Môn học nào ở cấp trung học cơ sở công lập đang thừa giáo viên?

Mỗi khi chuẩn bị bước vào năm học mới, nhiều địa phương lại có kế hoạch tuyển dụng giáo viên các cấp học nhằm đảo bảo nhân sự cho việc giảng dạy ở các nhà trường. Bên cạnh đó, chúng ta cũng thấy tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ xảy ra ở nhiều trường học.

Thực ra, giải bài toán này chưa bao giờ đơn giản, nhất là cấp trung học cơ sở nơi có nhiều thay đổi về môn học, số tiết học của mỗi môn khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Vì thế, có những môn học giáo viên dạy đủ định mức, thậm chí thừa giờ nhưng cũng có những môn học giáo viên chỉ thực dạy khoảng ½ hoặc 2/3 định mức theo quy định. Số tiết còn thiếu, nhà trường phân công thêm một số nhiệm khác, như: trực hành chính, làm giám thị, tư vấn học đường để đủ số tiết.

Ảnh minh họa: giaoduc.net.vn

Chương trình 2018 thay đổi về môn học, tiết học của từng môn ra sao?

Bắt đầu từ năm học 2021-2022, ngành Giáo dục triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở cấp trung học cơ sở và thực hiện cuốn chiếu xong vào năm học 2024-2025 vừa qua. Những môn học bắt buộc, Hoạt động giáo dục bắt buộc ở cấp trung học cơ sở mỗi tuần/lớp được thực hiện xuyên suốt cả cấp học như sau:

Ngữ văn (4 tiết), Toán (4 tiết), Ngoại ngữ 1 (3 tiết), Giáo dục công dân (1 tiết), Khoa học tự nhiên (4 tiết), Lịch sử và Địa lý (3 tiết), Tin học (1 tiết), Giáo dục thể chất (2 tiết), Nghệ thuật (2 tiết), Nội dung giáo dục địa phương (1 tiết), Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (3 tiết/tuần/lớp).

Chỉ có môn Công nghệ là có sự thay đổi về số tiết ở các khối lớp. Đối với lớp 6 và lớp 7 mỗi tuần có 1 tiết/ lớp; lớp 8 và lớp 9 mỗi tuần có 2 tiết/ lớp.

Nhìn vào số tiết học mỗi môn ở cấp trung học cơ sở khi dạy chương trình 2018, chúng ta thấy có một số môn học tích hợp từ các môn học độc lập ở chương trình 2006, đó là: Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, Nghệ thuật. Nhưng, 3 môn học này không thay đổi về số tiết so với các môn học độc lập trước đây.

Các môn độc lập như: Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục thể chất , Giáo dục công dân, Công nghệ lớp 8,9 cũng giữ nguyên số tiết như trước đây.

Môn Ngữ văn bớt 1 tiết/ tuần/ lớp ở khối lớp 9, các khối lớp khác giữ nguyên. Môn Tin học của cả cấp học và môn Công nghệ lớp 6, 7 giảm 1 tiết/ lớp/ tuần.

Như vậy, có thêm 2 môn học mới, đó là: Nội dung giáo dục địa phương và môn Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.

Trong 2 môn này, môn Nội dung giáo dục địa phương được phân công cho giáo viên các môn: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân, Âm nhạc, Mĩ thuật cùng giảng dạy theo từng phân môn. Môn Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp thì phân công cho giáo viên chủ nhiệm và tổng phụ trách Đội giảng dạy.

Chính vì số tiết của một số môn ở chương trình 2018 khác với số tiết của chương trình 2006 nên dẫn đến tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ ở nhiều trường trung học cơ sở.

Những môn học nào đang thừa-thiếu giáo viên cục bộ ở cấp trung học cơ sở?

Theo định mức số tiết của mỗi môn mà chúng tôi đã đề cập ở phần trên, những môn học như Tin học, Công nghệ lớp 6,7 của chương trình 2018 đang ít hơn một nửa số tiết so với chương trình 2006.

Nếu như chương trình 2006 trước đây, môn Tin học, môn Công nghệ lớp 6 và lớp 7 mỗi lớp có 2 tiết/ tuần nhưng chương trình 2018 thì 2 môn học này chỉ còn lại 1 tiết/ tuần/ lớp. Vì thế, các trường thừa hẳn một nửa số lượng giáo viên.

Một giáo viên trung học cơ sở ở tỉnh phía Nam chia sẻ: Theo quy định trước đây và hiện nay, mỗi tuần giáo viên trung học cơ sở sẽ có định mức 19 tiết. Trường chúng tôi có 40 lớp nên những năm dạy chương trình 2006 mỗi tuần có 80 tiết Tin học.

Với số lượng tiết như vậy, nếu 4 giáo viên ( định mức 76 tiết/ tuần) sẽ thiếu giáo viên nên cấp trên đưa về 5 giáo viên (95 tiết/ tuần) Tin học. Hằng năm, 4 giáo viên được phân công kiêm nhiệm chủ nhiệm lớp và 1 giáo viên kiêm nhiệm tổ trưởng chuyên môn là vừa định mức.

Tuy nhiên, khi giảng dạy chương trình 2018, 40 lớp học chỉ còn 40 tiết Tin học nhưng vẫn giữ 5 giáo viên như trước đây. Điều này có nghĩa đã giảm đi một nửa số tiết nhưng giáo viên không thể giảm biên chế được vì không có lý do gì để giảm.

Vì thế, nhà trường phải phân công các giáo viên này làm một số công việc hành chính, hoặc giám thị cho đủ định mức tiết dạy. Thực ra, những công việc này cũng chỉ mang tính “thừa giấy vẽ voi” vì nhà trường đã có bộ phận ngoài giờ và bảo vệ.

Môn Công nghệ cũng xảy ra tình trạng thừa tương tự, chương trình 2006 mỗi tuần có 2 tiết Công Nghệ ở lớp 6 và lớp 7 nhưng hiện nay chương trình 2018 chỉ còn 1 tiết/ lớp/năm học.

Trong khi đó, một số môn học lại phát sinh thêm số tiết như: môn Ngữ văn phát sinh thêm thêm 9 tiết; các môn: Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân là 6 tiết; Âm nhạc, Mĩ thuật thêm 4 tiết/ lớp/ năm học khi đảm nhận dạy môn Nội dung giáo dục địa phương.

Vì thế, trong trường xảy ra tình trạng thừa, thiếu cục bộ giáo viên. Môn thừa không tinh giản được vì tinh giản một giáo viên hiện nay không hề đơn giản khi giáo viên đó vẫn thực hiện tốt các nhiệm vụ được phân công, được xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên. Điều động sang trường lân cận khác thì cũng ít khả thi vì các trường cũng đang xảy ra tình trạng tương tự.

Nhưng, những môn thiếu giáo viên cũng khó được tuyển thêm vì theo hướng dẫn của Thông tư số 20/2023/TT-BGDĐT hướng dẫn về vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và định mức số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục phổ thông và các trường chuyên biệt công lập thì trường trung học cơ sở được bố trí tối đa 1,9 giáo viên/lớp.

Cách tính hiện nay là tính tổng giáo viên của trường chia cho tổng số lớp sẽ ra định mức biên chế của đơn vị. Vì thế, để giải bài toán thừa, thiếu giáo viên cục bộ ở nhiều trường trung học cơ sở hiện nay không hề đơn giản. Những môn thiếu giáo viên, nhà trường phải trả tiền thừa giờ hoặc phải mời giáo viên thỉnh giảng.

Trong khi, những môn thừa giáo viên thì cũng không biết bố trí vào việc gì vì các vị trí việc làm đều đã có nhân sự. Vậy nên, một số trường bố trí thêm một số tiết trực hành chính, làm giám thị để đảm bảo số tiết theo định mức. Việc làm này khó tránh nguy cơ lãng phí.

Cũng từ đây, xảy ra tình trạng so sánh số tiết giữa giáo viên tổ này với giáo viên tổ khác. Có những tổ chuyên môn, giáo viên đều được phân công dạy kịch khung định mức, nhưng có những môn chỉ dạy một nửa, hoặc hơn một nửa định mức.

Trong khi, phòng văn hóa- xã hội cấp xã ở nhiều địa phương đang thiếu nhân lực có chuyên môn về giáo dục. Nếu các xã và các nhà trường trung học cơ sở có sự phối hợp chặt chẽ với nhau, có thể điều động, biệt phái những giáo viên ở những môn thừa mà am hiểu về giáo dục ra làm việc tại phòng văn hóa- xã hội cấp xã sẽ là một giải pháp khả thi.

Việc làm này cũng phù hợp với hướng dẫn của Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD mà Bộ vừa ban hành ngày 15/8/2025 vừa qua.

Công văn đã hướng dẫn: “Huy động công chức đã từng công tác tại Phòng Giáo dục và Đào tạo trước đây hoặc tiếp nhận, biệt phái cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên các cấp có chuyên môn, kinh nghiệm phù hợp để bố trí vào vị trí việc làm phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo tại cấp xã nếu đủ điều kiện theo quy định”.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

NGUYỄN THẾ TRUNG