Mỹ – Nga bí mật bàn thỏa thuận năng lượng đổi lấy hòa bình Ukraine

Toàn cảnh nhà máy khí hóa lỏng do Sakhalin Energy vận hành tại Prigorodnoye trên đảo Sakhalin ở Thái Bình Dương, Nga ngày 15/7/2021. Ảnh: Reuters.

Hãng tin Reuters dẫn một số nguồn tin cho hay, các quan chức Mỹ và Nga đã bàn bạc về một loạt thỏa thuận năng lượng bên lề các cuộc đàm phán trong tháng này nhằm tìm cách đạt được hòa bình ở Ukraine.

Những thỏa thuận này được đưa ra như một “đòn bẩy khuyến khích” để thúc ép Điện Kremlin chấp nhận hòa bình tại Ukraine và để Washington nới lỏng các lệnh trừng phạt áp đặt với Nga, các nguồn tin cho biết.

Kể từ sau cuộc tấn công Ukraine tháng 2/2022, Nga gần như bị cắt khỏi các nguồn đầu tư quốc tế trong lĩnh vực năng lượng và không thể ký kết các hợp đồng lớn.

Ba nguồn tin tiết lộ các quan chức đã thảo luận khả năng Exxon Mobil quay lại dự án dầu khí Sakhalin-1 tại Nga. Exxon – tập đoàn dầu khí lớn nhất nước Mỹ – trước đây đã có nhiều cuộc trao đổi với Rosneft, tập đoàn dầu khí quốc doanh Nga, về việc tái gia nhập dự án này sau khi được Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) của Mỹ “bật đèn xanh” dưới thời cả Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Donald Trump, một nguồn tin riêng biệt cho hay.

Ngoài ra, các quan chức còn nêu khả năng Nga mua thiết bị của Mỹ cho các dự án khí hóa lỏng (LNG), chẳng hạn Arctic LNG 2 vốn đang nằm trong danh sách trừng phạt của phương Tây, theo bốn nguồn tin.

Một ý tưởng khác là Mỹ sẽ mua các tàu phá băng hạt nhân của Nga, theo Reuters.

Các cuộc thảo luận này diễn ra trong chuyến thăm Moscow của đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff hồi đầu tháng, khi ông gặp Tổng thống Vladimir Putin và đặc phái viên đầu tư Kirill Dmitriev, ba nguồn tin cho biết. Hai nguồn khác tiết lộ chúng cũng được bàn đến trong nội bộ Nhà Trắng với ông Trump. Ngoài ra, một nguồn tin khẳng định chúng đã được nhắc đến ngắn gọn tại thượng đỉnh Alaska ngày 15/8.

“Nhà Trắng thực sự muốn tung ra một dòng tít lớn sau thượng đỉnh Alaska, công bố một thỏa thuận đầu tư quan trọng”, một nguồn tin nói. “Đây chính là cách ông Trump muốn chứng tỏ mình đã đạt được thành tựu”.

Một quan chức Nhà Trắng phản hồi rằng ông Trump và đội ngũ an ninh quốc gia vẫn đang tiếp tục trao đổi với Nga và Ukraine để hướng tới một cuộc gặp thượng đỉnh song phương nhằm chấm dứt chiến tranh. “Đàm phán công khai thêm về các vấn đề này không phục vụ lợi ích quốc gia”, một quan chức nhấn mạnh.

Người phát ngôn của ông Dmitriev từ chối bình luận. Exxon Mobil cũng không đưa ra phản hồi. Rosneft và Novatek chưa trả lời yêu cầu.

Mặc cả song hành với đe dọa

Ông Trump đồng thời đe dọa sẽ áp đặt thêm các lệnh trừng phạt với Nga nếu tiến trình hòa đàm không có tiến triển, và tăng thuế mạnh với Ấn Độ – khách hàng lớn mua dầu Nga. Những biện pháp này, nếu được triển khai, sẽ khiến Nga khó duy trì mức xuất khẩu dầu hiện tại.

Phong cách “mặc cả” của ông Trump đã từng bộc lộ rõ trong các cuộc trao đổi về Ukraine hồi đầu năm, khi các quan chức bàn cách Mỹ có thể khôi phục dòng chảy khí đốt Nga sang châu Âu. Tuy nhiên, kế hoạch này bị Brussels chặn lại, bởi EU đang hướng tới mục tiêu loại bỏ hoàn toàn khí đốt Nga trước năm 2027.

Trong khi đó, các cuộc thảo luận mới nhất đã chuyển trọng tâm sang các thỏa thuận song phương Mỹ - Nga, thay vì thông qua Liên minh châu Âu – vốn kiên định ủng hộ Kiev.

Đáng chú ý, đúng ngày diễn ra hội nghị Alaska, Tổng thống Putin ký sắc lệnh cho phép các nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm Exxon Mobil, có thể lấy lại cổ phần trong dự án Sakhalin-1 – với điều kiện họ phải hành động để hỗ trợ việc gỡ bỏ trừng phạt phương Tây.

Exxon rút khỏi thị trường Nga năm 2022, ghi nhận khoản lỗ 4,6 tỷ USD. Cổ phần 30% của hãng trong Sakhalin-1 đã bị Nga quốc hữu hóa ngay sau đó.

Mỹ cũng nhiều lần siết trừng phạt đối với Arctic LNG 2 kể từ 2022, bao gồm cấm tiếp cận các tàu phá băng hạng nặng – vốn là điều kiện sống còn để khai thác tại vùng Bắc Cực. Dự án này do Novatek nắm cổ phần chi phối, công ty đã bắt đầu vận động hành lang ở Washington từ năm ngoái nhằm nối lại quan hệ và dỡ bỏ trừng phạt.

Theo Reuters, Arctic LNG 2 đã nối lại hoạt động xử lý khí đốt từ tháng 4, nhưng ở mức hạn chế. 5 chuyến hàng đã được xuất khẩu trong năm nay trên các tàu vẫn nằm trong diện trừng phạt. Một dây chuyền sản xuất từng phải ngừng hoạt động do khó khăn trong khâu xuất khẩu. Dự án dự kiến có tổng cộng ba dây chuyền, trong đó dây chuyền thứ ba đang được lên kế hoạch với công nghệ dự kiến đến từ Trung Quốc.

Một nguồn tin khác cho biết Washington muốn hướng Nga mua công nghệ của Mỹ thay vì của Trung Quốc, coi đây là chiến lược nhằm khoét sâu khoảng cách trong quan hệ Bắc Kinh – Moscow.

Trước đó, chỉ vài ngày trước khi đưa quân vào Ukraine, Nga và Trung Quốc tuyên bố thiết lập “quan hệ đối tác không giới hạn”. Trong thập kỷ qua, Chủ tịch Tập Cận Bình đã gặp ông Putin hơn 40 lần, và gần đây ông Putin gọi Trung Quốc là một đồng minh thân cận.

Huyền Chi