả Nhà Trắng lẫn Bộ Ngoại giao Mỹ đều không đưa ra bình luận gì. Nhưng bản cáo bạch dường như phản ánh tham vọng trước đây của ông Trump về việc "dọn sạch" Gaza và tái phát triển nó.

Trong số những người chỉ trích bản cáo bạch bị rò rỉ có Philip Grant, Giám đốc điều hành của Trial International, một tổ chức nhân quyền có trụ sở tại Thụy Sĩ. Ông Grant đã gọi kế hoạch này là "một bản thiết kế cho việc trục xuất hàng loạt, được tiếp thị là phát triển". "Kết quả sẽ ra sao? Một trường hợp điển hình về tội ác quốc tế ở quy mô không thể tưởng tượng nổi: cưỡng bức di dời dân số, thao túng nhân khẩu học và trừng phạt tập thể", Grant nói.

Trial International là một trong mười lăm tổ chức trước đây đã cảnh báo rằng các nhà thầu tư nhân hoạt động tại Gaza hợp tác với chính phủ Israel có nguy cơ "tiếp tay hoặc đồng lõa với các tội ác theo luật pháp quốc tế, bao gồm tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người hoặc diệt chủng", và họ có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý. Ông Grant cho biết: "Những người tham gia vào việc lập kế hoạch và thực hiện một kế hoạch như vậy - bao gồm cả các tác nhân doanh nghiệp - có thể phải đối mặt với trách nhiệm pháp lý trong nhiều thập kỷ tới". Ngay cả trên các phương tiện truyền thông Israel, đề xuất này cũng gây ra sự hoài nghi. Một chuyên mục trên tờ Haaretz thiên tả mô tả nó là "một kế hoạch làm giàu nhanh chóng theo kiểu của ông Trump dựa vào tội ác chiến tranh, AI và du lịch".

Bản dự thảo đầy tính tưởng tượng này - với phụ đề “Từ một lãnh thổ ủy nhiệm của Iran bị phá hủy thành một đồng minh Abraham thịnh vượng” - dường như được soạn thảo bởi những người không có kiến thức thực tế về Gaza, chính trị Trung Đông hay những thách thức tiềm tàng trong nỗ lực tái thiết vùng lãnh thổ này thành một trung tâm du lịch và công nghệ trị giá hàng tỷ USD, chắc chắn sẽ cạnh tranh với Israel.

Kế hoạch này, được mô tả là không cần nguồn tài trợ của Mỹ và dự kiến sẽ được các nhà đầu tư tài trợ lên tới 100 tỷ USD, hình dung về một thành phố cảng sầm uất được chia cắt bởi một dòng nước và được bao quanh bởi tám siêu đô thị công nghệ cao, xanh tươi, được vận hành bởi AI, dường như được mô phỏng theo dự án Neom đầy rắc rối của Saudi Arabia.

Kế hoạch cũng hình dung về một khu công nghiệp sản xuất kiểu “Elon Musk” tọa lạc trên đống đổ nát của khu công nghiệp Erez, được xây dựng bằng vốn đầu tư của Israel để khai thác lao động giá rẻ trên lãnh thổ Palestine.

Toàn bộ ngôn ngữ trong bản cáo bạch, cùng với việc dán nhãn một số đặc điểm, dường như nhằm mục đích khơi gợi lòng tự ái của các ông Trump, Musk và Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman. Theo Boston Consulting Group, công việc soạn thảo tài liệu này đã không được chấp thuận và hai đối tác cấp cao phụ trách kế hoạch tài chính đã bị sa thải.

Lời chỉ trích này cũng được HA Hellyer, một cộng sự cấp cao tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia, đồng tình. Ông cho rằng các chi tiết của kế hoạch rõ ràng là lố bịch đến mức không nên xem xét nghiêm túc đề xuất này. “Thật điên rồ. Điều quan trọng là kế hoạch này hướng đến điều gì, và đó không phải là một ý tưởng mới: quyết tâm của Israel rằng không nên có chủ quyền hay quyền tự quyết của người Palestine ở Gaza”.

Katherine Gallagher, một luật sư cao cấp tại Trung tâm Quyền hiến pháp (CCR) ở New York, cho biết "bất kỳ công ty nào liên kết với Israel - và có vẻ như là cả ông Trump - trong kế hoạch cưỡng chế di dời người Palestine khỏi nơi ở của họ ở Gaza đều phải chịu trách nhiệm pháp lý đáng kể trong nước và theo thẩm quyền phổ quát". Gần đây, CCR đã kiện chính quyền ông Trump vì hồ sơ tài trợ cho Quỹ Nhân đạo Gaza, một tổ chức tư nhân giám sát việc phân phối viện trợ ở Gaza và tại đây, hàng trăm người Palestine đã thiệt mạng khi xếp hàng nhận lương thực.

Bản cáo bạch bị rò rỉ vài ngày sau khi ông Trump tổ chức một cuộc họp tại Nhà Trắng để thảo luận về kế hoạch cho Gaza, với sự tham dự của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair, người đã đóng góp quan điểm về tương lai của Gaza cho chính quyền Mỹ và ông Jared Kushner, con rể của ông Trump.

Kế hoạch “Gaza Riviera” cũng bị Basem Naim, một quan chức cấp cao của Hamas, bác bỏ bản kế hoạch. Ông nói: "Gaza không phải để bán. Gaza là một phần của quê hương Palestine".

An Châu