Mỹ dồn quân, Venezuela đối mặt sức ép chưa từng có

Kênh CNN dẫn nhiều nguồn tin cho biết hôm 5/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang xem xét khả năng tiến hành các cuộc tấn công quân sự nhằm vào các băng đảng ma túy hoạt động trong lãnh thổ Venezuela - bao gồm cả phương án không kích trực tiếp bên trong nước này.

Nếu được thực hiện, một đòn tấn công ngay trên đất Venezuela sẽ đánh dấu bước leo thang căng thẳng nghiêm trọng trong quan hệ giữa Washington và Caracas.

Không chỉ vậy, AFP dẫn lời các quan chức Nhà Trắng giấu tên cho biết, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã ra lệnh điều động 10 tiêm kích tàng hình F-35 tới Puerto Rico - vùng lãnh thổ hải ngoại của Mỹ, chỉ cách Venezuela một khoảng ngắn.

“Ngoại giao pháo hạm”

Ngày 2/9, quân đội Mỹ thông báo đã nổ súng tiêu diệt một “xuồng cao tốc chở ma túy” trên biển Caribe khiến 11 người thiệt mạng. Caracas lên án đây là hành vi “giết người không qua xét xử”.

Quân đội Mỹ đánh chìm “tàu ma túy” của Tren de Aragua Tổng thống Trump tuyên bố quân đội Mỹ đã đánh chìm một “tàu chở ma túy” từ Venezuela, tiêu diệt 11 thành viên Tren de Aragua. Washington coi đây là cảnh báo cứng rắn với các băng đảng.

Trước đó, Washington đã đưa 8 chiến hạm, nhiều máy bay trinh sát P-8, một tàu ngầm tấn công, các tàu chiến USS San Antonio, USS Iwo Jima và USS Fort Lauderdale và trên 4.500 quân, bao gồm thủy quân lục chiến, đến vùng biển Caribe gần Venezuela, với lý do ngăn chặn hoạt động buôn lậu ma túy.

Đặc biệt, một số tàu chiến có thể mang theo các phương tiện bay như trực thăng, trong khi một số khác có thể triển khai tên lửa hành trình Tomahawk.

Tổng thống Maduro gọi sự tập hợp lực lượng quy mô này là “mối đe dọa lớn nhất trong vòng 100 năm qua” đối với an ninh Venezuela.

Một số nhà phân tích xem đây như "ngoại giao pháo hạm" (gunboat diplomacy) nhắm trực tiếp vào chính quyền Maduro, theo AP.

Trong khi đó, Venezuela từng bị Mỹ liệt vào nhóm “quốc gia thù địch” và ngày càng gắn kết với Trung Quốc, Nga - hai đối thủ chiến lược hàng đầu của Washington.

Tổng thống Maduro nhiều lần cáo buộc Mỹ theo đuổi kế hoạch “thay đổi chế độ” ở Venezuela. Ông kêu gọi Washington từ bỏ ý định này và “tôn trọng chủ quyền, quyền được hưởng hòa bình và độc lập” của các quốc gia Mỹ Latin.

“Tôi tôn trọng ông Trump. Bất đồng giữa chúng tôi không thể trở thành cớ cho một cuộc xung đột quân sự. Venezuela luôn sẵn sàng đối thoại”, ông nói.

Tàu chiến USS Iwo Jima của Mỹ. Ảnh: Reuters.

Phản ứng trước cáo buộc, Tổng thống Trump ngày 5/9 khẳng định Mỹ “không bàn đến việc thay đổi chế độ”, nhưng nhắc lại rằng cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 tại Venezuela - nơi ông Maduro tuyên bố thắng áp đảo - là “một cuộc bầu cử kỳ lạ”. Washington từ chối công nhận kết quả này.

Tiếp tục gây sức ép với F-35

Việc điều 10 tiêm kích F-35 đánh dấu lần đầu tiên Mỹ triển khai F-35 sát Venezuela đến vậy. Dự kiến phi đội này sẽ có mặt vào tuần tới để tham gia chiến dịch chống các băng đảng ma túy ở Nam Mỹ. Tuy nhiên, chưa rõ chúng thuộc quân chủng nào, được điều động từ đâu và sẽ đảm nhận nhiệm vụ cụ thể gì.

Việc triển khai này diễn ra không lâu sau khi Lầu Năm Góc cáo buộc chính quyền Caracas điều hai tiêm kích F-16 tiếp cận chiến hạm Mỹ USS Jason Dunham, một động thái mà Mỹ gọi là “khiêu khích nghiêm trọng”.

Chưa dừng lại, chính quyền Trump cảnh báo sẵn sàng “bắn hạ” nếu máy bay Venezuela gây nguy hiểm cho lực lượng Mỹ. Việc đưa F-35 tới Puerto Rico được cho là nhằm củng cố lời cảnh báo đó, bởi loại chiến đấu cơ tàng hình này "trên cơ" hoàn toàn so với F-16 mà Venezuela đang sở hữu.

F-35 là chiến đấu cơ tối tân nhất của Mỹ với khả năng tàng hình, trinh sát và đánh chặn vượt trội. Theo Reuters, F-35 có khả năng chiếm ưu thế trong không chiến với không quân Venezuela, vốn hiện có tối đa 21 tiêm kích F-16A/B đời cũ, khoảng 6 chiếc F-5A và 21 chiếc Su-30MKV mua từ Nga.

Trong khi Su-30MKV được coi là đối trọng xứng tầm, F-5 và F-16A/B khó có thể chống lại F-35 - dòng chiến đấu cơ hiện đại bậc nhất thế giới. Chuyên trang Flight Global cho biết F-35 đặc biệt hiệu quả trong nhiệm vụ xuyên thủng, vô hiệu hóa hệ thống phòng không.

Máy bay tiêm kích tàng hình F-35 hạ cánh xuống đường băng của tàu sân bay USS Carl Vinson trong khuôn khổ cuộc tập trận hải quân Vành đai Thái Bình Dương (RIMPAC), cách đảo Oahu (Hawaii, Mỹ) khoảng 160 km về phía nam, ngày 19/7. Ảnh: Reuters.

Đáng chú ý, Puerto Rico chỉ cách Caracas khoảng 860 km, cho phép F-35 thực hiện sứ mệnh "đánh nhanh, rút gọn" - tung đòn tấn công rồi rút về, không cần tiếp liệu, giảm thiểu nguy cơ bị hệ thống phòng không đối phương phát hiện - tương tự cách không quân Israel từng áp dụng tại Syria, trang Aviationist phân tích.

Thậm chí, nếu Mỹ điều phiên bản F-35B, có khả năng cất cánh đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng, chiến đấu cơ này thậm chí có thể hoạt động từ tàu đổ bộ tấn công USS Iwo Jima đang tuần tra gần Venezuela, rút ngắn thêm thời gian tiếp cận.

Nhiều chuyên gia cho rằng động thái quân sự của Mỹ vượt xa mục tiêu chống ma túy. Thomas Posado, giảng viên Đại học Rouen (Pháp), nhận định: “Việc Mỹ triển khai hạm đội, hàng nghìn binh sĩ và cả tiêm kích F-35 mang tính địa chính trị nhiều hơn là một chiến dịch chống ma túy”.

Theo số liệu của cơ quan phòng chống ma túy Mỹ, phần lớn lượng cocaine hiện chảy vào Mỹ qua ngả Thái Bình Dương, không phải vùng Caribe. Năm 2019, tới 75% ma túy vào Mỹ đi qua Thái Bình Dương, chỉ 25% xuất phát từ khu vực lân cận Venezuela.

“Nếu thực sự muốn chống ma túy, Mỹ cần phối hợp với các nước quanh Venezuela như Colombia, Ecuador hay Mexico”, Posado nhấn mạnh. Ông cũng chỉ ra rằng Ecuador là một điểm trung chuyển lớn, song Tổng thống Daniel Noboa là đồng minh thân cận của ông Trump nên Washington không áp dụng biện pháp mạnh tương tự.

Alan McPherson, giáo sư Đại học Temple (Mỹ), đánh giá chính quyền Trump dường như đang dùng các động thái quân sự để tạo áp lực chính trị trực diện với ông Maduro.

Phát biểu với Guardian, ông Juan González, cựu Giám đốc cao cấp Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ phụ trách khu vực Tây bán cầu dưới thời chính quyền Biden, cảnh báo về việc ông Trump điều hạm đội áp sát Venezuela có thể dẫn đến “nguy cơ đối đầu quân sự là rất lớn”.

Ông cho rằng chính sách của Mỹ với Venezuela hiện phần lớn đang bị chi phối bởi các thành viên cứng rắn trong phe đối lập Venezuela, những người có ảnh hưởng mạnh mẽ tới Ngoại trưởng Marco Rubio - chính trị gia lâu nay nổi tiếng với quan điểm “diều hâu” trong vấn đề Venezuela.

Phương Linh