Mùa cá đồng trên sông La Ngà

Đội quân bắt cá thát lát, đặc sản của vùng Tánh Linh, Đức Linh, Hoài Đức (Ảnh: Ngọc Lân)

Từ nguồn cá tự nhiên

Hồ tự nhiên Biển Lạc rộng hơn 1.000 ha, có hệ sinh thái cá nước ngọt phong phú của vùng Tánh Linh kéo dài đến xã Trà Tân. Nhiều loại cá tự nhiên như: lăng, bống, thát lát, leo, trèng... có giá trị kinh tế cao. Vào mùa mưa, các loài cá thường xuôi theo con nước sông La Ngà để vào hồ Biển Lạc sinh sản và cư ngụ. Anh Nguyễn Bảy ở xã Tánh Linh là người hay đánh cá trên vùng Biển Lạc cho biết: Biển Lạc có cá quanh năm nhưng nhiều nhất là vào mùa mưa từ tháng 6 - 11. Thời điểm này các loại cá lớn từ 5 - 30 kg ở hạ nguồn sông Đồng Nai bơi ngược nước rẽ vào sông La Ngà tìm vùng nước “lặng” để sinh sản. Biển Lạc có mặt hồ và dòng chảy nhẹ từ sông La Ngà vào, là nơi thích hợp cho các loài cá đến sinh sản và cư ngụ, nên ở đây thu hút người dân đến lưới cá hằng ngày.

Lưới cá đồng trên dòng sông La Ngà (Ảnh: N. Lân)

Tôi còn nhớ hơn 15 năm trước, khi về vùng Đức Linh viết bài phản ánh về tình hình lũ lụt. Đang ngồi họp thì nghe tin người dân đánh bắt được cá tràng bồ nặng hơn 70 kg ở vùng Bảy Mẫu (khu vực xã Nam Thành hiện nay) và có người đi cất vó trên sông bắt được cá lăng trên 30 kg. Khi tôi đến thấy người dân tụ tập khá đông, ai cũng muốn mua vài kg để thưởng thức nhưng người bắt được cá đã bán nguyên con cho một nhà hàng ở TP Hồ Chí Minh với giá trên 300.000 đồng/kg. Ở vùng Biển Lạc trước đây, chuyện đánh bắt được cá sấu nặng cả tạ, xe bò chở nghênh ngang trên đường là chuyện bình thường. Còn chuyện cá lóc, cá trê nặng mười mấy kg cũng không hiếm. Mới đây tôi được anh Cường ở xã Tánh Linh điện thoại mời ăn món cá leo nướng, nấu măng chua với con cá 11 kg. Nghe lạ tôi hỏi, cá ở đâu ra thì anh cho biết, ở hồ Biển Lạc mới lưới được. Ở đây có nhiều, năm nào mùa lũ dân cũng câu được vài con, khi thì cá lăng, khi thì leo hay tràng bồ, mú...

Cá leo sống lâu năm ở vùng nước chảy nên thịt dai, ngọt khá lạ miệng. Ngồi lai rai với anh Cường, nghe anh kể chuyện hồ Biển Lạc khá dài, nhiều chuyện đến nỗi tôi không tài nào nhớ được nhưng có một chuyện khó quên là chục năm nay người dân sống ven sông La Ngà và hồ Biển Lạc tận dụng lợi thế đã mở rộng quy mô nuôi cá lồng bè. Các loại cá nuôi từ mú, chình, lăng đuôi đỏ... đem lại lợi nhuận rất cao. Có hộ nuôi nhiều, mỗi năm thu lãi cả tỷ đồng. Không chỉ nghề nuôi cá nước ngọt bằng lồng bè thịnh hành mà ở dọc sông La Ngà, người dân trong vùng cũng tận dụng lợi thế không khí trong lành, khung cảnh đẹp thơ mộng và nguồn cá đồng phong phú đã đầu tư mở quán ăn. Từ đây hình thành dịch vụ ăn uống và thu hút khá lớn lượng khách du lịch các nơi tìm về...

Cá lìm kìm, đặc sản thượng nguồn sông La Ngà thuộc xã La Dạ

Đến đặc sản và thương hiệu

Anh Nguyễn Chắt, ở xã Đức Linh người chuyên đánh bắt cá lăng bằng cách cắm câu và lưới trên sông La Ngà kéo dài đến hồ thủy điện Hàm Thuận - Đa Mi cho biết: Cá trên dòng sông La Ngà còn rất nhiều do có nguồn nước chảy quanh năm, cộng thêm việc người dân giảm việc đánh cá bằng chích điện nên các loài cá có điều kiện sinh trưởng liên tục, tạo nên hệ sinh thái đa dạng chủng loài. Anh Chắt cho hay, cá lăng, cá chạch lấu, cá chình, cá bống là một trong những loại cá đặc sản ở khu vực sông La Ngà nên đánh bắt được bao nhiêu các quán ăn đều mua hết. Mỗi ngày anh đi lưới, tối đi cắm câu cũng được vài kg, thu nhập bình quân mỗi ngày từ 400.000 - 600.000 đồng. Đặc biệt, có hôm trúng được chục kg cá lăng thì “kiếm” vài triệu đồng...

Ngược lên thượng nguồn sông La Ngà, nơi có hồ tích nước Hàm Thuận - Đa Mi, cá lìm kìm đang là món đặc sản của vùng La Dạ. Cá có thân thon dài chừng ngón tay trỏ, thịt cá trắng trong suốt như cá mai sống ở vùng biển. Cá dễ nhận diện bởi có miệng dài tựa như 2 gọng kìm nên ngoài tên gọi lìm kìm, một số nơi gọi là cá kềm. Cá sống bề mặt nước, thức ăn chính là phù du và rong rêu, do cá sống ở vùng nước sạch nên thịt cá hầu như không tanh lại rất ngọt và có mùi thơm đặc trưng không lẫn lộn với các loại cá sinh sống ở vùng nước ngọt khác. Cá sinh sản nhanh, cao điểm mùa cá đánh bắt là từ tháng 4 - 10 hằng năm, lúc mưa nhiều có lượng thức ăn phong phú. Anh Mai Văn Minh - Giám đốc Công ty du lịch Đa Mi tâm sự: Cách đây 4 năm về trước, cá lìm kìm chỉ là món ăn chơi chưa có giá trị kinh tế. Khi công ty đi vào hoạt động, tôi thử nghiệm đưa món cá lìm kìm chiên giòn chấm tương ớt để khách đi trên thuyền tham quan đảo Mắc Ca ăn cho “vui miệng”. Không ngờ khách ăn khen ngon rồi đặt món, mua về làm quà biếu cho bà con dòng họ sau chuyến du lịch. Nhờ lượng cá tiêu thụ nhiều, những hộ làng chài lòng hồ Hàm Thuận có thêm việc làm từ đánh bắt đến chế biến cá thành phẩm một nắng. Dân ngụ cư trên lòng hồ có thu nhập ổn định, nâng cao mức sống...

Vùng Đức Linh, Tánh Linh nói đến cá đồng là nói đến cá thát lát. Mùa này cá thát lát tự nhiên có nhiều nên trong vùng có cả “lượng quân” chuyên đánh bắt cá thát lát để cung cấp cho các vựa chế biến làm chả. Cá thát lát ở Đức Linh, Tánh Linh được nhiều người ưa chuộng hơn các vùng khác là do sống ở vùng nước chảy của sông La Ngà, nước trong nên ít nghe mùi rong, mùi bùn. Ngược lại, thịt cá có vị ngọt tự nhiên và thơm ngon. Cá thát lát tự nhiên ở khu vực này không đủ cung ứng cho thị trường nên chục năm trở lại đây, người dân đã đầu tư nuôi theo quy trình khuyến nông của tỉnh. Mặc dù cá nuôi nhưng nhờ có nguồn nước chảy của sông La Ngà, cộng thêm quy trình nuôi khoa học nên chất lượng cá nuôi vẫn đạt 9/10 so với cá tự nhiên, nếu ai mới ăn lần đầu rất khó phân biệt được đâu là cá nuôi, đâu là cá tự nhiên, chỉ có dân bản địa hoặc người sành ăn mới biết. Chả cá thát lát ở các xã Đức Linh, Tánh Linh đã được công nhận là sản phẩm OCOP và đang được thị trường trong nước tiêu thụ mạnh.

Nghề đánh bắt cá đồng trên dòng sông La Ngà hay hồ Biển Lạc không ồn ào như những nghề khác. Những người đánh lưới hay cắm câu đêm vẫn nhẹ nhàng lặng thầm làm nghề để mưu sinh. Nghề khá vất vả nhưng giúp nhiều hộ dân có thu nhập để cải thiện cuộc sống. Nơi ấy đang dâng cho đời những sản vật được thiên nhiên ban tặng...

Trần Thi