Mỹ gọi Saudi Arabia là 'đồng minh lớn ngoài NATO', quyết định phá vỡ vị thế của Israel ở Trung Đông, Riyadh ra chỉ dấu quan trọng

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman tại cuộc gặp ở Nhà Trắng ngày 18/11. (Nguồn: Bloomberg)

Báo Politico đưa tin, theo thỏa thuận, Saudi Arabia sẽ được chỉ định là "đồng minh lớn ngoài Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO)", một mối quan hệ chính thức làm sâu sắc thêm hợp tác quốc phòng nhưng không bao gồm bảo đảm an ninh. Saudi Arabia sẽ gia nhập danh sách 19 quốc gia khác, bao gồm Israel, Jordan, Kuwait và Qatar.

Saudi Arabia từ lâu đã là một đồng minh quan trọng của Mỹ tại Trung Đông. Tổng thống Trump rất coi trọng mối quan hệ với Vương quốc này và đã đến thăm Riyadh trong các chuyến công du nước ngoài đầu tiên của mình trong cả nhiệm kỳ đầu tiên và thứ hai.

Phát biểu tại bữa tối trang trọng ở Nhà Trắng với Thái tử Mohammed bin Salman, ông Trump nói rõ: "Một liên minh mạnh mẽ và có năng lực hơn sẽ thúc đẩy lợi ích của cả hai nước và phục vụ lợi ích cao nhất của hòa bình".

Thông báo này được đưa ra sau tuyên bố của Thái tử Mohammed bin Salman rằng ông sẽ tăng khoản đầu tư của Saudi Arabia vào Mỹ từ khoảng 600 tỷ USD lên gần 1 nghìn tỷ USD.

Phát biểu tại bữa tiệc tối, Thái tử Saudi Arabia nói rõ: “Hôm nay là một ngày đặc biệt. Chúng tôi cho rằng chân trời hợp tác kinh tế với Mỹ đang rộng mở hơn trên nhiều lĩnh vực. Chúng tôi đã ký kết rất nhiều thỏa thuận có thể mở ra cánh cửa phát triển mối quan hệ sâu sắc hơn trên nhiều phương diện".

Ngoài việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao vũ khí, thỏa thuận này sẽ mở cửa cho Saudi Arabia trở thành địa điểm lưu trữ vũ khí của Mỹ và giúp Riyadh đủ điều kiện để đấu thầu các hợp đồng bảo trì và sửa chữa của Lầu Năm Góc cũng như mua đạn dược uranium nghèo. Trong khi đó, Mỹ không bị ràng buộc bởi hiệp ước phải bảo vệ Saudi Arabia như với các đồng minh NATO.

Trước đó, trong cuộc gặp tại Phòng Bầu dục, ông chủ Nhà Trắng tuyên bố Mỹ sẽ bán máy bay tiêm kích tàng hình F-35 cho Saudi Arabia theo hình thức tương tự như với Israel.

Reuters nhận định, việc Mỹ bán F-35 cho Saudi Arabia sẽ đánh dấu sự thay đổi chính sách đáng kể, có khả năng làm thay đổi cán cân quân sự ở Trung Đông. Israel đã vận hành máy bay này trong gần một thập kỷ, xây dựng nhiều phi đội và vẫn là quốc gia Trung Đông duy nhất sở hữu hệ thống vũ khí này.

Về quan hệ với Israel, đồng minh thân cận Mỹ ở Trung Đông, Thái tử Saudi Arabia cho biết, Riyadh mong muốn tham gia Hiệp định Abraham - khuôn khổ bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các nước Arab - nhưng nhấn mạnh điều kiện tiên quyết là phải có “một lộ trình rõ ràng hướng tới giải pháp hai nhà nước” cho vấn đề Palestine.

Tuyên bố này đánh dấu tín hiệu ngoại giao quan trọng trong bối cảnh Saudi Arabia từng tạm dừng đàm phán bình thường hóa vào cuối năm 2024 do cuộc chiến mà Israel tiến hành ở Dải Gaza.

Thỏa thuận ngừng bắn ngày 10/10 đã tạo không gian cho các nước nối lại tiếp xúc ngoại giao về tương lai Gaza và khu vực.

Giới phân tích nhận định, Saudi Arabia có thể giữ vai trò trung tâm trong giai đoạn hậu xung đột Gaza và việc Riyadh cân nhắc gia nhập Hiệp định Abraham có thể tác động mạnh tới cán cân ngoại giao Trung Đông.

Bảo Minh