Mỹ - Nga đàm phán hậu trường, Ukraine và châu Âu như 'ngồi trên lửa'

Châu Âu và Ukraine như “ngồi trên lửa”

Châu Âu phản ứng gay gắt trước kế hoạch hòa bình 28 điểm mới nhất của chính quyền Trump dành cho Ukraine, bày tỏ lo ngại rằng Washington đã nhượng bộ quá nhiều trước Moscow. Nghiêm trọng hơn, một số lãnh đạo châu Âu cảnh báo rằng những nhượng bộ này có thể khuyến khích Nga đẩy mạnh các hoạt động quân sự trong khu vực.

Tổng thống Ukraine Zelensky và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Christophe Ena / EPA

Điều khiến họ bất bình không chỉ là nội dung bản kế hoạch 28 điểm về lệnh ngừng bắn. Nhiều quan chức và nhà ngoại giao cho biết họ cảm thấy bị đặt ra ngoài quá trình xây dựng kế hoạch, trong khi vấn đề có ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh châu Âu.

“Áp lực phải hướng vào đối tượng gây ra xung đột, chứ không phải nạn nhân”, Cao ủy phụ trách đối ngoại của Liên minh châu Âu Kaja Kallas nhấn mạnh với báo giới tại Brussels.

Cùng lúc, vụ bê bối tham nhũng lan rộng trong giới tinh hoa Ukraine và việc Brussels chậm trễ phê duyệt gói viện trợ tài chính bổ sung cho nước này đang tạo nên một “cơn bão” chính trị – quân sự và Nga có thể tận dụng thời cơ để giành thế thượng phong. Nhưng giới phân tích cho rằng, kịch bản này chưa phải điều chắc chắn. Ukraine hiện đối mặt khó khăn trên nhiều hướng, nhưng diễn biến tại Pokrovsk - nơi nhiều người dự báo nguy cơ thị trấn thất thủ chỉ là vấn đề thời gian - phản ánh cuộc giao tranh tiêu hao mà cả hai bên đều chịu tổn thất lớn trước khi Nga có thể kiểm soát hoàn toàn khu vực.

Moscow cũng đang gia tăng áp lực tại mặt trận Zaporizhzhia và khu vực Kherson ở miền Nam Ukraine. Nhiều khả năng Nga sẽ tìm cách khai thác đà tiến hiện nay, đặc biệt với nguy cơ giao tranh leo thang trở lại ở phía Bắc quanh Kharkov, thành phố lớn thứ hai của Ukraine.

Dù cuộc chiến tiêu hao đang tạm thời nghiêng về phía Nga, giới phân tích cho rằng việc Pokrovsk thất thủ hay Nga giành thêm lãnh thổ tại những khu vực khác chưa đồng nghĩa với nguy cơ Ukraine sụp đổ về mặt quân sự.

Xung đột không chỉ là bài toán quân sự mà còn phụ thuộc vào ý chí chính trị và năng lực tài chính. Mối đe dọa đáng kể hơn đối với nỗ lực chiến đấu của Ukraine lúc này nằm ở những hệ lụy kéo dài từ vụ bê bối tham nhũng. Tuy nhiên, tác động thực sự của những bê bối này vẫn khó đoán định.

Cho tới nay, vấn đề tham nhũng hiện tại chưa dẫn đến các cuộc biểu tình rầm rộ, cũng như chưa vấp phải phản ứng mạnh từ các lãnh đạo châu Âu. Tuy nhiên, theo Cục Chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU), việc gần như toàn bộ nội các của Tổng thống Zelensky bị cáo buộc dính líu đến tham nhũng đã buộc ông phải đưa ra phản ứng quyết liệt.

Kiev đã áp đặt Lệnh trừng phạt đối với Timur Mindich - bạn thân và đối tác kinh doanh lâu năm của ông Zelensky — người đã rời khỏi Ukraine chỉ vài giờ trước cuộc đột kích của NABU hôm 10/11. Một tuần sau khi cáo buộc bê bối bùng nổ, Quốc hội Ukraine bỏ phiếu bãi nhiệm Bộ trưởng tư pháp German Galushchenko và Bộ trưởng năng lượng Svitlana Hrynchuk. Cả hai nhân vật này đều bị nêu tên trong các cáo buộc. Vấn đề này có thể khiến tỷ lệ ủng hộ đối với Tổng thống Zelensky giảm sút nghiêm trọng.

Ván cược của ông Zelensky

Trong bối cảnh đó, ông Zelensky thực hiện chuyến công du chớp nhoáng tới nhiều thủ đô châu Âu nhằm củng cố sự ủng hộ dành cho chính phủ và đất nước đang gặp khó khăn.

Kết quả bước đầu khá tích cực: Ukraine đã đạt thỏa thuận nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Hy Lạp, giúp nước này đối phó với các tháng mùa đông sắp tới. Một thỏa thuận quốc phòng quan trọng với Pháp cũng hứa hẹn tăng cường năng lực phòng không trong ngắn hạn và cung cấp 100 máy bay chiến đấu cho Kiev trong thập kỷ tới.

Mặc dù có ý nghĩa quan trọng, những bước đi gần đây của Kiev mới chỉ mang tính tạm thời, chứ chưa đủ để tạo ra chuyển biến mang tính quyết định. Thậm chí, các biện pháp tạm thời cần thiết cũng chưa chắc được triển khai đầy đủ. Liên minh châu Âu và một số quốc gia thành viên vẫn do dự về gói vay khẩn cấp dành cho Ukraine. Nếu khoản vay này không được thông qua, Kiev có thể cạn nguồn lực vào tháng 2 và không còn khả năng chi trả lương cho binh sĩ, công chức và người hưởng lương hưu.

Cùng lúc, Tổng thống Zelensky tiếp tục đối mặt với áp lực gia tăng từ chính nội bộ đảng cầm quyền Người Phục vụ Nhân dân. Dù kỳ vọng chuyến công du châu Âu có thể được hiểu như một tín hiệu củng cố niềm tin từ các đồng minh, ông Zelensky vẫn có khả năng phải đưa ra những quyết định khó khăn, chẳng hạn như yêu cầu từ chức đối với Andrii Yermak - cố vấn thân cận lâu năm của ông và cũng là người bị nêu tên trong vụ bê bối tham nhũng mới nhất.

3 yếu tố then chốt ảnh hưởng đến tương lai của Ukraine

Giới phân tích cho rằng, có ba yếu tố then chốt có thể ảnh hưởng tương lai của Ukraine. Thứ nhất là liệu Tổng thống Zelensky có thể giải quyết được triệt để vấn nạn tham nhũng để khôi phục tín nhiệm và duy trì sự ủng hộ của các đối tác châu Âu đối với Ukraine hay không.

Thứ hai là bước đi tiếp theo của Nhà Trắng và cách Washington định hình quan hệ với Điện Kremlin. Một kế hoạch hòa bình 28 điểm đang được soạn thảo, trong đó đòi hỏi Ukraine phải đưa ra sự nhượng bộ lớn về lãnh thổ và cắt giảm quy mô quân đội, nhưng lại thiếu các đảm bảo an ninh đáng tin cậy.

Các ngoại trưởng châu Âu đã nhanh chóng tuyên bố rằng bất kỳ giải pháp hòa bình nào cũng cần sự chấp thuận của Kiev và châu Âu. Tuy nhiên, quyết tâm phản đối của họ có dấu hiệu suy giảm. Nếu các đối tác phương Tây cho rằng Ukraine không còn khả năng giành lại lợi thế cả về quân sự lẫn chính trị, họ có khả năng chọn cách giảm thiểu tổn thất và rút dần khỏi cam kết hỗ trợ. Điều đó có thể dẫn tới việc châu Âu tìm cách tăng cường củng cố hệ thống phòng thủ của chính họ và đồng ý với kế hoạch do Mỹ dẫn dắt.

Thứ ba, ẩn số lớn nhất là tính toán của Tổng thống Vladimir Putin. Không rõ liệu Nga sẽ sớm ký kết một thỏa thuận hay kéo dài đàm phán với chính quyền Tổng thống Trump, đồng thời tiếp tục duy trì chiến lược gây sức ép tại Ukraine hay không. Nga được cho là đang tận dụng thời gian để gia tăng lợi thế.

Việc người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết, không có diễn biến mới nào liên quan tới một thỏa thuận hòa bình mang tính khả thi — cho thấy lập trường của Nga hầu như không thay đổi. Ngay cả khi Tổng thống Putin sẵn sàng ký kết thỏa thuận, nội dung đang được bàn thảo hiện nay khó có thể mang lại sự trấn an cho Kiev và Brussels.

Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo Conversation