Mở khóa hệ sinh thái đầu tư tác động tại Việt Nam

Đầu tư tác động tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ các động lực chính sách quan trọng từ cam kết của Chính phủ đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050; Danh mục phân loại xanh Quốc gia 2025 và Kế hoạch hành động Quốc gia về kinh tế tuần hoàn đến năm 2035… Ngày càng có nhiều doanh nghiệp đem đến các giải pháp thực tiễn trong những lĩnh vực then chốt như nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, giáo dục, y tế, năng lượng tái tạo, trao quyền kinh tế cho phụ nữ và hòa nhập tài chính. Những doanh nghiệp này không chỉ tạo ra tác động xã hội và môi trường rõ ràng, mà còn mang lại lợi nhuận tài chính cho các nhà đầu tư tác động.

Bà Nguyễn Thị Hồng Lam, Trưởng phòng Chính sách Môi trường kinh doanh và hợp tác quốc tế, Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và Kinh tế tập thể, Bộ Tài Chính nêu rõ: "Việc thay đổi mô hình sản xuất, kinh doanh theo hướng xanh và bền vững, thúc đẩy phát triển các doanh nghiệp tạo tác động xã hội - những doanh nghiệp biết cân bằng giữa mục tiêu kinh doanh với mục tiêu xã hội và môi trường, không chỉ mở ra cơ hội phát triển mới mà còn trở thành lợi thế cạnh tranh quan trọng, giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng chiếm lĩnh thị trường quốc tế. Chính vì vậy, đây cũng là động lực để doanh nghiệp buộc phải chủ động chuyển đổi".

Đầu tư tác động tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ

Báo cáo Toàn cảnh Đầu tư tác động 2025 do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam vừa công bố cho thấy, hệ sinh thái đầu tư tác động tại nước ta đã phát triển mạnh mẽ, đưa Việt Nam trở thành điểm đến hàng đầu trong khu vực. Từ năm 2022 đến nay, số doanh nghiệp tạo tác động đã tăng từ 22.000 lên khoảng 26.000, đồng thời thị trường chứng minh được tính khả thi về tài chính và đóng góp rõ nét cho các mục tiêu phát triển bền vững. Việt Nam tiếp tục dẫn đầu ASEAN về Chỉ số Đầu tư tác động (CAM) 2025 với 51 điểm, vượt mức trung bình toàn cầu (44 điểm) và duy trì cân bằng giữa ba trụ cột: giới, khí hậu và tác động cộng đồng. Về quy mô thị trường, từ năm 2012 đến nay, hơn 1,6 tỷ USD vốn đầu tư tác động đã được giải ngân tại Việt Nam; riêng năm 2024, khoảng 2,83 tỷ USD vốn cam kết cho các mục tiêu phát triển bền vững, trong đó 97% đến từ các tổ chức tài chính phát triển. Đáng chú ý, 63% doanh nghiệp tạo tác động được khảo sát có lãi, cho thấy mô hình kinh doanh khả thi dù hoạt động trong các lĩnh vực nhiều thách thức.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra những hạn chế của hệ sinh thái, khi nhiều doanh nghiệp còn khó tiếp cận vốn do thiếu minh bạch tài chính, chiến lược kinh doanh chưa hoàn thiện hoặc chưa đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Đặc biệt, 100% nhà đầu tư được khảo sát cho rằng rào cản lớn nhất hiện nay là thiếu doanh nghiệp “đủ chuẩn”, trong khi khung chính sách dành riêng cho doanh nghiệp tạo tác động vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.

Ông Trần Anh Đông, nhà sáng lập Công ty CAS Energy nêu thực tế: "Xanh hóa lúc này lại trở thành đôi khi gánh nặng cho các doanh nghiệp rất khó khăn trong tìm kiếm các giải pháp công nghệ phù hợp, giá cả phải chăng. Cùng với đó là chi phí đầu tư lớn, vận hành phức tạp cũng như thiếu nguồn nhân lực để triển khai các dự án".

Theo bà Kathy-Thủy Nguyễn, Giám đốc quốc gia Quỹ đầu tư tác động tại Việt Nam, dù Việt Nam là thị trường tăng trưởng nhanh nhưng vẫn ở giai đoạn đầu của đầu tư tạo tác động, vì thế vẫn còn những khoảng trống và thách thức. Do đó bà Kathy-Thủy Nguyễn cho rằng, cần xây dựng hệ thống tiêu chí pháp lý rõ ràng, mở rộng các ưu đãi tài chính và phát triển hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tạo tác động, bao gồm vốn, đào tạo, tư vấn và kết nối thị trường.

"Cần đưa định nghĩa doanh nghiệp tạo tác động (SIP) vào Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (sửa đổi) nhằm mở khóa các cơ chế hỗ trợ có mục tiêu. Đồng thời, áp dụng các chính sách ưu đãi tài chính, như giảm thuế đối với các khoản vay hoặc khoản đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa; triển khai hiệu quả gói hỗ trợ lãi suất 2% cho các dự án đáp ứng tiêu chí ESG và thúc đẩy bình đẳng giới. Bên cạnh đó, cần mở rộng các kênh huy động vốn, cho phép các tổ chức cho vay không nhận tiền gửi và các hình thức gọi vốn cộng đồng tham gia hỗ trợ các doanh nghiệp SIP ở giai đoạn khởi nghiệp và mới thành lập", bà Kathy-Thủy Nguyễn nói.

Cánh đồng điện gió ở Cà Mau. (Ảnh happy.vietnam.vn)

Từ thực tiễn đặt ra, ông Hồ Sỹ Hùng, Chủ tịch VCCI nhìn nhận, Việt Nam tiếp tục dẫn đầu ASEAN trong Chỉ số Cam là niềm tự hào lớn, song để duy trì đà này, các doanh nghiệp tạo tác động cần nâng cao năng lực cốt lõi và tư duy thị trường. Các nhà đầu tư cần ưu tiên các lĩnh vực có tác động lớn và tăng cường hợp tác với các định chế tài chính phát triển và nguồn vốn thiện nguyện.

Ông Hồ Sỹ Hùng nhấn mạnh: "VCCI cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng các tổ chức quốc tế và trong nước để hỗ trợ các doanh nghiệp tạo tác động xã hội, các nhà đầu tư nhằm thúc đẩy hơn nữa các hoạt động đầu tư, kinh doanh tạo tác động, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, bao trùm. Chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Chính phủ, chính quyền địa phương để cải thiện khung khổ pháp lý, tạo động lực khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư tạo tác động. VCCI cam kết thúc đẩy các chương trình tư vấn, huấn luyện và kết nối tài chính, giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn xanh, vốn hỗn hợp và các công cụ tài chính sáng tạo".

Có thể thấy, đầu tư tác động tại Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn chưa từng có, khi xu hướng tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bao trùm ngày càng trở thành yêu cầu bắt buộc của thị trường trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành động lực tăng trưởng thực chất, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, tháo gỡ các rào cản về vốn, tiêu chuẩn và năng lực doanh nghiệp, đồng thời tăng cường vai trò kết nối của các tổ chức trung gian. Khi Nhà nước, doanh nghiệp và nhà đầu tư cùng đồng hành, đầu tư tác động không chỉ là một xu hướng, mà sẽ trở thành trụ cột quan trọng góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững trong dài hạn.

Thúy Hằng/VOV1