Mức giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng: Mừng nhưng vẫn lo

Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa chốt tăng mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) thuế thu nhập cá nhân lên 15,5 triệu đồng/tháng, áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026. Quyết định này là tin vui lớn cho hàng triệu người làm công ăn lương sau nhiều năm kiến nghị vì mức cũ đã quá lạc hậu.

Tuy nhiên, niềm vui chưa trọn vẹn khi mức tăng vẫn chưa theo kịp chi phí. Mọi hy vọng đang đổ dồn vào dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) với đề xuất mang tính đột phá: Lần đầu tiên cho khấu trừ chi phí thực tế.

Tin vui bớt thuế, nỗi lo chi phí

Sau nhiều năm mức giảm trừ gia cảnh 11 triệu đồng/tháng (cho người nộp thuế) và 4,4 triệu đồng/tháng (cho người phụ thuộc) bị thực tế đời sống bỏ lại phía sau. Quyết định nâng mức giảm trừ lên 15,5 triệu đồng và 6,2 triệu đồng cho người phụ thuộc, áp dụng từ ngày 1-1-2026, đã mang lại sự nhẹ nhõm nhất định cho hàng triệu gia đình.

Dù có nhiều ý kiến mong mỏi chính sách được áp dụng sớm hơn từ năm 2025 để được hoàn thuế nhưng việc ấn định thời điểm năm 2026 được cho là hợp lý để tránh gây áp lực hành chính khổng lồ cho cơ quan thuế trong việc xử lý hoàn thuế cho hàng triệu người.

Với mức tăng gần 41% này, Bộ Tài chính tính toán sẽ có hơn 2,1 triệu người đang nộp thuế ở bậc 1 sẽ không còn phải nộp thuế.

Anh Minh Tuấn (nhân viên văn phòng, ngụ TP.HCM) có thu nhập 20 triệu đồng/tháng, đang nuôi một con nhỏ học lớp 3, bày tỏ sự vui mừng. Anh nhẩm tính sau khi trừ các khoản bảo hiểm bắt buộc với mức giảm trừ cũ (tổng cộng 15,4 triệu đồng), anh vẫn phải nộp thuế 125.000 đồng/tháng.

Nhưng với mức giảm trừ mới, tổng cộng là 21,7 triệu đồng, thu nhập của anh Tuấn (sau khi trừ bảo hiểm) sẽ thấp hơn mức giảm trừ, đồng nghĩa với việc anh không còn phải nộp thuế.

“Bớt được đồng nào hay đồng đó. Lương 20 triệu ở TP, trừ tiền thuê nhà đã 5 triệu, tiền học chính, học thêm cho con, tiền ăn uống... mọi thứ đều tăng giá. Bớt được khoản thuế là có thêm tiền điện, nước cho gia đình” - anh Tuấn chia sẻ.

Việc cho khấu trừ chi phí thực tế, theo các chuyên gia là đảm bảo công bằng cho người nộp thuế. Ảnh: QH

Tuy nhiên, ở nhóm thu nhập cao hơn, bài toán chi phí vẫn đè nặng. Chị Thanh Ngọc (kế toán trưởng tại TP.HCM) có tổng thu nhập 45 triệu đồng/tháng, đang nuôi hai con và gánh khoản vay mua căn chung cư trả góp. Với mức giảm trừ cũ (tổng cộng 19,8 triệu đồng), sau khi trừ bảo hiểm, chị nộp thuế thu nhập cá nhân hơn 2,4 triệu đồng/tháng.

Với chính sách mới, tổng mức giảm trừ của gia đình chị là 27,9 triệu đồng (15,5 triệu + 6,2 triệu x 2 con). Số thuế chị phải nộp sẽ giảm xuống còn khoảng 992.000 đồng/tháng, tức giảm được gần 1,5 triệu đồng.

“Giảm được gần 1,5 triệu đồng là quý lắm rồi nhưng nói thật niềm vui này chưa đủ bù đắp chi phí. Chỉ riêng tiền học của hai đứa con đã ngốn hơn 10 triệu đồng/tháng. Tiền lãi vay và gốc trả ngân hàng mỗi tháng cố định 16 triệu đồng. Giá thực phẩm, xăng xe, điện, nước tăng so với năm ngoái. Tôi chỉ lo mức giảm trừ này đến khi áp dụng vào năm 2026 thì đã lạc hậu” - chị Ngọc trăn trở.

Cho khấu trừ chi phí: Bước đột phá

Việc nâng mức giảm trừ gia cảnh được xem là cần thiết nhưng giới chuyên gia cho rằng đây chỉ là giải pháp tình thế. Một cuộc cải cách thực sự đang được chờ đợi từ dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), dự kiến sẽ được Quốc hội thảo luận trong kỳ họp này.

Điểm đột phá lớn nhất, lần đầu tiên được đưa vào dự thảo, là đề xuất cho phép người nộp thuế được khấu trừ các khoản chi phí thực tế, thiết yếu trước khi tính thuế. Đây là thay đổi mang tính cách mạng so với cách tính thuế cào bằng như hiện nay.

Hàng loạt bộ, ngành, ngân hàng và các đoàn đại biểu Quốc hội đã đề xuất mở rộng các khoản được trừ, tập trung vào bốn gánh nặng lớn nhất của người dân là y tế, giáo dục, nhà ở và đi lại.

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, chuyên gia tài chính và thuế, cho rằng ngoài y tế và giáo dục, dự thảo luật cần xem xét cho phép khấu trừ chi phí thuê nhà ở hoặc lãi vay mua căn nhà đầu tiên.

Theo ông Nghĩa, đây là gánh nặng tài chính rất lớn, kéo dài đối với các gia đình trẻ. Việc cho trừ lãi vay (có thể giới hạn ở một mức dư nợ nhất định, ví dụ 1 tỉ đồng) sẽ đáp ứng nhu cầu an cư lạc nghiệp và phù hợp với chủ trương khuyến khích phát triển nhà ở của Chính phủ.

Đồng quan điểm, chuyên gia thuế Trần Xoa phân tích sâu hơn về nguyên tắc của thuế thu nhập cá nhân. Ông cho rằng bản chất của sắc thuế này là đánh vào phần thu nhập còn lại (phần tiết kiệm) sau khi cá nhân đã trang trải các chi phí thiết yếu cho cuộc sống (ăn mặc, ở, đi lại, y tế, học hành...).

Ông Xoa kiến nghị chính sách thuế tiên tiến là phải cho phép khấu trừ chi phí thiết yếu. Ví dụ, chi phí y tế do bác sĩ chỉ định có thể được khấu trừ toàn bộ, trong khi chi phí giáo dục có thể khống chế mức trần do có nhiều loại hình trường.

Việc cho khấu trừ chi phí thực tế, theo các chuyên gia là đảm bảo công bằng cho người nộp thuế. Theo đó, bốn chi phí cơ bản (y tế, giáo dục, nhà ở, đi lại) cần được khấu trừ kèm hóa đơn. Điều này sẽ tạo động lực cho người tiêu dùng lấy hóa đơn, giúp môi trường kinh doanh minh bạch, chống thất thu thuế.

QUANG HUY