'Một tháng ở Nam Kỳ' - Du ký về những địa danh nổi tiếng ở Nam Kỳ hơn 100 năm trước

Cuốn sách “Một tháng ở Nam Kỳ” do Nguyễn Quang Diệu khảo chú và giới thiệu.

“Một tháng ở Nam Kỳ” xuất hiện lần đầu trên Nam phong tạp chí vào năm 1918, đăng ba kỳ (không liên tục): kỳ I, số 17, tháng 11/1918, tr. 268-285; kỳ II, số 19, tháng 1/1919, tr. 20-32; kỳ III (kỳ cuối), số 20, tháng 2/1919, tr. 117-140.

Cuốn sách được viết bởi nhà văn Phạm Quỳnh – người nắm giữ các chức vụ: ngự tiền văn phòng, thượng thư bộ Học, thượng thư bộ Lại trong chính quyền vua Bảo Đại từ năm 1932. Sách được viết sau khi ông có chuyến du ký hơn một tháng ở . Trong khoảng thời gian hơn 1 tháng này, Phạm Quỳnh đã đi đó đi đây khắp Lục tỉnh, mắt thấy tai nghe tỏ tường nhiều sự, mở rộng kiến văn. Sau khi về Bắc, ông cho đăng tập du ký “Một tháng ở Nam Kỳ” trên Nam Phong tạp chí, kể lại chuyến đi, “đem lời thành thực mà giãi bày bàn bạc cùng quốc dân”.

Tác phẩm ghi lại chuyến hành trình hơn một tháng vào năm 1918 của tác giả qua các tỉnh thành Nam Kỳ xưa. Ngày 21/8/1918, Phạm Quỳnh đi xe lửa từ Hà Nội xuống Hải Phòng. Ngày 22/8/1918, ông rời Hải Phòng trên chiếc tàu thủy Porthos để du hành Nam Kỳ, bốn ngày sau tàu cập cảng Sài Gòn. Chiếc xe kéo đưa Phạm Quỳnh qua cầu Khánh Hội, vị du khách đến từ phương Bắc của chúng ta bắt đầu tiếp xúc cái khí vị của Sài Gòn - thành phố Tây, một chốn đô hội lớn ở phương Nam. Những con đường Catinat, Charner, Xã Tây, nhà hát Tây, nhà dây thép, phủ Toàn quyền… hiện ra rạng rỡ trước mắt chàng trai xứ Bắc. Phạm Quỳnh, năm đó mới 26 tuổi, đã có những nhận xét tinh tế, sâu sắc về con người, văn hóa, đời sống… Sài Gòn...

Phạm Quỳnh quan sát tỉ mỉ và không quên so sánh với Nam Kỳ, qua đó khắc họa được chân dung xã hội, bức tranh toàn cảnh về đất nước ở một giai đoạn lịch sử. Trong chuyến đi hơn một tháng này, ông có chủ ý du lịch nhiều nơi, cho mở rộng kiến văn: “Cho nên cái cảm giác của người mới bước chân tới đây là cái cảm giác vui, vui mà tin cậy ở cái tương lai, chớ không phải buồn mà thương tiếc cho sự ký vãng.”

Đã có những buổi giao lưu, gặp gỡ giữa Phạm Quỳnh với các bậc danh sĩ, trí thức, đồng nghiệp trong làng báo đất Lục châu: Bùi Quang Chiêu và Nguyễn Phú Khai (La Tribune indigène); cha con ông Diệp Văn Cương và Diệp Văn Kỳ; Nguyễn Văn Cư (Đại Việt tập chí), Phủ Bảy Lê Quang Liêm (Long Xuyên Khuyến học Hội), Võ Văn Thơm (An Hà nhựt báo)…

Bên cạnh những điều mô tả tường tận và xác đáng mắt thấy tai nghe về con người, văn hóa, phong tục tập quán, lịch sử, địa lý, hoạt động kinh tế… vùng đất Nam Kỳ; những nhận xét về làng báo, nghề xuất bản, chuyện hợp quần, họa Chệt họa Chà… hơn 100 năm trước vẫn còn nguyên tính thời sự.

Bìa của cuốn sách dùng họa đồ toàn cảnh Sài Gòn năm 1898 do Gaston Pusch vẽ.

Sách thuộc Tủ sách Việt Nam của Omega Plus, là lựa chọn lý tưởng cho những ai yêu thích tìm hiểu về Sài Gòn xưa, văn hóa-lịch sử vùng miền, và thể loại du ký cổ điển Việt Nam.

VƯƠNG DIỆM