Mọi lạc thú đều phải trả giá

Con người cần nhiều phần thưởng hơn để cảm thấy vui và dễ cảm thấy đau đớn sau thời gian dài tiếp xúc với dopamine. Ảnh: iStock.

Khoa học cho thấy rằng mọi lạc thú đều phải trả giá, bởi nỗi đau diễn ra sau đó sẽ kéo dài và đau đớn hơn so với chính lạc thú ấy.

Khi tiếp xúc lâu và thường xuyên với các tác nhân kích thích lạc thú, khả năng chịu đau của chúng ta sẽ giảm và ngưỡng trải nghiệm lạc thú sẽ tăng lên.

Với ký ức được in dấu tức thì và mãi mãi, chúng ta không thể quên được những bài học về lạc thú và nỗi đau ngay cả khi ta muốn: những “hình xăm” ở hồi hải mã tồn tại suốt đời.

Bộ máy thần kinh xử lý lạc thú và nỗi đau cực kỳ cổ xưa vẫn được giữ gần như nguyên vẹn trong suốt quá trình tiến hóa ở khắp các loài. Nó thích nghi hoàn hảo với một thế giới khan hiếm. Không có lạc thú, chúng ta sẽ không ăn uống hay sinh sản. Không có nỗi đau, chúng ta sẽ không tự bảo vệ bản thân trước những tổn thương và cái chết. Khi nâng điểm thiết lập thần kinh với những lạc thú diễn ra thường xuyên, chúng ta trở thành người không ngừng phấn đấu, không bao giờ thỏa mãn với những thứ mình có, luôn tìm kiếm nhiều hơn nữa.

Nhưng ở đây có một vấn đề. Con người, những kẻ tìm kiếm cuối cùng, đã phản ứng quá tốt với thử thách theo đuổi lạc thú và né tránh nỗi đau. Kết quả là chúng ta đã biến đổi thế giới từ một nơi khan hiếm thành nơi dư thừa quá mức.

Bộ não của chúng ta không được tạo ra cho thế giới quá sung túc này. Như Tiến sĩ Tom Finucane, người nghiên cứu bệnh tiểu đường trong bối cảnh của lối sống thiếu vận động mạn tính, đã nói: “Chúng ta là những cây xương rồng trong rừng mưa”. Và giống như cây xương rồng thích nghi với khí hậu khô cằn, chúng ta đang chết chìm trong dopamine.

Kết quả là giờ đây, chúng ta cần nhiều phần thưởng hơn để cảm thấy vui, và ít tổn thương hơn cũng đủ khiến ta đau đớn. Sự thay đổi này không chỉ xảy ra ở cấp độ cá nhân mà còn ở cấp quốc gia.

Anna Lembke / Saigon Books & NXB Thế Giới