Mở rộng không gian phát triển Vùng Thủ đô

Luật Thủ đô 2024

Công nhân thi công Dự án Vành đai 4 - Vùng Thủ đô. Ảnh: Thanh Hải

Liên kết, phát triển Vùng Thủ đô

Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt ra mục tiêu đối với Hà Nội phải: “phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa để thúc đẩy vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển” và xác định: “phát triển Thủ đô Hà Nội Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” là nhiệm vụ chính trị quan trọng đặc biệt trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với tinh thần “cả nước vì Hà Nội, Hà Nội vì cả nước”.

Nghị quyết số 06-NQ/TW cũng xác định: “xây dựng các chính sách để tăng cường liên kết, phối hợp giữa Thủ đô, các tỉnh trong Vùng Thủ đô trên các lĩnh vực trọng điểm, có tính chất liên kết vùng để huy động, sử dụng, phân bổ hợp lý, hiệu quả mọi nguồn lực, hướng tới xây dựng, phát triển Vùng Thủ đô trở thành khu vực phát triển nhanh, bền vững về kinh tế - xã hội, xanh, văn minh, năng động, trở thành khu vực kinh tế trọng điểm của cả nước, tháo gỡ các vướng mắc về chính sách tạo động lực để huy động vốn đầu tư cho vùng Hà Nội và vùng TP Hồ Chí Minh”.

Thể chế hóa các chủ trương tại các Nghị quyết trên của Đảng, Luật Thủ đô 2024 đã quy định về mục tiêu, nguyên tắc liên kết, phát triển vùng (Điều 44) như: việc liên kết, phát triển vùng của TP Hà Nội không chỉ giới hạn trong phạm vi các tỉnh, TP thuộc khu vực Vùng Thủ đô như hiện nay mà còn bao hàm cả việc liên kết, phát triển với các địa phương khác trong vùng đồng bằng sông Hồng, vùng trung du miền núi phía Bắc và các tỉnh, TP khác.

Luật Thủ đô 2024 quy định TP Hà Nội và các tỉnh, TP trực thuộc T.Ư thuộc Vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng động lực phía Bắc có trách nhiệm liên kết, phát triển theo các chương trình, dự án phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, hệ thống quy hoạch quốc gia. Trong đó, Thủ đô Hà Nội được xác định là trung tâm, động lực thúc đẩy liên kết, phát triển, là cực tăng trưởng của Vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng động lực phía Bắc và của cả nước (khoản 1 Điều 44).

Luật quy định 4 nguyên tắc, phát triển vùng, trong đó có nguyên tắc thực hiện phối hợp, liên kết phát triển thông qua kế hoạch, chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và nguyên tắc việc chủ trì tổ chức thực hiện kế hoạch, chương trình, dự án cụ thể được giao cho địa phương có nhiệm vụ, quyền hạn liên quan hoặc chịu tác động nhiều nhất đến lĩnh vực, nhiệm vụ cần phối hợp, liên kết (khoản 2 Điều 44).

Luật Thủ đô 2024 xác định chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng là chương trình, dự án được triển khai trên địa bàn 2 tỉnh, TP trực thuộc T.Ư trở lên, trong đó có TP Hà Nội. Luật không quy định cụ thể các lĩnh vực liên kết trong vùng mà để các địa phương, cơ quan hữu quan ở T.Ư chủ động trong việc đề xuất, triển khai các chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng phù hợp với quy mô, tính chất và nhu cầu cũng như khả năng tham gia, đóng góp của mỗi địa phương (Điều 45).

Luật Thủ đô 2024 quy định ngân sách T.Ư, ngân sách địa phương ưu tiên bố trí để triển khai thực hiện chương trình, dự án liên kết phát triển vùng; trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương tham gia vào chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng.

Theo đó, với chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng có sử dụng ngân sách nhà nước theo danh mục do Thủ tướng Chính phủ quyết định theo đề nghị của UBND TP (với vai trò là đại diện của các địa phương và sau khi đã được HĐND cấp tỉnh của các địa phương có liên quan thông nhất, đồng thuận triển khai) và được ngân sách T.Ư ưu tiên bố trí một phần hoặc toàn bộ, ưu tiên bố trí từ nguồn tăng thu ngân sách T.Ư cho các tỉnh thuộc liên kết vùng tham gia thực hiện chương trình, dự án hoặc ngân sách T.Ư giao bổ sung có mục tiêu cho UBND cấp tỉnh được giao làm cơ quan chủ quản thực hiện chương trình, dự án (khoản 1, 6 Điều 46 và khoản 2 Điều 45),...

Luật Thủ đô 2024 quy định ngoài các trách nhiệm bình đẳng với các địa phương khác tham gia chương trình, dự án liên kết phát triển vùng, chính quyền TP Hà Nội có trách nhiệm chủ trì phối hợp đề xuất, triển khai thực hiện chương trình, dự án liên kết phát triển vùng trong từng lĩnh vực... (Điều 47).

Công trường Dự án Vành đai 4 - Vùng Thủ đô. Ảnh: Phạm Công

Cơ hội bứt phá sau sáp nhập của các đô thị Vùng Thủ đô

Theo Nghị quyết 60/NQ-TW ngày 12/4/2025, việc sáp nhập đơn vị hành chính sẽ tinh gọn Vùng Thủ đô từ 10 xuống còn 7 tỉnh, TP: Hà Nội, Hưng Yên (hợp nhất với Thái Bình), Ninh Bình (hợp nhất với Hà Nam và Nam Định), Phú Thọ (hợp nhất với Vĩnh Phúc và Hòa Bình), Bắc Ninh (hợp nhất với Bắc Giang), Thái Nguyên (hợp nhất với Bắc Kạn) và Hải Phòng (hợp nhất với Hải Dương).

PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng cho biết, theo định hướng phát triển đã được xác định, Vùng Thủ đô sẽ trở thành một vùng đô thị đặc biệt tầm cỡ quốc gia, một đô thị hạt nhân năng động với nền kinh tế thịnh vượng, đổi mới; có chất lượng đô thị và nông thôn cao, môi trường sống tốt, hệ thống giao thông kết nối thuận lợi; cảnh quan hài hòa với thiên nhiên vùng đồng bằng sông Hồng và trung du miền núi Bắc Bộ; đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa riêng của Thăng Long-Hà Nội ngàn năm văn hiến.

PGS.TS Trần Đình Thiên cho biết thêm, Vùng Thủ đô trong tư duy mới không chỉ là không gian gắn với Hà Nội mà là trung tâm của trung tâm, là điểm hội tụ và lan tỏa của các nguồn lực phát triển. Việc mời gọi các "đại bàng công nghệ", kết nối các chuỗi giá trị mới, thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo đều đang tạo ra hiệu ứng hào hứng, sôi sục cho một kỷ nguyên phát triển.

“Đây là thời điểm cần nhận thức rõ, cơ hội không còn nằm ở điểm tựa cũ, mà nằm ở khả năng mở ra không gian mới, cả về địa lý, công nghệ, thể chế và tư duy. Vùng Thủ đô với tất cả lợi thế và vị thế đang được tái cấu trúc, có thể sẽ là nơi chứng kiến những thành tựu phát triển vượt sức tưởng tượng, nếu tận dụng được lợi thế, sẽ mở đà vươn lên hiện nay" - PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh.

TS Cấn Văn Lực, Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng cho biết, sáp nhập hành chính sẽ hình thành các cực tăng trưởng mới, giúp GDP Vùng Thủ đô chiếm khoảng 25-28% cả nước vào năm 2030. TS Cấn Văn Lực cho rằng, nếu Vùng Thủ đô tạo ra được những cực tăng trưởng tốt, đất nước cũng sẽ có thêm động lực tăng trưởng. Đồng thời dự báo, Vùng Thủ đô sẽ có nhiều động lực tăng trưởng mới cho phát triển kinh tế-xã hội trong thời gian tới. Việc sáp nhập các tỉnh, TP là bước đi chiến lược nhằm mở rộng không gian phát triển, tạo hành lang và động lực tăng trưởng mới cho các địa phương. Đây không đơn thuần là cải cách hành chính, mà là cơ hội mang tầm nhìn trăm năm để tái cấu trúc không gian kinh tế-xã hội, giúp các tỉnh, thành trong vùng cất cánh mạnh mẽ hơn trong Kỷ nguyên mới.

Công Phương