Mỹ chỉ bán tiêm kích tàng hình F-35 bản cơ bản cho Arab Saudi để giữ trục Trung Đông

Mỹ chuẩn bị bán cho Arab Saudi tiêm kích tàng hình F-35 ở phiên bản tối giản so với loại Israel sử dụng.

Quyết định này phản ánh sự cân bằng khéo léo giữa cam kết ưu tiên dành cho Tel Aviv và lợi ích chiến lược ngày càng lớn của Riyadh trong Chính sách Trung Đông của Washington

Trong bối cảnh tranh cãi lâu nay về việc bán F-35 cho Arab Saudi, Mỹ đã tính đến một giải pháp “giảm cấp” về khả năng công nghệ để vừa đáp ứng mong muốn của đồng minh vùng Vịnh, vừa bảo vệ lợi thế quân sự định tính (QME) mà Washington dành cho Israel.

Các nguồn tin Mỹ tiết lộ rằng phiên bản F-35 dành cho Arab Saudi sẽ thiếu nhiều tính năng cao cấp - ví dụ như các hệ thống chiến tranh điện tử nhạy cảm và một số vũ khí tiên tiến - so với phiên bản F-35I mà Israel đang khai thác.

Một trong những công nghệ mà Riyadh khó có được là tên lửa đối không “AIM-260” đang trong giai đoạn phát triển tại Mỹ. Dòng tên lửa này có tầm bắn xa và được xem là rất nhạy cảm, nên Mỹ nhiều khả năng sẽ hạn chế việc chuyển giao nó sang Arab Saudi.

Ngoài ra, cấu hình phần mềm của máy bay F-35 sẽ được tùy chỉnh - nghĩa là Riyadh sẽ nhận tiêm kích với năng lực thấp hơn về một số khía cạnh quan trọng, không thể so sánh với các phiên bản mà Israel được sử dụng.

Sự thận trọng của Mỹ không chỉ đến từ trách nhiệm công nghệ mà còn vì ràng buộc chính trị: Thỏa thuận “Lợi thế Quân sự Định tính” (QME) với Israel là một cam kết lâu dài mà Washington rất khó vi phạm hoàn toàn. Đây là lý do chính khiến việc bán F-35 đầy đủ cho Arab Saudi bị dè dặt.

Động lực khiến Mỹ đổi thái độ xoay quanh nhiều yếu tố. Trước hết, Washington muốn giữ Arab Saudi trong quỹ đạo ảnh hưởng, nhất là khi Riyadh có thể quay sang mua tiêm kích tàng hình từ Nga hoặc Trung Quốc nếu Mỹ tiếp tục khước từ.

Thứ hai, quan hệ chiến lược Mỹ - Saudi đang được căng thẳng hóa bởi nhu cầu ổn định khu vực Trung Đông, hợp tác an ninh và năng lượng.

Theo đánh giá, việc bán F-35, ngay cả phiên bản hạn chế, sẽ giúp Mỹ khuyến khích Riyadh chia sẻ gánh nặng an ninh trong khu vực.

Bên cạnh đó, Arab Saudi được cho là sẽ mua khoảng 80 chiếc F-35 (theo một số nguồn tường thuật là không quá 48 chiếc), nhưng số lượng chính xác chưa được công bố rõ ràng.

Việc giao máy bay này cho Saudi có thể làm xáo trộn cán cân quyền lực quân sự trong khu vực, đặc biệt là khi Israel luôn lo ngại rằng các chiến đấu cơ F-35 của Riyadh, dù là phiên bản “giảm cấp”, vẫn có thể làm suy giảm ưu thế hàng không của mình.

Tuy nhiên, việc chuyển giao không hề đơn giản. Trước khi ký hợp đồng, Mỹ còn cần thực hiện đánh giá QME để đảm bảo rằng việc bán F-35 không vi phạm các cam kết với Israel.

Thêm vào đó, quốc hội Mỹ cũng có thể can thiệp: mọi thỏa thuận bán vũ khí lớn đều cần được phê duyệt, và một số nghị sĩ lo ngại rằng Arab Saudi có thể chia sẻ bí mật công nghệ hoặc rời khỏi quỹ đạo Mỹ nếu bị từ chối.

Chiến lược của Mỹ khi “giảm cấp” F-35 cho Arab Saudi thể hiện một cách tiếp cận thực dụng: không từ chối hoàn toàn để mất ảnh hưởng, nhưng vẫn giữ một rào chắn công nghệ quan trọng để bảo vệ vị thế ưu việt của Israel.

Đây cũng là cách Washington củng cố quan hệ với Riyadh mà không phải mạo hiểm an ninh khu vực quá cao.

Với Arab Saudi, việc tiếp cận F-35 - dù dưới phiên bản hạn chế - vẫn là bước tiến lớn trong việc hiện đại hóa lực lượng không quân.

Dòng máy bay này sẽ giúp Riyadh tăng cường khả năng kiểm soát không phận, mở ra cơ hội mới trong hợp tác quốc phòng với Mỹ, và nâng cao vị thế trong các cuộc cạnh tranh chiến lược tại Trung Đông.

Tuy nhiên, liệu phiên bản F-35 được cấp cho Arab Saudi có đủ sức mạnh để tạo ra đột phá chiến lược? Hay việc giảm cấp về công nghệ sẽ khiến loại máy bay này chỉ mang tính biểu tượng hơn là công cụ thực chất?

Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào chi tiết hợp đồng, thời gian chuyển giao và cách Riyadh tận dụng nó trong kế hoạch quốc phòng dài hạn.

Việt Hùng

Theo Guardian, Al Jazeera, Breaking Defense