Mối quan hệ từ 'bạn lớn' đến 'vua thuế quan' của Ấn Độ và Mỹ

Thủ tướng Modi và Tổng thống Trump tại Nhà Trắng ngày 13/2. Không lâu sau những bắt tay chiến lược, mối quan hệ Mỹ - Ấn Độ bỗng rơi vào vòng xoáy trừng phạt thương mại. Ảnh: Reuters.

Hồi tháng 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi còn ôm chặt, trao nhau những lời chào thân mật và cam kết sớm đạt được thỏa thuận thương mại. Nhưng chỉ sau 6 tháng, không khí nồng ấm ấy đã nhanh chóng nhường chỗ cho căng thẳng.

Ông Trump gọi Ấn Độ là “vua thuế quan”, áp mức thuế lên đến 50% đối với hàng xuất khẩu từ quốc gia Nam Á này, đồng thời cáo buộc New Delhi tiếp tay cho cuộc xung đột tại Ukraine thông qua việc mua dầu từ Nga.

Phía Ấn Độ lập tức phản ứng, gọi động thái này là “thiếu công bằng, vô lý và không thể chấp nhận được”. New Delhi nhấn mạnh việc Mỹ áp thêm thuế là “đáng tiếc”, nhất là khi hành động tương tự đang được nhiều nước khác thực hiện vì lợi ích quốc gia của họ.

Giới quan sát đặt câu hỏi: Liệu Ấn Độ sẽ nhượng bộ trước áp lực từ Mỹ hay chọn con đường đối đầu, chấp nhận rạn nứt mối quan hệ chiến lược hai thập niên?

Sự đảo chiều bất ngờ

Cựu nhà ngoại giao Singapore, ông Bilahari Kausikan, nhận định trên CNBC rằng Ấn Độ luôn đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu. “Ấn Độ là một quốc gia có bản sắc mạnh mẽ về sự độc lập. Họ sẽ không bao giờ là ‘phó cảnh sát’ cho bất kỳ ai”, ông nói.

Sự đảo chiều này diễn ra ngay sau những kỳ vọng lớn, khi hai nhà lãnh đạo từng đề ra mục tiêu nâng kim ngạch thương mại song phương lên 500 tỷ USD vào năm 2030.

Chỉ vài ngày trước khi Mỹ tăng thuế, Bộ trưởng Thương mại Ấn Độ Piyush Goyal còn kỳ vọng về “mức thuế ưu đãi” và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cũng đã đồng thuận các điều khoản cho một thỏa thuận thương mại.

Tuy nhiên, ông Kausikan cho rằng sẽ là “ảo tưởng” nếu nghĩ rằng vì tức giận với mức thuế cao, những lời lẽ xúc phạm nền kinh tế Ấn Độ hay việc ông Trump "tán tỉnh" Pakistan, New Delhi sẽ quay lưng với Mỹ để ngả sang Trung Quốc hay Nga.

Ông đề cập tới phát ngôn gây tranh cãi trên mạng xã hội của ông Trump, gọi nền kinh tế của cả Ấn Độ và Nga là “chết lâm sàng.”

Dù từng ngả về Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh, sau khi Liên Xô tan rã, Ấn Độ đã chủ động xích lại gần Washington, đặc biệt dưới thời Tổng thống George W. Bush và Barack Obama.

“Lợi ích chung trong việc kiềm chế Trung Quốc chính là chất keo gắn kết Mỹ - Ấn. Và điều đó chưa hề thay đổi”, ông Kausikan nhấn mạnh.

Mối quan hệ gắn kết giữa Mỹ và Ấn Độ được xây dựng trong hàng thập kỷ đang đứng trước nguy cơ rạn nứt khi chính quyền Trump cho rằng New Delhi mua dầu Nga. Ảnh: Reuters.

Hiện nay, hai nước đã nâng cấp quan hệ lên mức “Đối tác Chiến lược Toàn diện và Toàn cầu”, hợp tác sâu rộng trong các lĩnh vực như quốc phòng, công nghệ và năng lượng sạch. Năm 2016, Mỹ chính thức công nhận Ấn Độ là “đối tác quốc phòng lớn”.

Tuy nhiên, chuyên gia Evan Feigenbaum, Phó Chủ tịch Trung tâm Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cảnh báo các động thái của ông Trump có thể phá vỡ hơn hai thập niên hợp tác song phương.

Trên chương trình “Squawk Box Asia”, ông nói dù Mỹ và Ấn Độ từng bất đồng trong quan hệ với Nga hay Pakistan, “hai nước chưa bao giờ để những vấn đề bên ngoài làm tổn hại nghiêm trọng quan hệ song phương.”

“Giờ thì mọi rào chắn dường như đã bị gỡ bỏ”, ông nói.

Phản ứng trước chỉ trích về việc mua dầu Nga, Bộ Ngoại giao Ấn Độ gọi đó là “phi lý và thiên lệch,” đồng thời chỉ ra rằng nhiều nước phương Tây vẫn đang tiếp tục làm ăn với Moscow.

Chuyên gia Feigenbaum cho rằng New Delhi coi đó là “đạo đức giả” và “đổ lỗi vô căn cứ”, nhất là khi phương Tây thất bại trong việc chấm dứt chiến sự nhưng lại quy trách nhiệm cho Ấn Độ.

Ấn Độ cũng ngày càng lo ngại về những tín hiệu Washington đang phát ra để xích lại gần Trung Quốc.

Niềm tin đã mất

Hy vọng đạt được một thỏa thuận thương mại toàn diện giữa Mỹ và Ấn Độ đang trở nên mong manh. Theo ông Feigenbaum, truyền thông, dư luận và phe đối lập ở Ấn Độ đều kêu gọi chính phủ không thể hiện sự yếu thế.

“Ngay cả khi có thỏa thuận, lòng tin cũng đã mất”, ông cho biết.

Cựu Thứ trưởng Tài chính Ấn Độ Subhash Garg cũng đồng tình: “Quan điểm hai bên đang quá khác biệt, rất khó để đạt được sự hòa giải”.

Ông cho rằng Ấn Độ nên đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tập trung vào nhu cầu nội địa. “Nếu Mỹ có nhu cầu nhập khẩu, họ sẽ vẫn phải mua. Còn thuế thì cứ để người tiêu dùng Mỹ gánh chịu”.

Cựu Thứ trưởng Tài chính Ấn Độ Subhash Garg. Ảnh: ANI.

Trong khi đó, bà Sumita Dawra, cựu Thứ trưởng Lao động Ấn Độ, lại bày tỏ sự lạc quan thận trọng. Trả lời CNBC hôm 6/8, bà hy vọng các cuộc đàm phán thương mại vào cuối tháng 8 sẽ mang lại “kết quả tích cực.”

Dù thừa nhận thuế có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu, bà khẳng định nhu cầu tiêu dùng trong nước của Ấn Độ vẫn rất cao, đồng thời nhấn mạnh tiến triển trong các FTA như với Anh và Liên minh châu Âu, dự kiến sẽ hoàn tất trong năm nay.

“Chúng tôi hướng tới một thỏa thuận công bằng và đôi bên cùng có lợi”, bà Dawra nói. “Tôi tin tưởng vào đội ngũ đàm phán của chúng tôi”.

Phương Linh