Mỏ đất hiếm lớn nhất châu Âu gặp khó vì… bọ cánh cứng

Một mỏ khai thác đất hiếm ở California, Mỹ. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Cách Oslo (Na Uy) khoảng hai giờ lái xe về phía Tây Nam, tại thị trấn khai khoáng cũ Ulefoss với khoảng 2.000 người dân là “kho báu” Fensfeltet – nơi được ước tính chứa khoảng 8,8 triệu tấn đất hiếm.

Hãng thông tấn AFP (Pháp) cho biết các nguyên tố đất hiếm, được sử dụng để sản xuất nam châm phục vụ các ngành công nghiệp ô tô, điện tử và quốc phòng, đồng thời nằm trong nhóm nguyên liệu tho then chốt của Liên minh châu Âu (EU).

Ông Tor Espen Simonsen, lãnh đạo của Rare Earths Norway – công ty nắm quyền khai thác, chia sẻ: “Khi mang theo một chiếc điện thoại thông minh trong túi, bạn cũng đang mang theo các nguyên tố đất hiếm. Khi cầm lái một chiếc xe điện, bạn đang sử dụng đất hiếm; và để chế tạo các khí tài quân sự như tiêm kích F-35, đất hiếm là không thể thiếu. Hiện nay, ngành công nghiệp châu Âu phải nhập khẩu gần như toàn bộ nhu cầu đất hiếm – tới 98% – từ duy nhất một quốc gia: Trung Quốc. Do đó, châu Âu đang ở trong tình thế buộc phải tự chủ hơn trong việc bảo đảm nguồn cung các nguyên liệu này”.

Trong Đạo luật Nguyên liệu Thô Thiết yếu nhằm bảo đảm nguồn cung cho châu Âu, Liên minh châu Âu (EU) đặt mục tiêu đến năm 2030 tối thiểu 10% nhu cầu nguyên liệu thô quan trọng phải được khai thác ngay trong nội khối. Hiện nay, châu Âu chưa có mỏ đất hiếm nào đang được khai thác.

Do những lo ngại về môi trường, công ty Rare Earths Norway đã buộc phải lùi tiến độ dự án Fensfeltet. Theo kế hoạch mới, doanh nghiệp này dự kiến bắt đầu khai thác vào nửa đầu thập niên 2030.

Dự án được gọi là “mỏ vô hình” nhằm giảm thiểu tối đa tác động môi trường. Rare Earths Norway dự kiến sử dụng phương pháp khai thác và nghiền quặng dưới lòng đất – thay vì khai thác lộ thiên – và bơm lại phần lớn chất thải khai thác vào lòng đất.

Nhưng vị trí của khu chế xuất khoáng sản, nơi quặng khai thác dưới lòng đất sẽ được xử lý và sơ chế, đã gây ra vấn đề. Rare Earths Norway lên kế hoạch vận chuyển khoáng sản bằng băng chuyền ngầm dưới lòng đất, sau đó đưa lên mặt đất ở phía sau một ngọn đồi – khu vực khuất tầm nhìn từ thị trấn, phần lớn được bao phủ bởi những cánh rừng tự nhiên cổ xưa, giàu đa dạng sinh học.

Các chuyên gia đã khảo sát địa điểm đó và phát hiện 78 loài động thực vật nằm trong “danh sách đỏ” của Na Uy – những loài có nguy cơ tuyệt chủng ở các mức độ khác nhau. Chúng bao gồm bọ cánh cứng saproxylic sống phụ thuộc vào gỗ mục, cây du, cây tần bì, 40 loại nấm và nhiều loại rêu khác nhau.

Do đó, trong quá trình tham vấn gần đây, lãnh đạo địa phương đã chính thức phản đối địa điểm này. Mối lo ngại càng gia tăng khi việc xử lý đá thải lại được tiến hành ngay trong một hệ thống nguồn nước được bảo vệ.

Ông Martin Molvaer, cố vấn tại tổ chức phi chính phủ Bellona, đánh giá châu Âu cần nhanh chóng khởi động hoạt động khai thác, tuy nhiên, tiến trình này không thể quá vội vã đến mức hủy hoại phần lớn thiên nhiên. Do đó, ông Molvaer cho rằng cần nhanh chóng mà không hấp tấp.

Trước những phản đối này, chính quyền địa phương buộc phải rà soát lại kế hoạch và xem xét kỹ hơn các địa điểm thay thế cho phần mỏ lộ thiên.

Thị trưởng Ulefoss – bà Linda Thorstensen ủng hộ dự án khai thác mỏ, bởi trong nhiều thập niên qua thanh niên thị trấn nhỏ này đã di cư đi nơi khác. Bà đánh giá: “Nhiều người sống ngoài thị trường lao động, nhận trợ cấp xã hội hoặc lương cho người khuyết tật. Vì vậy, chúng tôi cần việc làm và cơ hội”.

Trên những con phố gần như vắng vẻ của Ulefoss, người dân địa phương tỏ ra lạc quan một cách thận trọng. Bà Inger Norendal, một giáo viên đã nghỉ hưu 70 tuổi, nói với AFP: “Chúng tôi muốn động lực giúp địa phương trở nên giàu có, để cộng đồng được hưởng lợi. Chúng tôi cần tiền và thêm cư dân. Nhưng khai thác mỏ rõ ràng cũng có những mặt trái của nó”.

Hà Linh/Báo Tin tức và Dân tộc