Một thời làm báo chiến trường

Nhà báo Nguyễn Thiện Nhựt, nguyên Tổng biên tập Báo Đồng Nai, vẫn giữ thói quen đọc Báo Đồng Nai mỗi ngày. Ảnh:H.Yến

Bước ra khỏi cuộc chiến, từ “phóng viên tay ngang”, nhờ học tập không ngừng, họ đã trở thành những nhà báo giỏi chuyên môn, nghiệp vụ, có đóng góp quan trọng cho sự phát triển của Báo Đồng Nai. Có một sự trùng hợp về vai trò lãnh đạo là nhà báo Nguyễn Thiện Nhựt làm Tổng biên tập từ tháng 2-1987 đến 2006 (19 năm) còn nhà báo Đỗ Trung Tiến làm Bí thư Chi bộ cơ quan từ năm 1987 đến khi nghỉ hưu (hơn 20 năm). 50 năm trôi qua, kỷ niệm về một thời làm báo gian khó, đầy nguy hiểm trong chiến tranh vẫn còn mãi trong ký ức của 2 ông.

Đã là phóng viên thì phải thâm nhập thực tế

Nhà báo Nguyễn Thiện Nhựt (tức Bảy Nhựt, sinh năm 1944) là người gốc ở huyện Châu Đốc, tỉnh An Giang, từng có thời gian sinh sống và dạy học tại Phnom Penh (Campuchia). Cuối năm 1967, ông cùng một số thanh niên gốc Việt yêu nước quyết định trở về Việt Nam tham gia kháng chiến.

Trên đường hành quân về Sài Gòn, đơn vị ông nghỉ lại ở xã Tân Nhựt, huyện Bình Chánh (Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay). Do bị tập kích, chịu tổn thất khá nặng nề nên đơn vị phải quay trở lại điểm tập kết ban đầu ở biên giới Việt Nam - Campuchia. Tại đây, ông Thiện Nhựt có cơ duyên gặp ông Trịnh Yến (Bảy Yến), phóng viên của Thông tấn xã Giải phóng. Biết tân binh Bảy Nhựt có vốn chữ nghĩa nên ông Bảy Yến đã đề đạt tổ chức cho ông Thiện Nhựt về làm việc ở Cơ quan Thông tấn xã Giải phóng.

Khoảng tháng 4-1968, ông Bảy Nhựt về R (mật danh của Trung ương Cục miền Nam) và bắt đầu tiếp cận nghề báo với công việc đầu tiên là dò morasse (sửa lỗi chính tả) cho bản tin Thông tấn xã Giải phóng. Ngoài công việc chuyên môn, ông Bảy Nhựt còn tham gia sản xuất cải thiện đời sống, tải gạo, đào hầm, tiếp phẩm...

Đến năm 1973, phóng viên Thiện Nhựt chính thức được phân công đi thực tế cơ sở. Từ Căn cứ Trung ương Cục miền Nam, theo dẫn đường của giao liên, phóng viên Thiện Nhựt cùng 3 đồng nghiệp đi về Bà Rịa. Họ đi bộ hơn một tháng mới đến được địa bàn, hành quân chủ yếu theo đường rừng để giữ bí mật. Những đoạn phải băng qua đường chính thì đi vào buổi tối, giao liên cẩn thận trải tấm ny-lông cho đoàn đi trên đó rồi cuộn lại để xóa dấu vết.

Chuyến thực tế này chỉ kéo dài 3 tháng nhưng để lại bài học quan trọng trong cuộc đời làm báo sau này của ông Bảy Nhựt. Đó là bài học về việc phóng viên phải đi thực tế, thâm nhập cuộc sống, gần dân, lắng nghe nhân dân để phản ánh thực tế cuộc sống.

Giai đoạn 1974 và trong suốt cuộc Tổng tấn công mùa Xuân năm 1975, nhà báo Thiện Nhựt theo chân các đơn vị bộ đội hành quân đến các địa bàn: Tân Phú, Định Quán, Xuân Lộc, Trảng Bom… Ông không đưa tin chiến sự (vì đã có các nhà báo quân đội làm) mà đưa tin, viết bài về việc sắp xếp, ổn định cuộc sống, sản xuất của người dân ở những vùng đã được quân ta giải phóng.

9 năm kể từ khi theo cách mạng, phần lớn thời gian ông Bảy Nhựt sống trong rừng nên khi được gặp gỡ, gần gũi nhân dân, ông rất vui. Điều này cũng tạo cảm hứng để ông có nhiều tin, bài phản ánh chân thực hơi thở cuộc sống.

Đến tháng 4-1976, ông về “đầu quân” cho Báo Đồng Nai, ông trải qua các vị trí: phóng viên, Tổ trưởng, Thư ký tòa soạn, Phó tổng biên tập, rồi Tổng biên tập (từ 1987-2006).

Nguyên Tổng biên tập Báo Đồng Nai Nguyễn Thiện Nhựt bày tỏ: “Tôi luôn tâm niệm, mình mang danh nhà báo cách mạng thì phải hết sức trung thực, cố gắng viết đúng, trúng; thông tin phải có tính thuyết phục, tính chiến đấu, cái tốt thì viết để lan tỏa, cái tiêu cực thì quyết tâm chống lại. Nhà báo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, giữ gìn đạo đức trong sáng, không “bẻ cong” ngòi bút vì bất cứ lý do gì”.

Thiếu thốn vật tư nên chụp tấm nào phải “chắc ăn” tấm đó

Năm 1967, từ tỉnh Hải Dương, chàng trai Đỗ Trung Tiến (18 tuổi) tình nguyện lên đường nhập ngũ. Ông được phân công về đơn vị chiến đấu thuộc Trung đoàn Đồng Nai 1 (đóng chân trên địa bàn thành phố Tân Uyên, tỉnh Bình Dương ngày nay). Đến năm 1969, ông được điều động về công tác tại Bộ Chỉ huy Phân khu 5 (Phân khu Thủ Dầu Một - Biên Hòa). Tại đây, các lãnh đạo ở phân khu giao cho ông chiếc máy ảnh để chụp hình tư liệu. Đây là dấu mốc đưa ông đến với nhiếp ảnh rồi trở thành nhà báo sau này. Suốt 8 năm chiến tranh, ông công tác ở các Bộ Tư lệnh: Đoàn pháo binh Biên Hòa, Quân khu Miền Đông, Sư đoàn 6.

Nhà báo Đỗ Trung Tiến (bìa phải) cùng bộ đội tại mặt trận biên giới Tây Nam năm 1978. Ảnh: NVCC

Nhờ từng học hội họa, vẽ tranh cổ động, có hiểu biết về bố cục hình ảnh nên sau khi được giao máy ảnh và hướng dẫn sơ qua, nhà báo Đỗ Trung Tiến đã có thể bắt đầu công việc của người chụp ảnh (khi đó chủ yếu là chụp ảnh các hoạt động của lãnh đạo quân đội để làm tư liệu).

Trong điều kiện chiến tranh, việc tác nghiệp gặp rất nhiều khó khăn: thiếu vật tư ngành ảnh; phải đối diện với bom đạn; rừng ẩm thấp nên khó bảo quản phim, ảnh… Nhà báo Đỗ Trung Tiến kể: “Điều kiện khó khăn, vật tư thiếu thốn như vậy nên tôi phải hết sức tiết kiệm, chụp tấm nào phải “chắc ăn” tấm đó để không lãng phí phim”.

Công việc rửa ảnh thường được tiến hành vào ban đêm và phải làm ở dưới hầm để tránh bị địch phát hiện. Không có máy rửa ảnh, ông Trung Tiến phải tự chế máy rửa ảnh bằng vỏ ống pháo sáng, phóng ảnh 6cmx9cm bằng ánh sáng 6V từ bình ắc quy. Tất cả ảnh sau khi rửa xong thì phim âm bản phải cất trong hộp đựng phim, xếp cất giữ trong thùng đạn đại liên, trong thùng phải có gạo rang để hút ẩm. Những thùng phim, ảnh này được đem giấu kỹ, trong trường hợp bị địch càn thì lực lượng đi sơ tán, sau đó quay trở lại nơi cất giấu để tìm lại.

Sau khi đất nước hòa bình, năm 1976, nhà báo Đỗ Trung Tiến chuyển ngành, về công tác tại Báo Đồng Nai và làm việc ở đây cho đến khi nghỉ hưu, từng giữ cương vị Phó tổng biên tập. Hiện nay, ông vẫn gắn bó với nhiếp ảnh báo chí nghệ thuật với vai trò là tư vấn hoạt động cho Câu lạc bộ Nhiếp ảnh báo chí nghệ thuật và biên tập ảnh cho triển lãm của Hội Nhà báo tỉnh Đồng Nai.

Với những đóng góp trong kháng chiến và báo chí cách mạng, ông NGUYỄN THIỆN NHỰT đã được tặng thưởng Huân chương Quyết thắng hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Nhì; ông ĐỖ TRUNG TIẾN được tặng thưởng Huân chương Chiến sĩ giải phóng hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Ba.

Hải Yến