Mua sắm điên cuồng vì hiệu ứng đám đông

Chứng nghiện mua sắm gây nên tình trạng lãng phí, nhiều món đồ không được dùng tới, dù được mua với giá khá cao. Ảnh minh họa: S.P.

Trong mấy năm thực hiện kế hoạch doanh nghiệp, tôi đã từng nghiên cứu rất kỹ về tâm lý người tiêu dùng. Rất nhiều người khi đi mua sắm vốn chỉ định mua những thứ cần thiết nhưng bị ngoại cảnh tác động mà sẽ mua thêm những thứ lặt vặt khác không có trong dự định.

Ví dụ khi trông thấy những người xung quanh đều mua một mặt hàng nào đó, nhiều khả năng họ cũng sẽ mua theo. Hoặc là họ nghĩ rằng lúc này mình chưa cần món đồ ấy nhưng biết đâu sẽ có lúc dùng đến, vì thế nên phải mua ngay. Trong khâu tiêu thụ sản phẩm, chúng tôi gọi đây là “người bị lừa gạt”.

Ví dụ, chúng ta rất cần mua một mặt hàng nào đó, nhưng trong lúc chuẩn bị mua thì phát hiện rất nhiều người xung quanh đang dùng sản phẩm này. Khi đó trong lòng ta bắt đầu nảy sinh suy nghĩ: Không mua, sẽ không có gì để dùng; mua, sẽ chỉ giống như những người khác, mình chẳng có gì đặc biệt cả.

Thông thường, những mặt hàng thiết yếu đều rất khó lọt vào mắt, thay vào đó là một loại khác có tính năng tương tự, sẽ thỏa mãn nhu cầu về sự “khác lạ” của người tiêu dùng.

Khi đi mua sắm, bạn sẽ nghe thấy người bán mời chào bằng những câu đại loại như: “Làm gì có hàng nào so được với hàng của chúng tôi chứ?”, “Hàng tốt như thế này không phải ai cũng có được đâu, bây giờ nếu không mua ngay thì sau này không có mà mua nữa đâu!”…

Con người ai cũng có niềm tự hào trong lòng. Đó không phải là tự cao tự đại mà là âm thầm khẳng định bản thân. Khi va vấp với thế giới bên ngoài, gặp gỡ nhiều người khác nhau sẽ nảy sinh tâm lý so sánh.

Tâm lý so sánh không phải là căn bệnh chung của những người trưởng thành, mà nó là một loại tâm lý xuất phát từ tổn thương do xã hội tác động.

Một đứa trẻ khi bị định kiến xã hội xâm nhiễm sẽ bắt đầu hình thành tư tưởng so sánh: A thấy B có một chiếc đồng hồ định vị, liền đòi người nhà mua cho mình một cái giống như vậy hoặc thậm chí là đẹp hơn. Tuần nào C cũng được cha mẹ đưa đi ăn ở nhà hàng cao cấp, D thấy vậy cũng sẽ đòi cha mẹ đưa mình đi.

Có phải bạn nhỏ B kia cần đồng hồ định vị không?

Có phải bạn nhỏ D kia thật sự thích ăn ở nhà hàng cao cấp không?

Câu trả lời có thể là không. Chưa chắc chúng đã thật sự muốn những điều đó, chẳng qua là do bị ảnh hưởng, trông thấy người khác có nên mình cũng muốn có mà thôi. Khi đã có rồi thì lại bỏ sang một bên không thèm động đến, như vậy cũng tức là không còn giá trị sử dụng nữa.

Khi muốn có thứ gì đó, bạn phải chắc chắn rằng bản thân thật sự cần đến nó, nếu không sẽ rất lãng phí và vô trách nhiệm. Hãy nhìn lại phòng ở, phòng làm việc của mình, bạn thấy những nơi đó gọn gàng, sạch sẽ hay đồ đạc chất đống như núi?

Nhu cầu sinh ra tiêu dùng, tiêu dùng sinh ra sự kích thích muốn mua sắm nhiều hơn, kết quả là căn nhà của bạn liền biến thành nơi tập kết hàng hóa. Bất kể món đồ đó có cần thiết hay không, cứ mua về đã rồi tính sau.

Mua sắm là hoạt động đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống. Nếu rất nhiều đồ dùng gia đình thiết yếu đồng loạt tăng giá thì chi phí dành cho chúng có thể còn lớn hơn tiền lương cả năm của bạn.

Một chuyên gia đã nhận định: Ở Mỹ, bình quân mỗi gia đình đều sở hữu không ít hơn 300 nghìn vật phẩm khác nhau. Đây là một con số rất lớn, thể hiện ngụ ý bên trong và biểu tượng bên ngoài. Nó chỉ ra một sự thật hiển nhiên, sự sống ban cho con người sức mạnh vô hạn, và đồng thời con người cũng có ham muốn vô hạn. Sau đó, việc thực hiện ham muốn được gửi gắm vào hành động mua sắm, lấp đầy không gian sinh sống.

Rốt cục, chúng ta cần bao nhiêu đồ vật mới có thể lấp đầy khoảng trống kia?

Vương Nam/ Bách Việt Books & NXB Công thương