Mô hình cố vấn Mentor - Mentee: Cầu nối giúp sinh viên vững bước

Sinh viên Trần Anh Đào (bên phải) tại lễ chào đón tân sinh viên khóa 2025. Ảnh: NVCC

Đồng thời giúp các bạn trẻ tự tin tham gia các dự án lớn cũng như xác định rõ lộ trình phát triển cá nhân.

Để sinh viên không còn “bỡ ngỡ”

Bước vào cánh cửa đại học, nhiều tân sinh viên mang theo háo hức nhưng cũng không ít bỡ ngỡ. Lịch học dày đặc, khuôn viên rộng lớn, phương pháp giảng dạy khác biệt, cùng vô vàn lựa chọn về hoạt động ngoại khóa khiến không ít bạn trẻ loay hoay tìm cách thích nghi.

Thay vì phải tự mình mò mẫm, những năm gần đây, nhiều trường đã triển khai mô hình mentor - mentee, trong đó sinh viên khóa trên trở thành người dẫn đường cho khóa dưới. Nhờ đó, những ngày đầu nhập học trở nên nhẹ nhàng và trọn vẹn hơn.

Trần Anh Đào - tân sinh viên ngành Báo chí, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM), chia sẻ: “Những ngày đầu vào trường, em loay hoay với việc di chuyển vì nhà xa và trường khá rộng, dễ lạc.

Mentor đã hướng dẫn em lộ trình xe buýt, sơ đồ lớp học. Chỉ là điều nhỏ thôi nhưng lúc đó với em như ánh sáng hy vọng. Nhờ vậy, em thấy yên tâm hơn nhiều khi mới bước vào giảng đường”. Không chỉ vậy, mentor còn giới thiệu quán ăn giá sinh viên, chỗ nghỉ trưa, thậm chí hỗ trợ tài liệu, giáo trình cần thiết. Với Anh Đào, mentor giống như “cẩm nang sống” vượt qua giai đoạn bỡ ngỡ.

Bên cạnh đó, các hoạt động mentor - mentee còn giúp sinh viên việc xây dựng kế hoạch học tập dài hạn. “Em nhớ nhất là khi được giao nhiệm vụ lập lộ trình học tập 4 năm. Mentor đã góp ý chi tiết, giúp em thấy rõ mình cần học gì, kỹ năng nào. Thay vì bỡ ngỡ, đi hỏi han khắp nơi, em chỉ cần nhắn tin cho mentor, chị ấy luôn có mặt và sẵn sàng hỗ trợ, giúp em định hướng tốt hơn, nắm rõ luật chơi của đại học và dễ dàng gặt hái được những kết quả trong dự định”, Đào kể thêm.

Theo ThS Trần Nam - Trưởng phòng Công tác Sinh viên (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TPHCM), năm 2025 có hơn 900 mentor là sinh viên khóa trên đồng hành cùng hơn 4.000 tân sinh viên tại trường. Đây là năm thứ hai nhà trường triển khai mô hình Mentoring, với nhiều cải tiến so với năm đầu tiên.

“Mỗi năm học có đặc điểm riêng, vì vậy, mô hình cũng cần điều chỉnh. Năm nay, các mentor ngoài việc hướng dẫn tân sinh viên về cơ sở vật chất, khuôn viên, phòng ban… còn hỗ trợ mentee xây dựng định hướng 4 năm tới, từ học tập, kỹ năng, ngoại ngữ đến dự định nghề nghiệp. Nhờ vậy, các em có cái nhìn dài hạn, chứ không chỉ giải quyết khó khăn tức thời”, ThS Nam chia sẻ và cho biết, thông qua hoạt động mentoring, sinh viên khóa trên và khóa dưới hình thành sợi dây tương hỗ, chia sẻ kinh nghiệm, tạo nên nét văn hóa đặc trưng. Đây cũng là điều giúp sinh viên thêm tự tin, gắn bó với môi trường học tập của mình.

“Điểm đặc biệt trong năm 2025 là mô hình được mở rộng đến cả ngành mới - Quản trị chất lượng giáo dục. Vì chưa có sinh viên khóa trên nên tân sinh viên ngành này được mentor bởi các em đến từ khoa khác. Điều này thể hiện tinh thần chung tay, gắn kết, vượt qua giới hạn khoa ngành. Chúng tôi kỳ vọng đây sẽ là cách để lan tỏa giá trị cộng đồng và sự sẻ chia”, ThS Trần Nam nói.

Mentoring cũng tạo không gian để mentee giao lưu, mở rộng quan hệ. Bên cạnh trao đổi trực tiếp với mentor, nhiều khoa còn tổ chức buổi sinh hoạt chung để các mentee có thể trò chuyện với mentor khác. Nhờ đó, tân sinh viên được tiếp cận nhiều góc nhìn, học hỏi thêm kinh nghiệm đa dạng từ những người đi trước.

“Ở trường đại học, việc tự học và chủ động là quan trọng, nhưng không có nghĩa là sinh viên phải một mình đối mặt. Mentor chính là người đi trước, hiểu rõ những khó khăn và sẵn sàng đồng hành. Qua đó, các em vừa tiết kiệm thời gian thích nghi, vừa có định hướng rõ ràng để phát triển”, ThS Trần Nam nhấn mạnh.

Talkshow “Hành trình Mentoring - Bước đệm thành công” tại Trường Đại học Công Thương TPHCM. Ảnh: HUIT

Từ lớp học đến không gian trải nghiệm sáng tạo

Nếu những ngày đầu nhập học, mentor là “người bạn đường” giúp tân sinh viên làm quen với trường lớp, thì trong các hoạt động sau đó, chương trình Mentoring mở rộng thành những sân chơi sáng tạo và gắn kết. Tại Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM), một chuỗi hoạt động riêng đã được thiết kế, biến việc gắn bó mentor - mentee thành trải nghiệm đầy màu sắc.

Theo Cao Nguyên Thư - Phó Trưởng ban Điều phối hoạt động Mentoring Khoa Báo chí và Truyền thông, thành phần mentor năm nay khá đa dạng. Họ không chỉ là sinh viên khóa trên, mà còn có nhiều người đã ra trường.

Đặc biệt, một số mentor còn chủ động kết nối với đồng nghiệp trong lĩnh vực báo chí - truyền thông như biên tập viên, MC để tổ chức buổi gặp gỡ, trò chuyện cho mentee. “Nhờ vậy, sinh viên được định hướng học tập, có cơ hội tiếp xúc sớm với môi trường nghề nghiệp thực tế”, Thư nói.

Điểm nhấn trong chương trình Mentoring của khoa là bốn hoạt động nhỏ kéo dài trong một tháng, được thiết kế vừa gần gũi, vừa khơi gợi sự sáng tạo như cùng chụp ảnh tại buổi gặp mặt; “check-in” tại các địa điểm quen thuộc trong khuôn viên trường; xây dựng kế hoạch một năm học tập và rèn luyện…

“Điểm thú vị là các mentor trực tiếp đồng hành với mentee để thực hiện các hoạt động này, tạo ra những sản phẩm hình ảnh sáng tạo, dễ thương và chia sẻ công khai trên mạng xã hội kèm hashtag của chương trình. Qua đó, tinh thần mentoring không còn bó hẹp trong phạm vi lớp học mà trở thành hoạt động cộng đồng, lan tỏa đến nhiều sinh viên trường khác”, Thư nhấn mạnh.

Tại Trường Đại học Công Thương TPHCM, hoạt động Mentoring được xem là điểm nhấn quan trọng trong định hướng đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. ThS Hoàng Thị Thoa - Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo và Khởi nghiệp, cho biết: “Nhiều bạn trẻ khi mới vào trường còn lúng túng trong việc định hướng tương lai, thiếu kỹ năng sống và kinh nghiệm nghề nghiệp. Mentoring chính là cách để các em tìm được người đi trước đồng hành, không chỉ hỗ trợ mà còn truyền động lực”.

Nhà trường triển khai song song hai hình thức mentor - mentee. Mentoring nhóm, ra đời từ năm 2018, các giảng viên có chuyên môn sâu đồng hành cùng nhóm sinh viên có ý tưởng khởi nghiệp, hỗ trợ các em xây dựng dự án, tham gia các cuộc thi khởi nghiệp trong và ngoài trường.

Bên cạnh đó là mentoring 1:1, nơi mỗi mentee được gắn kết trực tiếp với một mentor là doanh nhân hoặc chuyên gia trong suốt một năm. Năm 2023, Câu lạc bộ Mentoring HUIT ra mắt, nhanh chóng trở thành cầu nối giữa sinh viên và cộng đồng chuyên gia, doanh nhân, nhà khoa học. Sang mùa 2 (2025), câu lạc bộ tiếp tục thu hút đông đảo sự tham gia.

“Mentoring không chỉ là chia sẻ kiến thức, mà còn là sự kết nối, phát triển bền vững giữa các thế hệ. Chúng tôi sẽ tiếp tục duy trì và mở rộng mô hình trong những mùa tới, để tạo ra môi trường học tập và hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa cho sinh viên”, ThS Thoa nhấn mạnh.

Khóa tập huấn Mentoring chuyên sâu tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia TPHCM. Ảnh: HCMUS

“Lớp học lãnh đạo” cho thế hệ trẻ

Không dừng lại ở chương trình hỗ trợ ban đầu, mentoring đang từng bước được phát triển thành khóa học lãnh đạo bài bản. Nhờ đó, sinh viên có cơ hội trải nghiệm dự án thực tế, kết nối chuyên gia và hình thành năng lực lãnh đạo từ sớm.

Mới đây, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TPHCM) khởi động khóa học thử nghiệm trong khuôn khổ dự án HCMUS Future Leaders, với mục tiêu hình thành môn học về lãnh đạo chính quy trong tương lai. Theo đó, dự án được phối hợp giữa nhà trường, cộng đồng cựu sinh viên và câu lạc bộ doanh nhân cựu sinh viên để hình thành mô hình đào tạo lãnh đạo xuyên suốt.

Trong giai đoạn đầu (10/2024 - 12/2024), chương trình đã huấn luyện 117 mentee và 24 nhóm, với 24 mentor hỗ trợ, triển khai hơn 20 đề tài liên ngành. Giai đoạn 2 (3/2025 - 9/2025) tập trung đào tạo chuyên sâu cho mentor, với sự tham gia của 33 giảng viên và chuyên gia trong và ngoài nước, nhằm giúp họ định vị rõ hơn vai trò dẫn dắt, truyền cảm hứng và phát triển tư duy độc lập ở sinh viên. Đây là hướng đi mới trong việc mở rộng mentoring từ hỗ trợ cá nhân sang định hướng phát triển năng lực lãnh đạo cho cả đội ngũ mentor và mentee.

Sinh viên không chỉ được tiếp cận với những dự án thực tế gắn với công nghệ số, AI, phát triển kỹ năng mềm, mà còn được thực hành quản lý nhóm, giao tiếp, làm việc trong môi trường đa ngành, đa quan điểm. Khác với chương trình Mentoring truyền thống, mô hình đưa Mentoring trở thành “khóa học lãnh đạo” có tính hệ thống và liên tục, giúp sinh viên được rèn giũa trong suốt quá trình học.

PGS.TS Trần Lê Quan - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, cho biết, HCMUS Future Leaders khởi nguồn từ khát vọng xây dựng môn học kỹ năng mềm chính quy, để sinh viên không những giỏi kiến thức, mà còn vững kỹ năng lãnh đạo và bản lĩnh hội nhập.

Với mô hình này, Mentoring không còn đơn thuần là mối quan hệ mentor - mentee cá nhân, mà là một hệ sinh thái kết nối giữa nhà trường, cựu sinh viên, doanh nghiệp và chuyên gia. Mô hình hướng tới sự bền vững: Mentor được tiếp cận kiến thức chuyên sâu, mentee được trải nghiệm qua dự án thực tiễn và cả hai được mở rộng mạng lưới quan hệ, hỗ trợ phát triển lâu dài.

Thùy Linh