Mỗi công dân đều có thể trở thành 'người gác cổng' bảo vệ không gian mạng

Ứng phó với tội phạm mạng đòi hỏi tư duy hợp tác mới và chiến lược hành động chung

Thứ trưởng Phạm Thế Tùng cho biết, nhân loại trong thế kỷ XXI đang cùng nhau kiến tạo và chứng kiến một kỷ nguyên số phát triển vượt bậc, với những bước tiến mang tính cách mạng của chuyển đổi số, mở ra không gian hợp tác và cơ hội to lớn để thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, tăng trưởng kinh tế và kết nối toàn cầu. Tuy nhiên, chính trong kỷ nguyên ấy, chúng ta phải đối mặt với một trong những thách thức an ninh phi truyền thống nghiêm trọng nhất: đó chính là tội phạm mạng.

Thứ trưởng Phạm Thế Tùng tham dự tọa đàm.

Các đại biểu tham dự tọa đàm.

Theo thống kê, thiệt hại do tội phạm mạng gây ra mỗi năm lên tới hàng nghìn tỷ USD, đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia, sự phát triển kinh tế - xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của hàng tỷ người dân trên toàn thế giới. Thực tiễn cho thấy, không một quốc gia hay tổ chức nào, dù lớn hay nhỏ, phát triển hay đang phát triển, có thể đơn độc ứng phó hiệu quả với tội phạm mạng. Thách thức toàn cầu này đòi hỏi một tư duy hợp tác mới và một chiến lược hành động chung, dựa trên pháp luật quốc tế, lòng tin và hành động tập thể.

Trước yêu cầu đó, Công ước Hà Nội ra đời với sứ mệnh thiết lập một khuôn khổ pháp lý, kỹ thuật và hợp tác toàn cầu trong phòng, chống tội phạm mạng. Một trong những trụ cột quan trọng của Công ước là các quy định về hợp tác quốc tế, trong đó thiết lập cơ chế tương trợ tư pháp về hình sự, dẫn độ, chia sẻ chứng cứ là dữ liệu điện tử, thiết lập mạng lưới hỗ trợ liên tục 24/7 giữa các quốc gia.

"Đặc biệt, Công ước dành riêng Chương VI "Các biện pháp phòng ngừa" để quy định toàn diện về công tác phòng ngừa tội phạm mạng, qua đó khẳng định mạnh mẽ tầm quan trọng của chiến lược chủ động, lấy phòng ngừa làm trọng tâm, lấy hợp tác làm động lực. Điều 53 Công ước đã quy định một hệ thống các biện pháp phòng ngừa đa tầng, đa chiều, đa lĩnh vực, kết nối chặt chẽ giữa các chủ thể dựa trên 4 trụ cột chính.

Thứ trưởng Phạm Thế Tùng phát biểu khai mạc tọa đàm.

Bốn trụ cột phòng ngừa tội phạm mạng

Trụ cột thứ nhất: Tăng cường hợp tác đa phương, đa bên, trọng tâm là hợp tác công - tư. Công ước là nền tảng pháp lý toàn cầu thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế, khu vực tư nhân trong phòng ngừa tội phạm mạng. Công ước khẳng định rằng, công tác phòng ngừa tội phạm mạng không phải là nhiệm vụ riêng của cơ quan nhà nước, mà đòi hỏi sự tham gia tích cực của các cá nhân, tổ chức xã hội, cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp vào công tác phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm mạng.

Hợp tác công – tư chính là chìa khóa để ứng phó hiệu quả trước các mối đe dọa trên không gian mạng ngày càng tinh vi, phức tạp và gây hậu quả nghiêm trọng. Các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp không chỉ là đối tượng cần được bảo vệ, mà còn là đối tác chiến lược trong việc phát hiện, ngăn chặn và xử lý tội phạm mạng. Công ước khuyến khích các nhà cung cấp dịch vụ tăng cường bảo mật cho sản phẩm, dịch vụ và khách hàng, đồng thời ghi nhận vai trò của các nhà nghiên cứu bảo mật hợp pháp trong việc củng cố hệ sinh thái an ninh mạng toàn cầu.

Trụ cột thứ hai: Hoàn thiện thể chế, xây dựng năng lực và phát triển nguồn nhân lực. Công ước yêu cầu các quốc gia thành viên xây dựng, hoàn thiện và thực thi chính sách pháp luật phù hợp, nhằm nâng cao khả năng phòng ngừa và xử lý tội phạm mạng; đồng thời định kỳ đánh giá khuôn khổ pháp luật và thực tiễn quản lý trong nước để kịp thời phát hiện khoảng trống, bất cập, bảo đảm pháp luật quốc gia luôn thích ứng với những mối đe dọa mới nổi.

Thứ trưởng Phạm Thế Tùng đề nghị, mỗi công dân đều có thể trở thành "người gác cổng" bảo vệ không gian mạng.

"Công ước khẳng định con người là trung tâm của năng lực phòng ngừa, yêu cầu các quốc gia đầu tư mạnh vào đào tạo và phát triển đội ngũ nhân lực tư pháp hình sự, bao gồm cán bộ thực thi pháp luật, điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán và các chuyên gia pháp lý, có trình độ chuyên môn cao, am hiểu công nghệ, phương thức và thủ đoạn hoạt động của tội phạm mạng", Thứ trưởng Bộ Công an lưu ý.

Trụ cột thứ ba: Tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng. Công ước nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục, thông tin và truyền thông cộng đồng, qua đó khuyến khích người dân chủ động tham gia vào công tác phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm mạng. Nâng cao nhận thức cộng đồng là nền tảng hình thành "văn hóa an ninh mạng", trong đó mỗi cá nhân, tổ chức đều có trách nhiệm bảo vệ an toàn thông tin mạng của chính mình và của xã hội.

Công ước đảm bảo người dân được tiếp cận thông tin, tố giác hành vi phạm tội và tham gia vào quá trình xây dựng chính sách, pháp luật. Mỗi công dân chính là "tuyến phòng thủ đầu tiên", góp phần hình thành "Thế trận An ninh mạng chủ động, toàn diện" dựa vào người dân, trong đó mỗi công dân đều có thể trở thành "người gác cổng" bảo vệ không gian mạng. Bên cạnh đó, Công ước khuyến khích phát triển các chương trình phòng ngừa sớm, hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho những người từng bị kết án và định hướng phát triển kỹ năng cho các nhóm có nguy cơ vi phạm, góp phần phòng ngừa tội phạm mạng từ gốc.

Quang cảnh tọa đàm.

Các diễn giả trao đổi, thảo luận tại tọa đàm.

Trụ cột thứ tư: Bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương và hỗ trợ nạn nhân. Công ước thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc, khi đặc biệt quan tâm đến phụ nữ và trẻ em - những nhóm dễ bị tổn thương trên không gian mạng. Các quốc gia thành viên cần triển khai biện pháp bảo vệ trẻ em trên môi trường trực tuyến, nâng cao nhận thức xã hội về xâm hại và bóc lột tình dục trẻ em, đồng thời phối hợp gỡ bỏ nhanh chóng các nội dung vi phạm. Hiệu quả của các biện pháp này chỉ đạt được thông qua hợp tác công – tư thực chất, có trách nhiệm giữa cơ quan thực thi pháp luật và các nền tảng công nghệ, các nhà cung cấp dịch vụ.

Công ước cũng kêu gọi xây dựng chiến lược và chính sách toàn diện nhằm ngăn ngừa và xóa bỏ bạo lực giới, tăng cường chương trình hỗ trợ nạn nhân và bảo đảm quyền tiếp cận công lý trên không gian mạng.

"Với 4 trụ cột nêu trên, chúng tôi tin tưởng rẳng Công ước sẽ trở thành nền tảng pháp lý vững chắc, giúp thiết lập chuẩn mực chung về phòng ngừa tội phạm mạng, củng cố lòng tin và xây dựng cơ chế hợp tác đa phương, đa bên và toàn diện, trong đó hợp tác công – tư giữ vai trò trọng tâm. Đây cũng là cơ sở để triển khai các hành động phối hợp giữa chính phủ và doanh nghiệp trên phạm vi toàn cầu, hướng tới không gian mạng an toàn, ổn định, đáng tin cậy" - Thứ trưởng Phạm Thế Tùng nhấn mạnh.

Nỗ lực toàn cầu bảo vệ không gian mạng - tài sản chung của nhân loại

Các đại biểu dự tọa đàm.

Là quốc gia đang phát triển, đặc biệt coi trọng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Việt Nam nhận thức sâu sắc rằng việc thực thi chiến lược phòng ngừa tội phạm mạng theo tinh thần của Công ước đòi hỏi sự đồng lòng, cam kết và hành động cụ thể, thiết thực của tất cả các bên, bao gồm các quốc gia, tổ chức quốc tế, tập đoàn công nghệ, tổ chức xã hội, cơ sở nghiên cứu và người dân. Theo Thứ trưởng Phạm Thế Tùng, cần xây dựng lòng tin và trách nhiệm giữa chính phủ và doanh nghiệp, thông qua đối thoại thường xuyên, chia sẻ thông tin hiệu quả, kịp thời, chính xác, an toàn, trên cơ sở minh bạch và tôn trọng lẫn nhau.

Cùng với đó, đầu tư mạnh mẽ vào xây dựng năng lực, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; phát triển công nghệ và phương tiện kỹ thuật tiên tiến để phát hiện, phòng ngừa và ngăn chặn tội phạm mạng. Thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các giải pháp công nghệ an ninh mạng tiên tiến, có tính đổi mới cao, đồng thời khuyến khích, tạo hành lang pháp lý đảm bảo cho các hoạt động nghiên cứu bảo mật hợp pháp, có trách nhiệm. Tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt là hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo, nâng cao năng lực cho các nước đang phát triển, đảm bảo không quốc gia nào bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến chống tội phạm mạng.

"Phòng ngừa tội phạm mạng không chỉ là trách nhiệm của riêng một quốc gia hay một tổ chức mà là nỗ lực chung của toàn bộ cộng đồng quốc tế. Thông qua hợp tác đa phương, đa bên trong khuôn khổ Công ước Hà Nội, chúng ta có thể chung tay góp phần xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, lấy con người làm trung tâm, vì sự phát triển bền vững; xây dựng một tương lai số an toàn, công bằng và thịnh vượng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mọi người dân, doanh nghiệp và tổ chức" - Thứ trưởng Phạm Thế Tùng nhấn mạnh và bày tỏ tin tưởng, trên tinh thần đối thoại cởi mở, thực chất và trách nhiệm, tọa đàm sẽ đạt được những kết quả thiết thực, góp phần quan trọng vào nỗ lực toàn cầu bảo vệ không gian mạng - tài sản chung của nhân loại.

Cũng tại tọa đàm, các diễn giả khách mời từ Bộ Ngoại giao Brazil; Liên minh tổ chức phi chính phủ phòng, chống tội phạm và tư pháp hình sự; Trung tâm nghiên cứu về tội phạm mạng có tổ chức; chuyên gia phân tích pháp y số... đã thảo luận các vấn đề liên quan nội dung tọa đàm, với mục đích tăng cường tính thực tiễn và chia sẻ thông tin, đặc biệt trong bối cảnh Công ước Hà Nội vừa được ký kết...

Quỳnh Vinh - Khổng Hà