Minh bạch cho nhà ở xã hội

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai tại một số dự án đã bộc lộ những tồn tại, bất cập đáng lo ngại, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tiêu cực, làm sai lệch chính sách nhân văn này.

Hiện nay, nhu cầu nhà ở xã hội rất lớn, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Trong khi đó, do nguồn cung chưa đáp ứng được nhu cầu nên vô hình trung tạo ra những kẽ hở để các hành vi trục lợi nảy sinh. Tại một số địa phương, ở một số dự án nhà ở xã hội đã xuất hiện tình trạng tập trung đông người, chen lấn, giành chỗ xếp hàng, xếp hàng xuyên đêm để nộp hồ sơ. Đáng lo ngại hơn là sự xuất hiện của “cò mồi”, môi giới trái phép với các chiêu thức như hứa hẹn “chạy suất”, quảng cáo “suất ngoại giao” hay cam kết “làm hồ sơ bảo đảm trúng”. Bộ Xây dựng đã nhiều lần yêu cầu các địa phương chấn chỉnh tình trạng này, bởi không chỉ gây mất trật tự, bức xúc trong dư luận, mà còn tiềm ẩn nguy cơ làm suy giảm hiệu quả của chính sách an sinh.

Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này được chỉ ra là do cơ chế quản lý còn lỏng lẻo, quy trình xét duyệt thiếu minh bạch, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe và công tác hậu kiểm chưa thực sự quyết liệt. Hệ lụy là các căn hộ nhà ở xã hội có nguy cơ rơi vào tay giới đầu cơ hoặc những đối tượng không đủ điều kiện, làm giảm sút niềm tin của người dân vào tính công bằng, minh bạch của chính sách, đồng thời tạo ra những bất bình đẳng trong xã hội.

Nhận diện rõ những nguy cơ đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Chỉ thị số 34/CT-TTg ngày 11-12-2025 về việc chấn chỉnh, tăng cường minh bạch, phòng ngừa tiêu cực trong xét duyệt, mua bán và cho thuê nhà ở xã hội. Chỉ thị nhấn mạnh: “Những tồn tại trên, nếu không kịp thời chấn chỉnh và xử lý nghiêm, sẽ làm giảm niềm tin của người dân, ảnh hưởng đến tính công bằng xã hội, gây méo mó chính sách, tạo môi trường dễ phát sinh tiêu cực, lợi ích nhóm và hình thành thị trường ngầm trong tiếp cận nhà ở xã hội”.

Để chính sách nhà ở xã hội phát huy đúng giá trị nhân văn, việc chấn chỉnh không thể chậm trễ và càng không thể làm nửa vời. Đây là thời điểm đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các bộ, ngành, đặc biệt là vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương - nơi trực tiếp triển khai các dự án.

Thứ nhất, cần thực hiện nghiêm yêu cầu minh bạch hóa thông tin và quy trình xét duyệt. Các địa phương phải công khai đầy đủ, kịp thời thông tin về dự án nhà ở xã hội, từ quy mô, giá bán đến thời gian, địa điểm phát và tiếp nhận hồ sơ, tối thiểu 30 ngày trước khi tổ chức nhận hồ sơ. Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ số vào quy trình xét duyệt, tiến tới tiếp nhận hồ sơ trực tuyến, tập trung, tổ chức bốc thăm, lựa chọn đối tượng mua nhà một cách ngẫu nhiên thông qua phần mềm chuyên dụng, có sự giám sát của các cơ quan chức năng, nhằm bảo đảm công bằng, minh bạch.

Thứ hai, cơ quan chức năng phải tăng cường hậu kiểm và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; chuyển cơ quan công an điều tra hành vi môi giới trái phép, lừa đảo, thao túng hồ sơ. Các địa phương cần thường xuyên rà soát, kiểm tra tính chính xác của hồ sơ, kiên quyết thu hồi nhà ở xã hội bán không đúng đối tượng và xử phạt nghiêm các trường hợp khai báo không trung thực hoặc mua bán, cho thuê lại trái phép.

Chỉ khi quy trình xét duyệt được minh bạch hóa triệt để, “cò mồi” và thị trường ngầm bị loại bỏ, các hành vi trục lợi bị xử lý nghiêm minh, thì chính sách nhà ở xã hội mới thực sự phát huy hiệu quả, đưa mái ấm đến đúng với những người lao động đang ngày đêm mong mỏi một chỗ an cư để lạc nghiệp.

Gia Khánh