Mỹ: Làn sóng AI thổi bùng tăng trưởng GDP, song nền kinh tế thực lại đang 'hụt hơi'

Với ông Cameron Pappas, chủ cửa hàng Norton’s Florist ở Birmingham, bang Alabama, cơn sốt AI dường như là cả một thế giới khác biệt. Trong khi những tập đoàn công nghệ khổng lồ như Nvidia, Alphabet hay Broadcom đang kéo thị trường chứng khoán lên cao và góp phần hỗ trợ tăng trưởng GDP, thì ông Pappas lại cảm nhận rõ những khó khăn của nền kinh tế thực, nơi cách xa Phố Wall và Thung lũng Silicon hàng nghìn cây số.

Các doanh nghiệp nhỏ như Norton’s, cùng nhiều công ty trong lĩnh vực bán lẻ, xây dựng và dịch vụ lưu trú, đang phải oằn mình gánh chịu tác động của thực trạng chi phí tăng cao do chính sách thuế quan của chính quyền Donald Trump, trong bối cảnh người tiêu dùng cắt giảm mạnh chi tiêu.

“Chúng tôi phải theo dõi từng đồng chi phí”, ông Pappas chia sẻ với CNBC.

Vào năm ngoái, cửa hàng Norton’s đạt doanh thu khoảng 4 triệu USD nhờ bán hoa, cây cảnh và quà tặng cho khách hàng địa phương. Để tránh việc tăng giá, điều vốn có thể khiến khách hàng quay lưng, ông Cameron Pappas buộc phải điều chỉnh và nỗ lực sáng tạo ra những cách thức mới trong thiết kế sản phẩm. “Nếu một bó hoa có 25 cành, chỉ cần giảm 3 - 4 cành là có thể giữ nguyên giá bán. Điều đó buộc chúng tôi phải tinh chỉnh lại mọi thứ để đảm bảo giá bán hợp lý nhất có thể”, chủ cửa hàng Norton’s thừa nhận

HAI MẶT CỦA NỀN KINH TẾ

Câu chuyện của ông Cameron Pappas và hàng nghìn doanh nghiệp nhỏ khác đang bị che mờ trong các con số tăng trưởng vĩ mô - vốn đang được thổi phồng nhờ sức mạnh của AI. Theo báo cáo tháng 9 của JPMorgan Chase, trong nửa đầu năm nay, chi tiêu vốn liên quan đến AI đã đóng góp 1,1% vào tăng trưởng GDP, vượt qua mức đóng góp của người tiêu dùng vốn lâu nay vẫn được coi là động lực chính của nền kinh tế Mỹ.

Tổng GDP Mỹ tăng 3,8% trong quý 2/2025, sau khi giảm 0,5% trong quý đầu năm, theo Bộ Thương mại Mỹ. Tuy nhiên, chi tiêu trong lĩnh vực sản xuất đã sụt giảm suốt bảy tháng liên tiếp, trích dẫn dữ liệu Viện Quản lý Nguồn cung (ISM). Chi tiêu xây dựng cũng chững lại do lãi suất cao và chi phí tăng. Báo cáo mới của Cushman & Wakefield cho biết tổng chi phí xây dựng trong quý 4 sẽ tăng 4,6% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu do thuế đánh vào vật liệu.

Thị trường chứng khoán cũng thể hiện sự phân hóa rõ rệt giữa nhóm hưởng lợi từ AI và phần còn lại.

Hiện có 8 công ty công nghệ được định giá từ 1.000 tỷ USD trở lên, gồm Nvidia, Microsoft, Apple, Alphabet, Amazon, Meta, Tesla và Broadcom - tất cả đều có liên quan đến AI. Nhóm này chiếm tới 37% giá trị của chỉ số S&P 500, trong đó riêng Nvidia với vốn hóa 4.500 tỷ USD đã chiếm hơn 7%.

Giới đầu tư hứng khởi trước làn sóng đầu tư khổng lồ vào hạ tầng AI. Cổ phiếu Broadcom tăng hơn 50% trong năm nay sau hai năm liên tiếp tăng gấp đôi; Nvidia và Alphabet cũng tăng gần 40% trong năm 2025. Nhờ đó, S&P 500 và Nasdaq lần lượt tăng 15% và 20%, liên tục thiết lập đỉnh mới bất chấp việc chính phủ vẫn đang trong giai đoạn đóng cửa một phần, khiến nền kinh tế thêm phần bất ổn.

Ngược lại, các nhóm ngành tiêu dùng thiết yếu và tùy chọn trong S&P 500 chỉ tăng chưa đến 5% kể từ đầu năm. Một tín hiệu đáng lo khác là việc Target, một trong những chuỗi bán lẻ lớn nhất nước Mỹ, vừa tuyên bố cắt giảm 1.800 vị trí nhân sự văn phòng, đợt sa thải quy mô lớn đầu tiên trong một thập kỷ. Cổ phiếu Target đã giảm 30% trong 10 tháng qua.

“Thông điệp cho rằng nền kinh tế AI đang kéo GDP đi lên là hoàn toàn đúng. Tuy nhiên, phần còn lại của nền kinh tế có thể đang yếu đi, hoặc ít nhất chỉ tăng trưởng ở mức rất khiêm tốn”, giáo sư Arun Sundararajan thuộc Trường Kinh doanh Stern Đại học New York nhận định.

Trong tuần này, giai đoạn sôi động nhất của mùa báo cáo lợi nhuận công nghệ, giới đầu tư sẽ dồn sự chú ý vào Meta, Microsoft và Alphabet cùng Apple và Amazon, đặc biệt là về kế hoạch chi tiêu vốn.

Tháng trước, Nvidia công bố khoản đầu tư 100 tỷ USD vào OpenAI, startup hiện được định giá 500 tỷ USD. Số vốn này giúp OpenAI triển khai ít nhất 10 gigawatt hệ thống Nvidia, tương đương mức tiêu thụ điện hằng năm của 8 triệu hộ gia đình Mỹ.

Cổ phiếu Advanced Micro Devices (AMD) cũng tăng gấp đôi trong năm nay, bật tăng hơn 20% hồi đầu tháng sau khi ký thỏa thuận hợp tác với OpenAI. Trong khi đó, Oracle cũng ghi nhận đà tăng mạnh nhờ liên quan đến các dự án hạ tầng AI.

“Liệu chúng ta có đang thổi phồng nền kinh tế, tự tạo ra bong bóng và đối mặt với cú sốc trong tương lai không?” bà Sundararajan đặt vấn đề, nhưng cho rằng hiện chưa có dấu hiệu nhu cầu đầu tư vào AI sẽ chững lại.

THỰC TẾ KHẮC NGHIỆT

Đối với phần lớn doanh nghiệp địa phương, “cơn sốt vàng” AI chỉ là câu chuyện trên báo chí. Theo khảo sát tháng 9 của KeyBank, cứ bốn chủ doanh nghiệp nhỏ thì có một người đang trong “chế độ sinh tồn”, vật lộn với chi phí tăng cao và các loại thuế quan mới. Nhóm doanh nghiệp này vốn đóng góp khoảng 40% GDP của Mỹ.

Cửa hàng hoa Norton’s được thành lập từ năm 1921, được gia đình Pappas mua lại năm 2002. Doanh nghiệp này từng vượt qua Đại Suy thoái, Thế chiến 2 và đại dịch Covid-19. Ông Cameron Pappas kể rằng cha ông từng nói những giai đoạn như vậy chỉ là một mùa khó khăn khác và là điều không thể tránh khỏi trong kinh doanh. Tuy nhiên, các chính sách thuế của Tổng thống Donald Trump đã tạo ra loạt trở ngại mới, bởi khoảng 80% hoa tươi cắt cành ở Mỹ đều nhập khẩu từ Colombia và Ecuador.

Norton’s gần như không thể tránh khỏi việc phải trả chi phí nhập khẩu cao hơn. Dù vậy, Cameron Pappas đã tìm cách mua trực tiếp từ các nhà trồng hoa Nam Mỹ để tiết kiệm so với việc qua trung gian. Anh gọi đây là nỗ lực quản lý giá thời thuế quan.

Theo S&P Global, thuế quan của ông Trump sẽ khiến các doanh nghiệp toàn cầu mất hơn 1.200 tỷ USD trong năm nay và phần lớn chi phí này được chuyển sang người tiêu dùng.

Khi mùa mua sắm cuối năm đến gần, tâm lý tiêu dùng trở thành mối quan tâm lớn. Nhưng triển vọng không mấy sáng sủa. 57% người Mỹ được Deloitte khảo sát cho biết họ tin nền kinh tế sẽ yếu đi trong năm tới - đây là mức tăng mạnh so với tỷ lệ 30% của một năm trước, và là mức bi quan cao nhất kể từ khi Deloitte bắt đầu khảo sát vào năm 1997.

Người tiêu dùng Gen Z (18 - 28 tuổi) cho biết họ dự định chi tiêu ít hơn 34% trong kỳ nghỉ năm nay so với năm ngoái. Với nhóm Millennials (29 - 44 tuổi), mức giảm dự kiến là 13%.

Thêm vào đó, tuyển dụng thời vụ trong ngành bán lẻ có khả năng giảm xuống mức thấp nhất kể từ cuộc suy thoái năm 2009, theo công ty tuyển dụng Challenger, Gray & Christmas. Báo cáo khác của công ty này chỉ ra số lượng tuyển mới tại Mỹ tính đến nay chỉ đạt chưa đến 205.000, giảm 58% so với cùng kỳ năm ngoái.

Hàng loạt tập đoàn lớn cũng đang cắt giảm nhân sự. Tháng 9, Starbucks công bố kế hoạch tái cấu trúc trị giá 1 tỷ USD, đóng cửa một số cửa hàng tại Bắc Mỹ và sa thải khoảng 900 nhân viên văn phòng sau khi đã cắt 1.100 vị trí hồi đầu năm. Cổ phiếu Starbucks đã giảm 6% trong năm nay. Cổ phiếu Wyndham Hotels & Resorts cũng lao dốc sau khi công bố kết quả kinh doanh quý 3 kém khả quan.

Ngay cả trong lĩnh vực công nghệ, nơi hưởng lợi nhiều nhất từ AI, làn sóng sa thải vẫn diễn ra. Microsoft cắt giảm khoảng 9.000 việc làm hồi tháng 7 để tinh giản bộ máy quản lý. Salesforce cũng tuyên bố cắt giảm nhân sự, cho rằng AI có thể đảm nhiệm được nhiều công việc.

Tuy nhiên, theo giáo sư Hatim Rahman, chuyên gia AI tại Trường Quản lý Kellogg Đại học Northwestern, hầu hết doanh nghiệp sẽ không thể thấy hiệu quả ngay lập tức từ AI.

“AI không phải là giải pháp cắm-và-máy chạy. Để tận dụng được lợi ích, doanh nghiệp cần thay đổi cách vận hành, quy trình, văn hóa và công cụ. Và nhìn ở tầm tổng thể, quá trình đó sẽ mất thời gian. Chắc chắn, con đường đi đến tương lai sẽ không hề bằng phẳng”, giáo sư Rahman kết luận.

Lan Anh